Polycysteus Ovarium Syndroom (PCOS)

Bloedonderzoek PCOS

Hormonen spelen een belangrijke rol bij PCOS. De volgende hormonen testen we in het bloed: FSH, LH, testosteron, oestrogeen, progesteron en prolactine bij een lange cyclus. Er wordt bij de uitslag gelet op de verhouding tussen FSH en LH en de hoogte van het testosterongehalte. Bij een afwijkende uitslag kan het zijn dat er extra bloed wordt geprikt. Door het FSH- en prolactine-gehalte te bepalen, worden ook andere oorzaken van een lange cyclus onderzocht. Daarbij horen een vervroegde overgang of een te hoog prolactine-gehalte.

Echoscopisch onderzoek PCOS

Om de eierstokken te kunnen beoordelen, wordt er een inwendige (vaginale)echografie gemaakt. Normaal zien we per eierstok 3 tot 8 follikels. Bij PCOS zijn er meer dan 12 follikels per eierstok te zien.

Diagnose PCOS

De diagnose PCOS wordt gesteld als je minstens twee van de volgende drie aandoeningen hebt:

• Onregelmatige of geen menstruaties (minder dan 8 menstruaties per jaar).
• Polycysteuze eierstokken: met de echo worden meer dan 12 blaasjes per eierstok gezien.
• Verhoogd mannelijk hormoon en/of de symptomen die daarbij kunnen horen, zoals acné en overbeharing volgens een mannelijk patroon.

Oorzaken van PCOS

Hoe PCOS ontstaat, is helaas (nog) niet bekend. Waarschijnlijk is er niet één oorzaak en zijn meerdere hormonen de veroorzakers. PCOS komt in Nederland bij circa 12% tot 18% van alle vrouwen voor. In sommige families komt het vaker voor.

Gewicht kan daarbij een belangrijke rol spelen. Vrouwen die aanleg hebben voor PCOS, krijgen meer symptomen van PCOS als ze dikker worden. Omdat overgewicht en obesitas tegenwoordig vaker voorkomt, komt PCOS mogelijk ook vaker tot uiting.

Risico’s van PCOS

Diabetes

Meer dan de helft van de vrouwen met PCOS heeft overgewicht. Overgewicht gaat vaak samen met een verminderde gevoeligheid voor insuline, die het lichaam produceert. Om het glucosegehalte op een normaal niveau te houden, wordt er meer insuline aangemaakt. Een voortdurend hoge insulineproductie verstoort je stofwisseling waardoor je uiteindelijk diabetes (suikerziekte) kunt krijgen.

Hoge bloeddruk, verhoogd cholesterolgehalte en hart- en vaatziekten

Overgewicht, een hoog testosterongehalte en suikerziekte geven een verhoogde kans op een hoge bloeddruk, een verhoogd cholesterolgehalte en hart- en vaatziekten. Het voorkomen of behandelen van deze problemen door middel van afvallen, een persoonlijk dieet, supplementen, meer beweging, leefstijl aanpassingen en zo nodig door medicijnen, verlaagt de kans op schade voor je lichaam aanzienlijk.

Baarmoederkanker

Onder invloed van oestrogeen wordt het slijmvlies in de baarmoeder dikker. Omdat er geen eisprong is, wordt er geen progesteron aangemaakt en wordt het slijmvlies niet afgestoten. Als dit proces jaren doorgaat, is de kans groter dat er in dit weefsel gezwellen worden gevormd en ontstaat er een verhoogde kans op baarmoederkanker. Dit risico is te verhelpen met progesteron. Dit kan door 3 tot 4 keer per jaar een menstruatie op te wekken met medicijnen die progesteron bevatten. Een andere mogelijkheid is de pil, Kyleena hormoonspiraal of een Mirena-hormoonspiraal waarin ook progesteron zit. Het slijmvlies van de baarmoeder blijft hierdoor dun.

Behandelingen voor PCOS

Hierbij is het belangrijk voor je behandelend arts bij SHE Health Clinics om van jou te weten of je graag zwanger wil worden.

Als je niet (meer) zwanger wilt worden

Als je (nog) geen kinderwens hebt of als je stopt met de hormoonbehandelingen of als je bevallen bent, is het advies bij PCOS om de pil, prikpil of een Mirena-spiraal of Kyleena-spiraal te gaan gebruiken. Lees HIER meer over de anticonceptie mogelijkheden die wij je bij SHE Health Clinics bieden.

Door het progesteron in deze middelen blijft het slijmvlies van de baarmoeder dun. Zo voorkom je een verhoogd risico op baarmoederkanker. Een andere manier om dit op te lossen, is eens in de 3 tot 4 maanden een bloeding op te wekken met een medicijn waar progesteron in zit.

Als je overgewicht hebt, is een gezonde leefstijl heel erg belangrijk ter voorkoming van de risico’s die hiermee gepaard gaan.
Als je last hebt van acné of overbeharing dan is de pil, hormoonspiraal, anticonceptiestaafje of prikpil aan te raden. Door de pil neemt de werking van het mannelijk hormoon af. Overbeharing verdwijnt niet, maar nieuwe haarvorming wordt wel tegengegaan.

Als je zwanger wil worden met PCOS

Gewichtsverlies en voeding

De aandoening PCOS gaat hand in hand met voeding en gewicht, omdat vrouwen met PCOS meestal ook een insulineresistentie hebben. Die resistentie wordt als voorstadium gezien van diabetes type 2.

