Je borsten verzorgen in verschillende levensfasen

20 november 2023

De borsten van vrouwen ondergaan veel veranderingen gedurende hun leven. Het herkennen van deze veranderingen en weten wat normale veranderingen zijn en welke veranderingen op een probleem duiden, is belangrijk om goed voor je borsten te zorgen, van de puberteit tot de menopauze en elke fase daartussenin.

Belangrijkste onderwerpen in onderstaande artikel:

De ontwikkeling van de borsten begint in de baarmoeder.
Borstknoppen zijn vaak het eerste teken van puberteit.
Menstruatie veroorzaakt borstveranderingen.
Zwangerschap leidt tot meer borstveranderingen.
Borstimplantaten veroorzaken risico’s op gezondheidsklachten en cosmetische complicaties.
Raadpleeg een huisarts als je je zorgen maakt over jouw borsten.

In dit artikel gaan we hier dieper op in, geven we praktische inzichten, beschrijven we de meest voorkomende borstklachten en geven we antwoord op een aantal veel gestelde vragen over vrouwenborsten en borstgezondheid.

Ontwikkeling van borsten

De ontwikkeling van de borsten begint reeds in de baarmoeder. Mannen en vrouwen hebben allebei een tepel op een borst. Maar alleen vrouwen kunnen via hun borsten babymelk (borstvoeding) produceren.

Borstknoppen

Vaak is het eerste teken van de puberteit bij meisjes het verschijnen van borstknoppen. De hormonen die vrijkomen in de puberteit zorgen ervoor dat het gebied onder en rond de tepel opzwelt, waardoor er een bultje ontstaat. Dit is vaak het moment waarop een meisje haar eerste beha krijgt.

De borsten blijven zich tijdens de puberteit ontwikkelen en stoppen meestal met groeien rond de leeftijd van 18 jaar. Als de borsten groeien, kan de huid jeuken omdat ze uitrekt door de groeiende borst.

Vochtinbrengende crème kan de jeuk verlichten en voorkomen dat je gaat krabben. Pas op dat je de huid op de borsten niet beschadigt door krabben of stevig masseren wanneer je vochtinbrengende crème aanbrengt.

Lees ook: Wat kunnen je borsten je vertellen over je gezondheid?

Menstruatie

De maandelijkse veranderingen aan de borsten tijdens de menstruatie zijn onder andere gevoeligheid en knobbels in de borsten. De gevoeligheid kan worden verlicht met een ondersteunende, goed passende beha. Je kunt de beha ook ‘s nachts dragen om de gevoelige borsten te ondersteunen.

Lees ook: Hoe kun je zelf je beha-maat meten (met bh-maattabel)?

Pijnstillers zoals acetaminofen, paracetamol of ibuprofen kunnen helpen tegen de gevoeligheid. De gevoeligheid en knobbels tijdens je menstruatie zijn het gevolg van het feit dat de borsten zich voorbereiden op een zwangerschap. Als je niet zwanger wordt, worden je borsten weer normaal.

Het is aan te raden om naar je huisarts te gaan als je pijn of ongemak in je borsten hebt dat geen verband houdt met je menstruatie. Als de pijn maar in één borst zit, kan het iets zijn dat zo snel mogelijk onderzocht moet worden.

Lees ook: Last van pijnlijke borsten? Dat kan híérdoor komen.

Zwangerschap

Als je zwanger wordt, zullen je borsten zich verder voorbereiden op het geven van borstvoeding. Zachte borsten zijn vaak het eerste teken dat je zwanger bent. Jouw borsten worden groter ter voorbereiding op de melkproductie. Hoeveel groter je borsten worden tijdens de zwangerschap hangt af van het individu.

Bij de meeste vrouwen nemen de borsten één tot twee cupmaten toe tijdens de zwangerschap. Als je jouw borsten vochtig maakt, kun je de jeuk verlichten die je kunt voelen als jouw borsten groeien.

