Teratoom: Een fascinerende tumor met diverse weefseltypen

8 december 2024

Een teratoom (‘wondergezwel’) is een zeldzame, vaak goedaardige tumor die uit verschillende soorten weefsel kan bestaan, zoals haar, tanden, huid en soms zelfs organen. Het is een bijzondere vorm van tumor die ontstaat uit stamcellen en gekenmerkt wordt door de aanwezigheid van verschillende soorten weefsel. Deze tumoren, ook wel “wondergezwellen” genoemd, kunnen een breed scala aan celtypen bevatten, waaronder huid, haar, bot en zelfs tandweefsel.

De naam ‘teratoom’ komt van het Griekse woord ‘teras’, wat monster betekent, vanwege het vaak vreemde en ongebruikelijke uiterlijk van deze tumoren. Teratomen kunnen overal in het lichaam voorkomen, doch worden meestal aangetroffen in de eierstokken, testikels of het staartbeen (sacrum).

In dit evidence-based artikel leggen we uit wat een teratoom is, wat voor een verschillende soorten teratomen er bestaan, welke symptomen van teratomen veelal voorkomen, wat de mogelijke oorzaken van een teratoom kunnen zijn en hoe diagnostiek en behandeling van teratomen kunnen verlopen.

Oorsprong en classificatie van een teratoom

Teratomen ontwikkelen zich uit kiemcellen, die normaal gesproken uitgroeien tot verschillende lichaamsweefsels. Om nog onbekende redenen ondergaan deze cellen een abnormale ontwikkeling, wat resulteert in tumorvorming. Teratomen worden geclassificeerd als:

Mature (rijpe) teratomen: Bevatten goed gedifferentieerde weefsels uit alle drie de kiemlagen.
Immature (onrijpe) teratomen: Bevatten slecht gedifferentieerde epitheliale en mesenchymale weefsels.

Waar komt een teratoom voor?

Teratomen kunnen worden geassocieerd met bepaalde ziektes of aandoeningen, zoals:

Ovariumteratoom (bij vrouwen): Dit komt vaak voor in de vruchtbare leeftijd en maakt deel uit van de groep van kiemceltumoren die ontstaan in de eierstokken. 58% van alle ovariumtumoren is meestal goedaardig.
Testiculair teratoom (bij mannen): Deze komt meestal voor bij jongvolwassen mannen en een teratocarcinoom kan vaak kwaadaardig zijn.
Sacrococcygeaal teratoom (bij pasgeborenen): Sacrococcygeaal teratoom is een van de meest voorkomende aangeboren tumoren en komt vaak voor bij baby’s, meestal ter hoogte van het staartbeen (stuitje).
Mediastinaal teratoom: Dit type komt voor in het mediastinum, de ruimte tussen de longen, en kan ademhalingsproblemen veroorzaken.
Intracraniaal teratoom: Dit is een zeldzame vorm die in de hersenen voorkomt en het centraal zenuwstelsel kan aantasten.
Overige teratoom: Andere locaties van een teratoom kunnen zijn:
- Hals
- Retroperitoneum: een ruimte in de buikholte die zich bevindt achter (retro) het buikvlies (peritoneum).
- Alvleesklier
- Darmen
- Lever.

Lees ook: Wat zijn ‘stille’ kankers: kanker zonder symptomen?

Symptomen van een teratoom

De symptomen van een teratoom kunnen variëren afhankelijk van de locatie en grootte van de tumor:

Ovariumteratoom: Een eierstokteratoom veroorzaakt veelal buikpijn, een opgeblazen gevoel, onregelmatige menstruatie of een massa in de buik.
Testiculair teratoom (teratocarcinoom): Een teelbalteratoom veroorzaakt meestal pijnloze zwelling of knobbel in de testikels.
Sacrococcygeaal teratoom: Teratoom van het sacrum of sacrococcygeale kiemceltumor is een type teratoom bevindt zich bij de basis van de wervelkolom, ter hoogte van het heiligbeen (sacrum) en het staartbeen (coccyx). Het veroorzaakt veelal zichtbare zwelling bij de basis van de wervelkolom, moeite met plassen of ontlasting.
Mediastinaal teratoom: Kortademigheid, pijn op de borst of hoesten.
Intracraniaal teratoom: Neurologische symptomen zoals hoofdpijn, misselijkheid, braken of epileptische aanvallen, visusproblemen, bewegingsstoornissen, gedragsveranderingen, verhoogde dorst en urineproductie.

