Vulva klachten

De vulva is de buitenkant van het vrouwelijke geslachtsorgaan. Hierbij horen de binnenste en de buitenste schaamlippen, de clitoris en het perineum. Veel vrouwen, zowel jonge meisjes als oudere vrouwen, hebben weleens last van vaginale klachten, doch praten hier niet of nauwelijks over. Jeuk, irritatie, droogheid, een branderig gevoel, onaangename afscheiding, een plekje of zwelling aan de vulva, zijn veelgehoorde klachten. Vaak vinden vrouwen het moeilijk om hierover te praten en blijven te lang met hun klachten rondlopen.

Vulvaire jeuk

Jeuk is een onaangenaam gevoel waardoor je wil krabben. Jeuk aan de vulva komt vaak voor en iedere vrouw ervaart soms jeuk aan de schaamlippen. Dit is normaal. Als de jeuk zo hevig is dat je er last van hebt in het dagelijks leven of als de jeuk lang blijft bestaan, moet er worden gezocht naar de oorzaak van de jeuk.

Er wordt meestal gedacht dat jeuk aan de schaamlippen wordt veroorzaakt door een vaginale schimmelinfectie (candida). Dit kan inderdaad de oorzaak zijn, maar er zijn ook andere oorzaken, zoals:

• Huidziekten, zoals eczeem, psoriasis en lichen sclerosus.
• Irritatie door zweet, strakke kleding of verzorgingsproducten
• Irritatie door andere genitale infecties.

Afhankelijk van de oorzaak van de jeuk kan er verkleuring van de huid zijn: rood, wit of bruin. Het huidoppervlak kan glad zijn, maar ook droog en schilferend of juist vochtig. Door krabben en wrijven of door een huidziekte, kan de huid ook dikker worden. Als je eenmaal gaat krabben, kan door het krabben de jeuk weer toenemen. Je kunt dan in een neerwaartse jeuk-krabspiraal terechtkomen. Ook al zou het lukken om overdag niet te krabben dan gebeurt dit toch nog vaak tijdens de slaap. Door veel krabben kan de huid stuk gaan, een beetje bloeden en er kunnen pijnlijke wondjes ontstaan.

Oorzaak & diagnose Het is belangrijk om een gynaecoloog te raadplegen zodat de oorzaak kan worden gezocht. Het is belangrijk dat je de symptomen meldt. Ook als je partner en/of huisgenoten klachten hebben. Soms is direct bij onderzoek van de huid al duidelijk wat de oorzaak is. Soms zal er een kweek worden gedaan (met een wattenstokje) of worden er huidschilfers afgeschraapt om te zoeken naar een infectie. Soms is een huidbiopsie nodig om de oorzaak te achterhalen of bevestigen. Hierbij wordt na een plaatselijke verdoving een heel klein stukje huid weggehaald om onder de microscoop te bekijken. En soms worden andere testen gedaan (gerichte kweken op soa’s, bloed of plakproeven) om soa’s of overgevoeligheden uit te sluiten. De behandeling hangt af van de oorzaak.

Lichen planus

Lichen planus (LP) is een ontsteking in de huid. Meestal zijn het paarsrode bultjes die jeuken. Vaak zitten de bultjes ook op de armen en benen. Soms zijn er ook afwijkingen te zien in de mond: je ziet dan witte streepjes aan de binnenkant van de wang. Soms zijn er ook bultjes op de vulva: de binnenste schaamlippen en in de vagina. De meeste vrouwen met lichen planus van de vulva (vulvaire lichen planus) hebben ook witte streepjes aan de binnenkant van hun mond. Vulvaire lichen planus komt minder vaak voor dan LP in de mond. Bij ongeveer de helft van de vrouwen met LP in de mond is er ook vulvaire lichen planus.

Lichen sclerosus

Lichen sclerosus is een huidaandoening waarbij de huid minder soepel en wittig van kleur wordt. In de meeste gevallen ontstaat het bij vrouwen tussen het 45^e en 60^e levensjaar. Lichen sclerosus komt vooral voor in de schaamstreek, maar kan ook voorkomen in de mond, op de romp en in zeldzame gevallen op de schedel, handen en voeten. Je kunt verschillende lichamelijke en emotionele klachten ervaren door lichen sclerosus. De behandeling voor lichen sclerosus bestaat uit hormoonzalf of -crème.

