Borstimplantaatchirurgie: Een overzicht van de risico’s en gezondheidscomplicaties

22 mei 2023

Borstimplantaatchirurgie, ook bekend als borstvergroting, is de chirurgische plaatsing van borstimplantaten in het menselijk lichaam. Mensen ondergaan dit soort chirurgie om verschillende redenen, zowel cosmetische als reconstructieve. Borstimplantaatchirurgie is één van de meest populaire plastische chirurgische procedures die wereldwijd worden uitgevoerd, en er is wereldwijd een aanzienlijke vraag om de procedure te ondergaan.

Ondanks de populariteit en de marktvraag om de ingreep te ondergaan, kunnen patiënten gezondheidscomplicaties ondervinden na het ondergaan van een borstimplantaatoperatie. Meldingen van borstimplantaatziekte (Breast Implant Illness), auto-immuunziekte (Hashimoto), auto-immuun syndroom (Autoimmune Syndrome Induced by Adjuvants – ASIA), borstimplantaat-geassocieerd anaplastisch grootcellig lymfoom (BIA-ALCL) – oftewel een vorm van lymfeklierkanker – en, recentelijk, borstimplantaat-geassocieerd plaveiselcelcarcinoom (BIA-SCC) – oftewel een vorm van huidkanker -, hebben geleid tot wereldwijde bezorgdheid over de veiligheid van borstimplantaatchirurgie.

In dit artikel leggen we daarom uit wat de mogelijke risico’s van siliconen implantaten en protheses zijn en hoe de medische zorg – onder druk van de Amerikaanse FDA – meer moet gaan doen aan voorlichting en het beperken van de risico’s en gezondheidscomplicaties.

Lees ook: ‘Alle borstimplantaten zouden een kankerwaarschuwing moeten krijgen’.

Niet eigen lichaamsmateriaal

Alles wat je aan niet-lichaamseigen materiaal in een lichaam plaatst, daar kan het auto-immuun systeem negatief op kan reageren. Denk aan het plaatsen van een (hormoon)spiraaltje, pacemaker, vaccinaties, knieprothese, heupprothese en ook een borstimplantaat. Dit staat los van wel of geen siliconen, wel of geen scheur/ruptuur in je implantaat, los van het merk implantaat. Deze mensen kunnen allerlei klachten krijgen zoals vermoeidheid, verstopte lymfeklieren, gewrichtspijn, spierklachten, cardiovasculaire klachten, neurologische klachten, etc. Zeker als van siliconen implantaten door het lichaam siliconen moleculen worden losgeweekt (‘gel bleed’) dan kunnen die moleculen zich door het lichaam verplaatsten en serieuze klachten veroorzaken, waaronder dus meerdere soorten kanker. We weten inmiddels ook dat als je dit agens (lichaamsvreemde materiaal) weghaalt, in 50-70% van de gevallen de gezondheidsklachten na verloop van tijd verdwijnen.

Lees ook: Wat zijn de risico’s van botox, fillers en implantaten?

FDA waarschuwingen

Als reactie op de bezorgdheid over de veiligheid van patiënten heeft de Amerikaanse FDA (U.S. Food and Drug Administration) maatregelen genomen om de veiligheid te vergroten van personen die ervoor kiezen een borstimplantaatoperatie te ondergaan en van personen die al een borstimplantaatoperatie hebben ondergaan (FDA, 2021a). De FDA verspreidt het publieke bewustzijn over de risico’s van borstimplantaatchirurgie in de vorm van FDA-nieuwsberichten en veiligheidsaankondigingen. De FDA implementeert ook veiligheidsmaatregelen ter bescherming van patiënten die borstimplantaten ondergaan, waaronder de vereiste van een waarschuwing op het etiket van alle borstimplantaten, een controlelijst voor beslissingen en aanbevelingen voor het opsporen van breuken bij siliconen borstimplantaten (FDA, 2021a; FDA, 2022a).

Lees ook: Nieuwe aanbevelingen FDA over risico’s borstimplantaten zijn een ‘enorme stap voorwaarts’ voor patiënten met borstkanker.