Oorzaken van een teratoom

Een teratoom ontstaat uit kiemcellen, de cellen die verantwoordelijk zijn voor de vorming van sperma en eicellen. De precieze oorzaak van de ongeremde groei van deze cellen is niet volledig bekend, doch factoren die mogelijk een rol spelen zijn:

Genetische mutaties: afwijkingen in de genen kunnen bijdragen aan de vorming van teratomen.
Embryonale ontwikkeling: fouten tijdens de vroege ontwikkeling van een embryo kunnen leiden tot de vorming van een teratoom.
Hormonale factoren: veranderingen in hormonale signalen kunnen mogelijk de groei van teratomen stimuleren.
Chemotherapie: een chemobehandeling kan een groeiend teratoom-syndroom veroorzaken. Dit is een zeldzame aandoening waarbij goedaardige tumoren groter en talrijker worden na chemotherapie voor een kiemceltumor van de testis (teelbal) of eierstok. Deze aandoening kan op elk moment na de chemotherapie ontstaan, meestal binnen 24 maanden na de behandeling. De verwijderde tumor bestaat alleen uit volwassen teratoomweefsel, en de bloedwaarden van tumormarkers zijn weer normaal. De tumor zit meestal in de buikholte (retroperitoneum), maar kan ook op andere plekken voorkomen. Als de tumor groeit, kan deze vitale organen samendrukken, wat kan leiden tot ernstige problemen zoals nierfalen, darmproblemen en blokkades in de galwegen.

Lees ook: Waardoor krijg je schouderklachten na chemotherapie?

Preventie van teratomen

Omdat de precieze oorzaken van teratomen vaak onduidelijk zijn, is directe preventie lastig. Er zijn echter enkele algemene aanbevelingen die kunnen bijdragen aan een goede gezondheid en mogelijk het risico kunnen verlagen:

Genetische counseling: voor mensen met een familiegeschiedenis van kiemceltumoren kan genetische counseling nuttig zijn.
Regelmatige medische controles: vroege detectie kan helpen bij het voorkomen van complicaties.
Gezonde levensstijl: een gezond dieet, regelmatige lichaamsbeweging en het vermijden van schadelijke stoffen kunnen bijdragen aan het algemene welzijn.

Lees ook: Preventieve zorg is belangrijk voor iedere vrouw!

Teratoom: Een fascinerende tumor met diverse weefseltypen

Diagnose en behandeling van teratomen

De diagnose voor een teratoom wordt meestal gesteld middels beeldvormend radiologie-onderzoek, waarbij CT- en MRI-scans worden gebruikt om de tumor te lokaliseren en karakteriseren.

De behandeling hangt af van het type, de locatie en de aard van de tumor (goedaardig of kwaadaardig). Mogelijke behandelingen zijn:

Chirurgie: dit is meestal de primaire behandeling om de tumor volledig te verwijderen.
Chemotherapie: wordt toegepast bij kwaadaardige teratomen.
Follow-up: regelmatige controles na behandeling om terugkeer van de tumor te monitoren.

Bij immature teratomen of teratomen bij mannen kan de chirurgische operatie worden gevolgd door chemotherapie. In zeldzame gevallen kan het groeiend teratoom-syndroom optreden, waarbij goedaardige metastatische massa’s in omvang toenemen na chemotherapie voor niet-seminomateuze kiemceltumoren.

Meer informatie of afspraak maken?

Wil je meer informatie of een afspraak maken met een vrouwelijke internist of neuroloog bij SHE Health Clinics? Neem dan contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.