Herpes genitalis (herpes van de vulva)

Herpes genitalis wordt veroorzaakt door een infectie met het herpes simplex virus (HSV). Er bestaan 2 types: herpes simplex virus type 1 (HSV-1) en herpes simplex type 2 (HSV-2). HSV-2 is de meest voorkomende oorzaak van herpes genitalis. HSV-1 is vooral bekend als oorzaak van de zogeheten ‘koortslip’. Het type 1 virus lijkt echter toenemend de oorzaak te zijn van herpes genitalis, doorgaans als gevolg van contact tussen de mond en de geslachtsdelen.

Vaginale afscheiding

Uit je vagina verlies je soms wat slijm/vocht, dit noemen we afscheiding. Het is normaal dat er afscheiding uit de vagina komt, dit is hoe je vagina schoon en gezond blijft. Normale afscheiding is meestal helder of wit van kleur. Soms lijkt het wat geel als het opdroogt in je onderbroek.

Het slijm dat uit je vagina komt (afscheiding) wordt gemaakt door bepaalde cellen die zich bevinden in het slijmvlies van de vagina. Als er een infectie in de vagina ontstaat kan de afscheiding veranderen van kleur en/of van geur.

Soms kun je merken dat er slijm en/of vocht uit je vagina komt. Je kunt het in je ondergoed zien of wanneer je jezelf afveegt na het plassen. Het kan dun als water zijn of dik en taai. Gedurende de maand kan je afscheiding veranderen. Soms is het wat waterig en soms kan het juist dik en taai zijn. Deze veranderingen zie je vaak wanneer het tijd is voor je eisprong. Dit komt door je hormonen. Als de hoeveelheid hormonen in je bloed verandert, kan je afscheiding ook veranderen. Soms krijg je meer vaginale afscheiding omdat er sprake is van een vaginale infectie. Schimmelinfectie Als de vaginale afscheiding er heel wit en klonterig uitziet en het jeukt, kan het een Candida-infectie zijn. In Nederland noemen we dat een vaginale schimmelinfectie. Bacteriële infectie Als je afscheiding groen of pussig is dan kan dat een teken van een ontsteking zijn. Een ‘vissengeur’ kan daar ook op wijzen.

Eczeem

De term eczeem wordt gebruikt voor huidafwijkingen, die meestal gepaard gaan met jeuk, roodheid, schilfering, kleine bobbeltjes, blaasjes en natten. Deze verschijnselen zijn het gevolg van een ontstekingsreactie in de huid, die niet veroorzaakt wordt door een micro-organisme (o.a. bacterie en virus). Je kunt last hebben van constitutioneel eczeem of van contacteczeem. Constitutioneel eczeem

Constitutioneel eczeem is een veel voorkomende aandoening. Constitutioneel eczeem kan behalve op de bekende voorkeursplaatsen ook op de vulva voorkomen. Als het zich (vrijwel) alléén daar uit, kan het lastig zijn om de diagnose te stellen. Een droge huid speelt vaak een rol. Verzorging van de huid met vettende crèmes en zalven is daarom belangrijk, evenals behandeling van het eczeem met de middelen die je behandelend arts voorschrijft. Daarnaast is het extra belangrijk om irriterende factoren, zoals zeep, katoenen toiletdoekjes en inleggers, zoveel mogelijk te beperken.

Contacteczeem Contacteczeem wordt veroorzaakt door een stof die van buitenaf de huid binnendringt. Voorbeelden van dergelijke stoffen zijn crèmes, zalven, sprays, maandverband of rubber. Contacteczeem van de vulva (schaamlippen) kan op zichzelf staan, maar het kan ook als complicatie optreden bij een andere aandoening van de vulva.

Er wordt onderscheid gemaakt tussen twee soorten contacteczeem: ortho-ergisch of irritatief contacteczeem en allergisch contacteczeem. Ortho-ergisch of irritatief contacteczeem: dit contacteczeem komt het meeste voor. Het wordt veroorzaakt door (mild) irriterende stoffen. Herhaaldelijke blootstelling hieraan kan na verloop van tijd leiden tot een contacteczeem. Een van de meest voorkomende oorzaken is te veel wassen en zeepgebruik. Allergisch contacteczeem: dit is een reactie die optreedt als bepaalde stoffen in de huid een allergische reactie teweegbrengen. Dit gebeurt alleen bij personen die in een eerdere fase voor die bepaalde stof allergisch zijn geworden. Voorbeelden van stoffen die een allergische reactie van de vulva kunnen veroorzaken zijn geurstoffen, conserveermiddelen, kruiden en lokaal toegepaste medicamenten. Allergisch contacteczeem en eczeem door een irritatie kan ook gecombineerd voorkomen.