Een goed passende beha kan helpen om jouw borsten tijdens de zwangerschap te ondersteunen en kan tijdens het slapen worden gebruikt.

Lees ook: Geen bh dragen slecht voor je borsten? ‘Ze willen juist vrijheid!’.

Borstvoeding

Je kunt wat tintelingen in je borsten voelen als je je klaarmaakt om je baby te voeden. Dit is volkomen normaal en wordt de aflaatreflex genoemd. De melk verplaatst zich dan naar vlak achter de tepel om klaar te zijn wanneer je baby borstvoeding gaat geven.

Zorg ervoor dat je je borsten leegmaakt om verstopte melkkanaaltjes te voorkomen. Als je toch een verstopt kanaaltje krijgt, geef je de baby eerst die borst om de melk weer te laten stromen.

Lees ook: Wat is het verband tussen borstvoeding en vrouwelijke seksualiteit?

Gebarsten tepels verzorgen

Recent onderzoek heeft uitgewezen dat gebarsten tepels (tepelkloven) het beste kunnen worden verholpen door wat moedermelk af te kolven en op de tepels te smeren om ze te helpen genezen. Je kunt ook een vochtinbrengende crème op basis van lanoline gebruiken die speciaal voor borsten is gemaakt.

Als je zoogkompressen gebruikt, zorg er dan voor dat je ze vaak verwisselt zodat de tepels zo min mogelijk in contact komen met een vochtig zoogkompress. Je kunt je tepels na het voeden ook aan de lucht blootstellen om te voorkomen dat er vocht naast je tepels blijft hangen.

Lees ook: Déze 6 vragen over tepels worden een vrouwenarts het vaakst gesteld.

Je borsten verzorgen in verschillende levensfasen

Menopauze

Als je in de menopauze komt, ben je niet meer in staat om zwanger te worden. Aangezien je vruchtbare jaren achter je liggen, zullen je borsten niet langer een baby voeden. Je lichaam reageert op deze veranderingen door het vet in je borsten te verminderen, waardoor je borsten minder vol zijn en je tepels vaak naar beneden wijzen.

Lees ook: Hoe zwaarder je weegt na menopauze, hoe hoger risico op borstkanker.

Fibrocysteuze borsten

Fibrocysteuze borsten, ook wel bekend als fibrocystische borstziekte of fibroadenomatose, is een aandoening waarbij het borstweefsel verdikt en gevuld kan zijn met cysten (met vocht gevulde zakjes) en fibrose (bindweefselvorming). Deze veranderingen kunnen leiden tot pijnlijke, gevoelige borsten, vooral vóór de menstruatie. Hormonale schommelingen gedurende de menstruatiecyclus kunnen een rol spelen bij de ontwikkeling van deze aandoening. De symptomen van fibrocysteuze borsten kunnen variëren van persoon tot persoon en kunnen bestaan uit pijn, gevoeligheid, knobbeltjes of cysten die je kunt voelen, en veranderingen in de borsttextuur. Soms verschijnen deze knobbels tijdens je menstruatiecyclus, maar het kan ook zijn dat je borsten de hele tijd knobbelig zijn.

Hoewel fibrocysteuze borsten vaak als goedaardig worden beschouwd en geen verhoogd risico op borstkanker met zich meebrengen, is het belangrijk om eventuele veranderingen in de borsten met een zorgprofessional te bespreken. Soms kunnen aanvullende onderzoeken, zoals echografie, MRI of een biopsie, worden aanbevolen om andere mogelijke oorzaken van borstveranderingen uit te sluiten en om de aandoening beter te begrijpen. Het beheer van fibrocysteuze borsten kan variëren, maar soms worden pijnstillers (acetaminofen of paracetamol), hormonale behandelingen of andere maatregelen voorgesteld om symptomen te verlichten.

Een ondersteunende, goed passende beha kan helpen om het ongemak te verlichten en kan gedragen worden tijdens het slapen.

Lees ook: Mastopathie: goedaardige doch pijnlijke aandoening van de borsten.