Black Box waarschuwingen in het FDA kader zijn de hoogste veiligheidswaarschuwing die de FDA kan aanbrengen op een geneesmiddel of een implanteerbaar hulpmiddel zoals borstimplantaten. De bedoeling van deze waarschuwingen is de aandacht te vestigen op de belangrijkste risico’s die verbonden zijn aan het geneesmiddel of het implanteerbare hulpmiddel (Delong & Preuss, 2022). Waarschuwingen in het kader zijn niet bedoeld als absolute contra-indicatie, maar als waarschuwing voor de potentiële risico’s van het product waarvoor de waarschuwing in het kader geldt.

Lees ook: Borstimplantaten in verband gebracht met zeldzame vormen van kanker.

De FDA beschermt de gezondheid van het publiek door de veiligheid, doeltreffendheid, kwaliteit en beveiliging van geneesmiddelen voor mens en dier, vaccins, andere biologische producten en medische hulpmiddelen te waarborgen (FDA, 2021b). Wanneer er zorgen zijn over de veiligheid, moet de FDA de medische gemeenschap en het publiek waarschuwen voor hun zorgen en hun aanbevelingen verspreiden. In oktober 2019 deelde de FDA hun zorgen over BIA-ALCL met het publiek en de medische gemeenschap (FDA, 2019b). In september 2022 publiceerde de FDA hun bezorgdheid over BIA-SCC (FDA, 2022b).

Lees ook: Waarom beveelt de FDA sterkere waarschuwingen voor borstimplantaten?

Gezien deze inspanningen van de FDA om de veiligheid van de patiënt te verhogen en het publiek en de gezondheidszorg bewust te maken van de risico’s en mogelijke complicaties in verband met borstimplantaten, moeten verpleegkundigen, artsen en andere leden van de gezondheidszorg voorbereid zijn om te reageren op patiënten die vragen hebben over borstimplantaten of complicaties als gevolg van borstimplantaatchirurgie. Het is belangrijk dat gezondheidswerkers begrijpen dat in de Verenigde Staten sinds de jaren 1960 borstimplantaten worden geopereerd; daarom kan deze informatie relevant zijn voor zowel de huidige patiënten als voor patiënten uit de voorgaande zes decennia.

BII is een constellatie van systemische symptomen die kunnen optreden nadat borstimplantaten chirurgisch in het menselijk lichaam zijn geïmplanteerd (FDA, 2020). BIA-ALCL is een T-cel lymfoom (vorm van lymfeklierkanker) geassocieerd met chirurgische implantatie van getextureerde borstimplantaten (FDA, 2019b). BIA-SCC is een zeldzame maar potentieel agressieve epitheliale tumor die kan optreden na chirurgische implantatie van zowel gladde als getextureerde implantaten (FDA, 2022b).

Lees ook: Hoe kunnen borstimplantaten lymfeklierkanker veroorzaken?

Veiligheidsproblemen borstimplantaatchirurgie

Er zijn aanzienlijke zorgen over de veiligheid van patiënten die borstimplantaatchirurgie ondergaan. Een overzicht van het onderzoek naar de risico’s en mogelijke complicaties voor de gezondheid in verband met borstimplantaten en borstimplantaten toont het volgende aan:

Een gebrek aan gedocumenteerde klinische studies die specifieke typen borstimplantaten bestuderen (Zuckerman & Srinivasan, 2018);
Een tekort aan kwalitatieve, niet-bevooroordeelde langetermijnstudies naar de mogelijke gezondheidseffecten in verband met borstimplantaatchirurgie en borstimplantaatapparaten (Zuckerman & Srinivasan, 2018);
Een onbekende prevalentie van de risico’s en gezondheidscomplicaties in verband met borstimplantaten (Zuckerman & Srinivasan, 2018);
Een deel van het onderzoek naar borstimplantaatchirurgie en borstimplantaatapparaten dat bias van onderzoekers en invloed van belanghebbenden bevat (Zuckerman & Srinivasan, 2018);
Een klinisch tekort aan medische zorgverleners die de gezondheidsrisico’s begrijpen en behandeling bieden voor de gezondheidscomplicaties die gepaard gaan met borstimplantaatchirurgie;
Een gebrek aan een onderzoekprotocol of richtlijn voor borstimplantaatziekte bij Nederlandse huisartsen;
Een gebrek aan Nederlandse medische richtlijnen voor diagnostisch onderzoek door een internist of een plastisch chirurg;
Een gebrek aan medische richtlijnen voor het verplicht verwijderen en pathologisch laten onderzoek van kapselvorming;
Een gebrek aan Nederlandse medische richtlijnen voor radiologisch onderzoek (SHE Health Clinics, 2022).

