Sepsis is een van de gevaarlijkste medische noodsituaties. Artsen definiëren het als “levensbedreigende orgaanstoornissen veroorzaakt door een ontregelde reactie van het lichaam op een infectie”. Jaarlijks krijgen ongeveer 60.000 mensen in Nederland sepsis. Ongeveer 10.000 mensen per jaar ontwikkelen een dusdanig ernstige sepsis dat ze op de Intensive Care (IC) terechtkomen. Sepsis leidt ook tot een aanzienlijke sterfte: jaarlijks overlijden er ongeveer 10.000 mensen aan sepsis in Nederland, waardoor het een van de belangrijkste doodsoorzaken in ziekenhuizen is. Wereldwijd is sepsis verantwoordelijk voor één op de vijf sterfgevallen, wat het belang ervan als volksgezondheidscrisis onderstreept.
Een recent Australisch wetenschappelijk onderzoek dat werd gepresenteerd tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van de European Association for the Study of Diabetes heeft opnieuw de aandacht gevestigd op het verband tussen sepsis en een van de meest voorkomende chronische aandoeningen in het land: diabetes type 2. In Nederland hebben op dit moment ongeveer 1,1 miljoen mensen diabetes type 2. Dit zijn alle bekende patiënten bij de huisarts, dus de werkelijke aantallen (inclusief mensen die het nog niet weten) liggen vermoedelijk iets hoger.
Met zoveel Nederlanders die aan diabetes lijden, is het urgenter dan ooit om te begrijpen hoe deze aandoening het toch al aanzienlijke risico op sepsis aanzienlijk kan verhogen.
Wat is sepsis?
Sepsis ontstaat wanneer een gewone infectie een ongecontroleerde ontstekingsreactie veroorzaakt die zich door het hele lichaam verspreidt. In plaats van de bedreiging in te dammen, reageert jouw immuunsysteem overdreven, waardoor bloedvaten worden beschadigd, de bloeddruk daalt en vitale organen zuurstof tekort komen. Zonder onmiddellijke medische interventie kan dit ongecontroleerde proces leiden tot meervoudig orgaanfalen en de dood.
- Hoe de ontstekingscascade zich ontvouwt: Wanneer immuuncellen binnendringende microben detecteren, geven ze cytokines af, chemische boodschappers die helpen bij het coördineren van de afweer van het lichaam. Als deze afgifte buitensporig wordt, kan dit uitmonden in een ‘cytokinestorm’, waardoor de binnenwand van uw bloedvaten (endotheel) lek gaat en er vocht in de omliggende weefsels kan sijpelen. Als er vocht uit de bloedvaten lekt en de druk daalt, wordt de bloedsomloop traag. Er ontstaan kleine stolsels en de zuurstoftoevoer naar de organen neemt af, waardoor het hart harder moet werken om de bloedstroom op peil te houden. Zonder snelle medische interventie leidt deze onbalans tot een cascade van orgaanfalen: eerst de longen, dan de lever, de nieren en de hersenen.
- Sepsis verloopt in verschillende stadia:
- Ernstige sepsis beschrijft het punt waarop orgaanschade duidelijk wordt, zoals verminderde urineproductie of ademhalingsmoeilijkheden.
- Septische shock is het volgende stadium, gekenmerkt door een gevaarlijke daling van de bloeddruk die intensieve zorg vereist om de bloedsomloop te herstellen.
- Veel gevallen beginnen met veelvoorkomende infecties: Urineweginfecties (UTI’s), longontsteking, huidwonden en milde darminfecties behoren tot de meest voorkomende oorzaken van sepsis. De Sepsis Alliance merkt op dat ongeveer 80% van de gevallen zich in de gemeenschap voordoet en niet in ziekenhuizen, wat betekent dat het proces vaak al begint lang voordat medische zorg wordt verleend.
- Het is van cruciaal belang om de symptomen vroegtijdig te herkennen: Omdat veel symptomen van sepsis lijken op die van een verkoudheid of griep, worden ze vaak over het hoofd gezien totdat de toestand verslechtert. Het belangrijkste verschil is hoe snel ze zich ontwikkelen. Als u sepsis vermoedt, zoek dan onmiddellijk medische hulp, want tijdige behandeling is cruciaal om ernstige complicaties te voorkomen. Veelvoorkomende waarschuwingssignalen zijn onder meer:
- Koorts met koude rillingen of rillen
- Snelle hartslag (tachycardie)
- Snelle ademhaling (tachypneu)
- Overmatig zweten (diaforese)
- Duizeligheid of licht gevoel in het hoofd
- Verwarring of desoriëntatie
- Onduidelijke spraak
- Misselijkheid, braken of diarree
- Ademhalingsmoeilijkheden of kortademigheid
- Ernstige spierpijn
- Weinig urineproductie
- Koude en klamme huid en/of huiduitslag.
- De waarschuwingssignalen onthouden: De Sepsis Alliance raadt aan om het acroniem TIME te gebruiken om de belangrijkste waarschuwingssignalen te onthouden:
- T — Temperatuur: Is deze hoger of lager dan normaal?