Huidverzorging

Na een borstkankeroperatie zal je huid erg gevoelig zijn en het zal geruime tijd duren om te genezen. Vermijd alles rond de incisie dat parfums of kleurstoffen bevat of iets anders dat je huid kan irriteren. Nadat de incisie is begonnen te genezen en alle hechtingen of nietjes zijn verwijderd, kun je een milde vochtinbrengende crème aanbrengen als je chirurg daarmee instemt. Bij de algemene verzorging van je borsten hoort ook een vochtinbrengende crème.

Lees ook: Cosmetica of gezichtscrème kopen? Vermijd dan deze schadelijke ingrediënten!

Het is belangrijk om te weten hoe je borsten er in alle levensfasen uitzien en aanvoelen om eventuele veranderingen te herkennen. Nieuwe knobbels moeten worden beoordeeld door uw huisarts. Dit is vooral belangrijk als je fibrocysteuze borsten hebt.

Lees ook: Hoe onderzoek je jouw borsten op verdachte plekjes en knobbeltjes?

Borstimplantaten

Als je siliconen borstimplantaten hebt, wees je er dan van bewust dat alle siliconen implantaten vroeg of laat gaan lekken of zweten (gel bleed) en daardoor een groot aantal gezondheidsklachten en -risico’s kunnen veroorzaken, waaronder: diverse soorten kanker, borstimplantaatziekte (Breast Implant Illness), auto-immuunstoornissen, ASIA-syndroom, gewrichtsklachten, haaruitval, hartklachten, cognitieve klachten (concentratieproblemen, hersenmist), chronische pijn (meestal in de borst, schouders of nek),

Als siliconen borstimplantaten scheuren of lekken, kan dat ook leiden tot asymmetrie, veranderingen in de vorm van de borst, en in sommige gevallen kunnen de siliconen de omringende weefsels binnendringen.

In totaal zijn er al meer dan 80 verschillende gezondheidsklachten en ziektes bekend die door borstimplantaten kunnen worden veroorzaakt.

Lees ook: 80 symptomen van borstimplantaatziekte.

Daarnaast kan er kapselvorming ontstaan. Dit is een natuurlijke reactie van het lichaam op de aanwezigheid van een vreemd voorwerp. Littekenweefsel kan zich rond het borstimplantaat vormen, waardoor het harder aanvoelt. In sommige gevallen kan dit leiden tot vervorming van het borstweefsel of pijn.

Naast medische complicaties kunnen er ook cosmetische complicaties optreden, zoals veranderingen in de vorm of positie van de borstimplantaten.

Gemiddeld gaan siliconen borstprotheses maximaal vijf tot tien jaar mee. Daarna moeten ze worden verwijdert of vervangen. Als alternatief is soms lipofilling (in combinatie met een borstlift) mogelijk.

Het is van cruciaal belang dat vrouwen met borstimplantaten regelmatig medisch worden onderzocht en eventuele zorgen of symptomen met hun zorgverleners bespreken. In sommige gevallen kan het nodig zijn om de implantaten vroegtijdig te verwijderen (explantatie) of te vervangen. Het nemen van een weloverwogen beslissing over borstimplantaten vereist grondig overleg met een gekwalificeerde zorgverlener die goed bekend is met alle risico’s en mogelijke complicaties.

Lees ook: Waardoor gaan siliconen implantaten lekken?

Kankerscreening

Het is belangrijk om de aanbevelingen voor kankerscreening (bevolkingsonderzoek borstkanker) voor jouw leeftijdsgroep en risicofactoren op te volgen.

Het is belangrijk om te weten hoe jouw borsten er in alle fasen van jouw leven uitzien en aanvoelen, zodat je eventuele veranderingen kunt herkennen. Als je fibrocysteuze borsten hebt, moet je jouw huisarts raadplegen als je nieuwe knobbels opmerkt.

Lees ook: Wat zijn zeldzame vormen van borstkanker?