Lees ook: Richtlijnen bij radiologisch onderzoek siliconen borstimplantaten.

Zoektocht naar artsen die het begrijpen

Het klinische tekort aan deskundige zorgverleners blijkt duidelijk bij het bekijken van online steungroepen voor patiënten met complicaties van borstimplantaten. Veel patiënten zijn op zoek naar artsen die de risico’s en mogelijke gezondheidscomplicaties van borstimplantaten wel begrijpen en daar open en eerlijk over communiceren.

De ontwikkeling van een verpleegkundig traject kan een veilige en effectieve manier zijn voor de verpleegkundige beroepsgroep om te reageren op bekende zorgen over de veiligheid van patiënten en een oplossing te bieden voor patiënten die een borstimplantaatoperatie ondergaan. In deze stappen worden de prioriteiten vastgesteld voor het beheer van de risico’s en potentiële gezondheidscomplicaties in verband met borstimplantaten en borstimplantaatchirurgie. Dit traject omvat bewustmaking van de patiënt en de zorgverlener, geïnformeerde toestemming, en vroegtijdig ingrijpen en ziektespecifieke zorg.

Plastisch chirurgen en plastisch chirurgisch verpleegkundigen moeten patiënten die een borstimplantaatoperatie ondergaan, informeren over de specifieke risico’s van de operatie die zij ondergaan. Met betrekking tot borstimplantaten omvatten deze risico’s onder andere:

Infectie
Zwelling
Vochtophoping (seroom)
Bloedverzameling (hematoom)
Afsterven van weefsel (necrose)
Chronische pijn
Onvermogen om borstvoeding te geven (FDA, 2020).

Lees ook: Alle siliconen borstimplantaten zijn riskant!

Borstimplantaatchirurgie: Een overzicht van de risico’s en gezondheidscomplicaties

Voorlichting over gezondheidsrisico’s

Bovendien moeten alle patiënten die een borstimplantaatoperatie ondergaan, volledig worden voorgelicht over het potentiële risico op het ontwikkelen van borstimplantaatziekte (Breast Implant Illness), BIA-ALCL (lymfeklierkankler) en BIA-SCC, aangezien dit bewezen gezondheidscomplicaties zijn die kunnen optreden na een borstimplantaatoperatie.

Nadat de patiënt is voorgelicht over borstimplantaatchirurgie en de bijbehorende risico’s en mogelijke gezondheidscomplicaties in verband met borstimplantaten, moet de chirurg geïnformeerde toestemming van de patiënt verkrijgen, oftewel ‘informed consent’. Deze toestemming is voor de chirurg voorwaarde om de behandeling te (laten) starten. Deze toestemming moet de patiënt weloverwogen verlenen, waartoe adequate informatie van de kant van de hulpverlener onontbeerlijk is.

Geïnformeerde toestemming omvat het gebruik van een geformaliseerde en gedocumenteerde beslissingschecklist die de patiënt voorlichting en kennis geeft over de mogelijke risico’s en gezondheidscomplicaties die patiënten kunnen ondervinden na het ondergaan van een borstimplantaatoperatie. De FDA beveelt aan dat deze checklist het volgende omvat:

Situaties waarin het hulpmiddel (siliconen implantaat) niet mag worden gebruikt of geïmplanteerd;
Overwegingen voor een succesvolle borstimplantaatkandidaat;
Risico’s van het ondergaan van borstimplantaatchirurgie;
Het belang van de juiste opleiding, training en ervaring van de behandelend arts;
Risico van BIA-ALCL (lymfeklierkanker);
Risico van systemische symptomen;
Bespreken van andere opties dan borstimplantaten (indien van toepassing).