Als je overgewicht hebt, dan zijn een gezonde leefstijl en gezond dieet heel erg belangrijk voor je. Zowel voor de toekomst als voor je zwangerschapswens. Afvallen is dan de eerste keus van behandeling. Bij een deel van de vrouwen komt de cyclus weer op gang als zij gaan afvallen. Soms heb je toch nog medicatie nodig. Deze medicatie slaat beter aan na gewichtsverlies of leefstijlverbetering. Zowel de kans op een spontane zwangerschap als een zwangerschap na vruchtbaarheidsbehandelingen wordt hierdoor groter. 

Tabletten met clomifeen tegen PCOS

Met behulp van tabletten die van cyclusdag 3 t/m 7 worden gebruikt, wordt een eisprong opgewekt. Clomid en Serophene zijn tabletten met de werkzame stof clomifeen. Dit is een anti-oestrogeen. Door een tablet van 50 mg clomifeen ontvangen de hersenen het signaal dat er weinig oestrogeen wordt gemaakt. De hypofyse reageert hierop door meer FSH te maken. Dit kan net genoeg zijn om één eitje verder te laten rijpen en zo tot een eisprong te komen. Als 50 mg niet voldoende is om een eisprong te krijgen, kan de dosis worden opgehoogd tot maximaal 3 tabletten van 50 mg.

Ongeveer 80% van de vrouwen krijgt een eisprong en ongeveer 50% van de vrouwen wordt met deze behandeling zwanger. Doordat clomifeen de eierstokken licht over-stimuleert waardoor soms meerdere eicellen vrijkomen, bestaat er een verhoogde kans op een meerlingzwangerschap. Controles door middel van echoscopie en bloedonderzoek zijn daarom nodig.

Injecties: FSH (diverse merken)

Als clomifeen niet werkt, dan zijn injecties met een follikelstimulerend hormoon (FSH) de volgende stap. Dagelijkse injecties met FSH wekken de eicelgroei op. Je kunt die injecties zelf toedienen. De eierstokken worden hierdoor direct gestimuleerd. Er wordt begonnen met een lage dosis die zo nodig per week kan worden opgehoogd als er onvoldoende reactie is. Dit moet voorzichtig gebeuren, omdat er opeens veel eitjes tegelijk kunnen gaan groeien. Als dat gebeurt, wordt de behandeling afgebroken vanwege de verhoogde kans op een meerling. Een meerling brengt namelijk grotere gezondheidsrisico’s voor de vrouw en voor de baby’s met zich mee. Ongeveer 90% van de vrouwen krijgt met deze behandeling een eisprong, terwijl ongeveer 50% van de vrouwen zwanger wordt.

Als het stimuleren van de eicelgroei met deze injecties niet goed lukt of als er steeds te veel follikels tegelijk groeien, is IVF een mogelijkheid. Bij IVF wordt 1 embryo teruggeplaatst om het risico op een meerlingzwangerschap te beperken.

LEO tegen PCOS

LEO staat voor laparoscopische elektrocoagulatie van de eierstokken. Via een kijkoperatie wordt er door oppervlakkige kleine gaatjes een aantal kleine follikels aan de rand van de eierstokken weggebrand. Een gunstig effect van deze beschadiging is dat er heel vaak tijdelijk een eigen cyclus ontstaat. Ook is de persoon na de behandeling vaak beter en makkelijker te stimuleren met hormoonpreparaten. Nadelen zijn dat het resultaat niet te voorspellen en ook maar tijdelijk is.

De kans op een zwangerschap, en ook op een meerlingzwangerschap, is lager dan die bij de behandeling met hormonen.

Zoals bij elke operatie in de buik, is er een klein risico op verklevingen rond de eierstokken en eileiders. Hierdoor kan het zijn dat het transportsysteem van de eicel wordt verstoord, wat de kans op een zwangerschap zou verlagen.

PCOS samengevat

Er zijn verschillende systemen die het syndroom in stand houden. Niet alle symptomen hoeven aanwezig te zijn bij PCOS.

De belangrijkste bekende oorzaken zijn:

1. Aanleg
2. Overgewicht i.c.m. ongezonde leefstijl.

Kenmerken zijn:

• Polycysteuze eierstokken
• Onregelmatige of geen menstruaties
• Verminderde vruchtbaarheid
• Verhoogd mannelijk hormoon
• Overgewicht
• Insulineresistentie of diabetes
• Overbeharing
• Huidproblemen
• Hart- en vaatziekten
• Als je een verhoogde BMI hebt (30 of hoger) dan is afvallen door gezonde voeding en voldoende beweging belangrijk omdat zo:
  • Op langere termijn het risico op diabetes afneemt.
  • Bij een groot deel van de vrouwen de cyclus weer op gang komt.
  • Meer kans is dat een hormonale behandeling aanslaat.
  • Minder kans is op miskramen.
  • Een zwangerschap veiliger is en er minder complicaties optreden.

Als je niet (meer) zwanger wilt worden, dan kun je het beste de pil, prikpil, een Mirena-spiraal of Kyleena-spiraal  gebruiken om regelmatig een menstruatie op te wekken. Ook dan is het nog steeds belangrijk om een gezonde levensstijl aan te houden.