Borsten ondergaan veel veranderingen gedurende het leven van een vrouw. Borsten beginnen zich te ontwikkelen tijdens de puberteit. Vaak is het eerste teken van de puberteit de ontwikkeling van borstknoppen. Zwangerschap en borstvoeding zorgen voor extra veranderingen.

In de menopauze vermindert de hoeveelheid vetweefsel in de borsten en worden de borsten minder vol en slap. Neem altijd contact op met je huisarts als je je zorgen maakt over borstveranderingen. Voor de meeste vrouwen is het aanbrengen van vochtinbrengende crème en een niet-schadelijke zonnebrandcrème op de borsten de enige verzorging die ze nodig hebben.

Lees ook: Kijken én voelen: zo kun je je borsten zelf checken op borstkanker.

Borstproblemen bij vrouwen

Er zijn verschillende borstproblemen en borstklachten die vrouwen kunnen ervaren. Dit zijn de meest voorkomende:

Mastalgia (borstpijn): Veel vrouwen ervaren op een bepaald punt in hun leven pijn of gevoeligheid in de borsten. De pijn kan variëren van mild tot ernstig en kan cyclisch zijn, gerelateerd aan de menstruatiecyclus, of niet-cyclisch.
Cysten: Vloeistofgevulde zakjes of cysten kunnen zich vormen in de borsten. Deze zijn vaak voelbaar als knobbeltjes en kunnen pijn veroorzaken, vooral vóór de menstruatie.
Fibroadenomen: Deze zijn goedaardige gezwellen die vaak voorkomen bij vrouwen onder de 30 jaar. Ze voelen aan als stevige, gladde knobbeltjes en veroorzaken meestal geen pijn.
Kapselvorming na borstimplantaten: Bij vrouwen met borstimplantaten kan zich littekenweefsel vormen rond het implantaat, waardoor de borst harder aanvoelt.
Mastitis: Dit is een ontsteking van de borst, meestal veroorzaakt door een infectie tijdens het geven van borstvoeding. Het gaat vaak gepaard met roodheid, zwelling, warmte en pijn in de borst.
Fibrocysteuze veranderingen: Fibrocysteuze borstveranderingen omvatten een combinatie van cysten, pijn, en bindweefselvorming in de borsten. Dit kan leiden tot pijnlijke en knobbelige borsten.
Ductale ectasie: Dit is een aandoening waarbij de melkkanalen in de borst verwijden en ontsteken, vaak bij vrouwen in de perimenopauze. Het kan leiden tot tepelafscheiding, pijn en veranderingen in de tepel.
Mammacarcinoom (borstkanker): Borstkanker is een kwaadaardige tumor die zich in de borst ontwikkelt. Vroege detectie is cruciaal voor een succesvolle behandeling.
Fibrocystische borstziekte: Dit is een algemene term die wordt gebruikt om een combinatie van symptomen, waaronder cysten, fibrose en pijn, in de borsten te beschrijven. Het is meestal goedaardig.
Breast Implant-Associated Anaplastic Large Cell Lymphoma (BIA-ALCL): Een vorm van lymfeklierkanker die in verband wordt gebracht met bepaalde soorten borstimplantaten.

Het is belangrijk om eventuele veranderingen in de borsten tijdig op te merken en te rapporteren aan een huisarts, die vervolgens – indien nodig – kan doorverwijzen voor medisch specialistisch onderzoek. Regelmatig zelfonderzoek en radiologisch onderzoek, zoals aanbevolen door een arts, dragen bij aan de vroegtijdige opsporing van eventuele borstproblemen.

Veel gestelde vragen (V) en antwoorden (A) over borsten en borstgezondheid bij vrouwen

V: Kunnen borstimplantaten lymfeklierkanker veroorzaken

A: Ja, Breast Implant-Associated Anaplastic Large Cell Lymphoma (BIA-ALCL) is een zeldzame vorm van lymfeklierkanker die in verband wordt gebracht met borstimplantaten. Het komt vooral voor bij vrouwen met textuurimplantaten. Als er asymmetrische zwelling, pijn of een knobbel in de borst wordt waargenomen, is het belangrijk om medische hulp in te roepen.