Vulvodynie

Vulvodynie betekent dat de vulva pijn doet als deze wordt aangeraakt en/of gepenetreerd. De pijnklachten aan de vulva bij vulvodynie worden vaak omschreven als irriterend, brandend, maar ook als schraal, jeukend, drukkend, scherp, stekend en/of prikkend. De belangrijkste klacht is dat het vrijen pijn doet: als de penis de vagina binnengaat, doet dit pijn aan de vulva. Soms is het toelaten van de penis helemaal niet (meer) mogelijk omdat het te pijnlijk is. Sommige vrouwen geven aan dat als penetratie ondanks de pijn toch wordt doorgezet, de pijn soms tijdens het vrijen wat afneemt, maar erna (weer) voelbaar wordt, zogeheten napijn. Ondanks pijn bij gemeenschap gaan vrouwen met vulvodynie er soms toch mee door totdat het uiteindelijk echt niet meer kan, omdat:

• De huid van de vulva overgevoelig is geworden
• De bekkenbodemspieren overmatig aangespannen zijn
• De zin en opwinding afgenomen zijn. De voortdurende gedachte om pijn te vermijden, maakt dat de vrouw zich minder makkelijk ontspant en zich minder makkelijk kan overgeven aan seksuele prikkels. Uit angst de partner (weer) te moeten teleurstellen, vermijden vrouwen met vulvodynie op den duur soms elke vorm van aanraken, zoals knuffelen, zoenen, of samen bloot zijn.

Vulvaire intra-epitheliale neoplasia (VIN)

Vulvaire intra-epitheliale neoplasie (VIN) is een voorstadium van schaamlipkanker, ook wel vulvakanker genoemd. Vulvakanker is zeer zeldzaam; het meest voorkomende type vulvakanker ontstaat vaak in een achtergrond van lichen sclerosus (LS) en ‘differentiated vulvar intraepithelial neoplasia’, dVIN. Het andere type vulvakanker is gerelateerd aan het humaan papillomavirus (HPV) en ontstaat vanuit het voorstadium ‘high grade squamous intraepithelial lesion’ (HSIL) van de vulva. De benamingen van deze voorstadia zijn de laatste jaren regelmatig aangepast. Als er wordt gesproken over VIN betreft dit meestal HSIL van de vulva, dus de afwijking die gerelateerd is aan HPV. De onderstaande informatie gaat over HSIL van de vulva.

Bij de meeste vrouwen geeft HSIL van de vulva klachten in de vorm van jeuk en pijn. Deze klachten bestaan vaak al jaren. Soms geeft HSIL helemaal geen klachten en merk jij of je gynaecoloog bij toeval een zichtbare of voelbare afwijking op. Meestal bestaan er meerdere plekken die zowel rood, wit, grijs als bruin kunnen zijn. De afwijkingen kunnen vlak, maar ook verheven zijn en de afmeting kan variëren van enkele millimeters tot enkele centimeters.

Infectie met HPV speelt een belangrijke rol in het ontstaan van deze huidaandoening. HPV wordt overgedragen via seksueel contact. Omdat de infectie op zich zonder klachten verloopt, merk je hier niets van. De meeste HPV-infecties genezen spontaan, omdat het afweersysteem in staat is het virus op te ruimen. Wanneer er sprake is van een blijvende infectie, kan HSIL of een andere afwijking, zoals bijvoorbeeld een voorstadium van baarmoederhalskanker, ontstaan. Omdat HPV ook van belang is bij het ontstaan van baarmoederhalskanker zal je altijd worden gevraagd of je recent een uitstrijkje hebt laten maken. We weten dat roken een belangrijke rol speelt bij het ontstaan van HSIL en attenderen je op het belang om te stoppen met roken. Vrouwen die afweerremmende medicatie gebruiken in verband met een andere ziekte (bijv. een auto-immuunziekte als reuma of de ziekte van Crohn of na transplantatie) hebben een grotere kans dat HPV leidt tot een afwijking.