Het proces van geïnformeerde toestemming moet worden gedocumenteerd met een handtekening van zowel de patiënt als de chirurg. De FDA beveelt aan dat plastisch chirurgen volledig transparant zijn met hun patiënten over de mogelijke risico’s en gezondheidscomplicaties van borstimplantaatchirurgie. Volledige transparantie stelt de patiënt namelijk in staat om de mogelijke gezondheidseffecten op lange termijn van borstimplantaten te begrijpen.

Lees ook: Borstimplantaten: hoe lang houdbaar?

Gebrekige diagnostiek

De complicaties die kunnen optreden bij borstimplantaten kunnen ernstig zijn en daarom wordt snelle medische begeleiding en interventie aanbevolen. Het is belangrijk op te merken dat in het verleden veel artsen gezondheidscomplicaties in verband met borstimplantaten hebben behandeld als een uitsluitingsdiagnose (d.w.z. de diagnose wordt gesteld door middel van een proces van eliminatie). Klinisch betekent dit dat alle andere mogelijke oorzaken voor de symptomen van de patiënt worden uitgesloten voordat wordt geconcludeerd dat de patiënt symptomen heeft van een ziekte, aandoening of kanker die verband houdt met een implanteerbaar hulpmiddel. Dit type diagnose kan de implementatie van passende ziektespecifieke medische zorg vertragen en de veiligheid van de patiënt negatief beïnvloeden. Want veelal worden de klachten van een patiënt niet of niet snel genoeg gerelateerd aan siliconen implantaten. Vaak worden de klachten geplaatst onder de noemer ‘Somatisch Onverklaarde Lichamelijke Klachten’, oftewel SOLK en blijft de patiënt – zonder goede diagnose – doorlopen met de door een implantaat veroorzaakte gezondheidsklachten

Lees ook: Wat zijn Somatisch Onverklaarbare Lichamelijke Klachten (SOLK) bij vrouwen?

Gebrek aan screening

Er is nu geen richtlijn of je periodiek de implantaten preventief moet laten controleren en hoe je de screening moet laten uitvoeren door een internist en/of radioloog. Daarom hoef je implantaten nog niet periodiek te laten onderzoeken middels een echografie, Mamma CT of MRI (mammografie is niet effectief). Wanneer watergevulde implantaten leeglopen valt dat meteen op. Bij siliconen implantaten is dit niet zo en voel je in de meeste gevallen ook niets door de ‘cohesive gel’ die bij elkaar blijft. De eerste klachten zijn vaak:

Knobbeltjes of pijn rondom implantaten
Knobbeltjes en/of pijn in lymfeklieren oksel(s)
Extreme vermoeidheid
Hartkloppingen
Gewrichtspijn
Spierpijn
Chronische gewrichtsontsteking
Ochtendstijfheid
Reumatische aandoeningen
Hersenmist (brainfog)
Concentratie- en geheugenproblemen
Huiduitslag en huidontstekingen
Haaruitval
Spijsverterings- en/of darmklachten
Maagklachten
Oogklachten
Auto-immuunstoornissen
Nachtzweten
Bacteriële vaginose
Regelmatig blaasontsteking
Iedere 20 tot 30 minuten moeten plassen.

Lees ook: 10 vragen over borstimplantaatziekte.

Preventief onderzoek

De meeste plastisch chirurgen adviseren vrouwen elke 10 jaar een preventieve echografie te laten maken. Bij twijfel of klachten uiteraard eerder. De meeste vrouwen vinden dit ook erg prettig. De reden dat niet iedereen dit laat doen is omdat een echo niet 100% zekerheid geeft en soms ook kan aangeven dat een implantaat kapot is en bij de operatie blijkt dit dan niet het geval te zijn.