Lees ook: Hoe kunnen borstimplantaten lymfeklierkanker veroorzaken?

V: Wat zijn normale veranderingen in de borsten gedurende de menstruatiecyclus?

A: Tijdens de menstruatiecyclus kunnen borsten gevoeliger en voller aanvoelen. Dit komt door hormonale schommelingen. Na de menstruatie nemen deze symptomen meestal af.

V: Hoe vaak moet ik mijn borsten zelfonderzoek doen?

A: Zelfonderzoek wordt meestal maandelijks aanbevolen. Leer de normale textuur van je borsten kennen en zoek naar eventuele veranderingen zoals knobbeltjes, zwellingen, bobbeltjes, kleurveranderingen of veranderingen in de huid. Raadpleeg een huisarts als je iets ongewoons opmerkt.

Lees ook: Borstkankervereniging lanceert nieuwe borstkanker-zelfcheck campagne.

V: Op welke leeftijd moet ik beginnen met mammogrammen?

Mammografie wordt over het algemeen aanbevolen om op 40-jarige leeftijd te beginnen met mammogrammen. Echter, de frequentie kan variëren op basis van individuele gezondheidsrisico’s en medisch advies. Daarnaast kan een echografie een goed alternatief bieden, en deze vorm van radiologisch onderzoek geeft geen (schadelijke) röntgenstraling af.

Lees ook: Echografie kan mammografie vervangen bij knobbeltje in de borst.

V: Wat zijn risicofactoren voor borstkanker?

A: Risicofactoren voor borstkanker zijn onder andere leeftijd, genetica, familiegeschiedenis, persoonlijke medische geschiedenis, hormonale factoren en bepaalde levensstijlfactoren zoals roken en overmatig alcoholgebruik.

V: Wat zijn de symptomen van borstkanker?

A: Symptomen van borstkanker kunnen onder andere zijn: een knobbeltje in de borst, veranderingen in de grootte of vorm van de borst, huidveranderingen zoals roodheid of zwelling, tepelveranderingen, en onverklaarbare pijn.

Lees ook: Wat zijn de 12 symptomen van borstkanker?

V: Kunnen borstimplantaten het risico op borstkanker verhogen?

A: Ja, er is inmiddels duidelijk bewijs dat borstimplantaten het risico op borstkanker en diverse andere kankersoorten verhogen. Daarom is het belangrijk om regelmatig medisch toezicht te hebben en eventuele veranderingen te melden.

V: Hoe kan ik mijn borstgezondheid behouden?

A: Behoud een gezonde levensstijl met een gebalanceerd dieet, regelmatige lichaamsbeweging, beperkt alcoholgebruik, niet roken, en het vermijden van overmatige blootstelling aan hormonale behandelingen.
Kan borstvoeding beschermen tegen borstkanker?

Er is bewijs dat langdurige borstvoeding het risico op borstkanker kan verminderen. Het biedt ook andere gezondheidsvoordelen voor zowel moeder als baby.

Lees ook: Gezonde leefstijl werkt bewezen beschermend tegen kanker.

V: Wanneer moet ik een arts raadplegen over borstproblemen?

A: Raadpleeg een arts als je ongewone veranderingen opmerkt, zoals knobbeltjes, pijn, veranderingen in de huid of tepels, of andere symptomen die je zorgen baren.

V: Wat kan ik doen als ik me zorgen maak over mijn borstgezondheid?

A: Maak een afspraak met jouw huisarts om je zorgen te bespreken. Dit kan leiden tot een borstonderzoek, mammografie, echografie, MRI-scan of andere diagnostische tests om de gezondheid van je borsten te evalueren.

Lees ook: Waarom ontdekken vrouwen borstkanker nog steeds vaak te laat?

Meer lezen over vrouwengezondheid, borsten en ouder worden?