Wij weten dat bij vrouwen met klachten de uitslag van de echo een hogere betrouwbaarheid heeft dan vrouwen die klachtenvrij zijn. Bij twijfel is het verstandig om een Mamma CT of een MRI-scan te laten maken. Een contrast-enhanced MRI-scan of Mamma CT scan, geeft dan namelijk wel een accuraat beeld.

Lees ook: Waardoor gaan siliconen implantaten lekken?

Praktijkveranderingen zijn hard nodig

De invoering van praktijkveranderingen die de veiligheid verhogen van patiënten die borstimplantaten ondergaan is een prioriteit. Een opvallende belemmering is de invloed van belanghebbenden en de vooringenomenheid van onderzoekers en medici. Wanneer plastisch chirurgen en fabrikanten van borstimplantaten hun eigen onderzoek uitvoeren, bestaat namelijk de kans op onderzoeksbias (d.w.z. een proces waarbij de onderzoeker het onderzoek beïnvloedt om tot bepaalde resultaten te komen). Verpleegkundige onderzoekers, vooral plastische en esthetische verpleegkundigen, zouden onderzoek moeten doen naar borstimplantaatchirurgie zonder invloed van belanghebbenden en onderzoeksbias.

Een ander belangrijk obstakel voor het verbeteren van de veiligheid van de patiënt is dat borstimplantaatziekte (BII) geen medische diagnosecode en geen verzekeringscode (DBC-code) heeft en daarom nog steeds niet formeel wordt erkend als een ziekteproces. De FDA vereist echter een waarschuwing op alle borstimplantaten waarin staat dat borstimplantaten in verband zijn gebracht met systemische symptomen. De FDA verduidelijkt de specifieke systemische symptomen van borstimplantaatziekte niet en stelt evenmin dat deze systemische symptomen verband houden met het ziekteproces van borstimplantaatziekte. Echter, om de voorzichtigheid te vergroten, de veiligheid van de patiënt te bevorderen en onbedoeld ontslag van de patiënt en daaropvolgende vertraagde medische interventie te voorkomen, moeten plastisch chirurgische verpleegkundigen ervan uitgaan dat systemische symptomen alle of alle systemische symptomen kunnen omvatten die een patiënt met borstimplantaten ervaart.

Lees ook: 80 symptomen van borstimplantaatziekte.

De reikwijdte van de implementatie lijkt groot, maar het bewijs kan worden opgesplitst en op kleine schaal worden geïmplementeerd en herhaald totdat de nieuwe praktijknorm is bereikt.

Een geslaagde praktijkverandering vindt plaats wanneer alle zorgverleners, inclusief de verpleegkundige beroepsgroep, huisartsen, de medisch specialisten en de patiënten, volledig op de hoogte zijn van alle risico’s en mogelijke gezondheidscomplicaties in verband met borstimplantaatchirurgie, en de wereldwijde zorgstandaard erin bestaat alle patiënten bij elke zorgontmoeting te screenen op implanteerbare hulpmiddelen. De risico’s en gezondheidscomplicaties in verband met borstimplantaten kunnen ernstig zijn en de gezondheid en het geestelijk welzijn van de patiënt ernstig in gevaar brengen; daarom zijn bewustmaking en invoering van praktijken die de veiligheid van de patiënt in verband met borstimplantaten vergroten, gerechtvaardigd en ten zeerste aanbevolen.

Alle soorten siliconen implantaten zijn gevaarlijk!

Niet alleen siliconen borstimplantaten zijn gevaarlijk voor de gezondheid. Ook andere siliconen implantaten (in bijvoorbeeld jukbeenderen, buik, billen en benen) kunnen dezelfde soort gezondheidsrisico’s opleveren als hierboven beschreven.

Een populaire buttlift is dus niet zo onschuldig en ongevaarlijk als dat het op het eerste gezicht lijkt.

Lees ook: Braziliaanse billen zijn te koop, doch een ‘buttlift’ is niet zonder risico.

Meer lezen?