- I — Infectie: Tekenen van een infectie op dit moment of recentelijk
- M — Mentale achteruitgang: Mentale veranderingen zoals verwarring of ongewone slaperigheid
- E — Extreem ziek: Extreme pijn of zich ernstig onwel voelen.
- Een andere eenvoudige manier om de symptomen te onthouden is het acroniem SEPSIS:
- S — Rillingen, koorts of koude rillingen.
- E — Extreme pijn of ongemak.
- P — Pallor (het Latijnse/medische woord voor bleekheid van de huid), vaak veroorzaakt door verminderde doorbloeding of een lage bloeddruk, met een bleke of klamme huid tot gevolg.
- S — Slaperigheid, verwarring of desoriëntatie.
- I — “Ik heb het gevoel dat ik doodga”
- S — Kortademigheid
Lees ook: Sepsis: een levensbedreigende aandoening die onmiddellijke medische aandacht vereist.
Risicofactoren voor sepsis
Bepaalde aandoeningen verzwakken jouw immuunsysteem en maken infecties moeilijker te bestrijden. Oudere leeftijd, recente operaties, ziekenhuisopnames, immuunonderdrukkende medicijnen en chronische ziekten verhogen allemaal het risico op sepsis. Van deze risicofactoren is diabetes type 2 naar voren gekomen als een bijzonder belangrijke factor.
Lees ook: Helft van de sepsispatiënten sterft binnen twee jaar, blijkt uit onderzoek.
Australisch onderzoek toont aan dat sepsis twee keer zo vaak voorkomt bij diabetes type 2
In het betreffende onderzoek hebben onderzoekers van de University of Western Australia gebruikgemaakt van de Fremantle Diabetes Study Phase II, een grootschalig gemeenschapsproject dat is uitgevoerd in een multi-etnische stedelijke regio met 157.000 inwoners. Het volgde 1.430 volwassenen met diabetes type 2 en 5.720 vergelijkbare personen zonder diabetes, die tussen 2008 en 2011 waren ingeschreven.
Elke deelnemer werd tot 10 jaar lang gevolgd via gekoppelde gezondheidsdossiers, tot een eerste episode van sepsis, overlijden of het einde van 2021. Het doel was om gegevens te verstrekken over de incidentie van sepsis bij mensen met diabetes type 2; een verband dat eerder onderzoek had gesuggereerd, maar niet precies had gedefinieerd.
- Sepsis kwam twee keer zo vaak voor bij mensen met diabetes: Tijdens meer dan 73.000 persoonsjaren follow-up kwamen nieuwe gevallen van sepsis voor bij 11,8% van de deelnemers met diabetes type 2, tegenover 5% van de deelnemers zonder diabetes. Zelfs na correctie voor leeftijd, geslacht en chronische aandoeningen bleef diabetes type 2 geassocieerd met een twee keer zo hoog risico op sepsis. Bij aanvang was 2% van de diabetespatiënten al in het ziekenhuis opgenomen voor sepsis, tegenover 0,8% van de controlegroep.
- Het risico was nog groter bij bepaalde groepen: Volwassenen van 41 tot 50 jaar met diabetes hadden 14,5 keer meer kans op het ontwikkelen van sepsis dan niet-diabetici. Mannen en mensen van Aboriginal afkomst werden ook onevenredig zwaar getroffen, waarbij inheemse Australiërs een drie keer hoger risico op sepsis hadden.
- Roken en een slechte metabole gezondheid versterkten de kwetsbaarheid: Bij mensen met diabetes verhoogden verschillende factoren onafhankelijk van elkaar het risico op sepsis, waaronder roken, insulinegebruik, verhoogde nuchtere bloedglucose, hoge hartslag in rust, neuropathie, cerebrovasculaire aandoeningen en verhoogde NT-proBNP, een marker voor hartdisfunctie. Roken alleen al verhoogde het risico met 83%, wat het belang van aanpasbare levensstijlkeuzes onderstreept.
- Meerdere biologische processen verhogen het risico: Aanhoudende hyperglykemie (hoge bloedsuikerspiegel) verzwakt het immuunsysteem, waardoor het risico op infecties van de huid, urinewegen en longen toeneemt, allemaal belangrijke oorzaken van ziekenhuisopnames wegens sepsis. Tegelijkertijd beschadigen insulineresistentie en chronische ontstekingen het endotheel, de binnenbekleding van bloedvaten, waardoor weefsels kwetsbaarder worden voor infectiegerelateerde letsels. Een slechte bloedsomloop en neuropathie vertragen ook de herkenning van infecties, waardoor lokale problemen kunnen uitgroeien tot een systemische ziekte.
Preventie van sepsis
Preventie hangt af van vroege detectie en controle: De auteurs van het onderzoek benadrukten het belang van nauwlettende infectiemonitoring en tijdige interventie bij diabetespatiënten. Volgens professor Wendy Davis, epidemioloog aan de University of Western Australia en hoofdauteur van de studie:
“Onze studie identificeert verschillende beïnvloedbare risicofactoren, waaronder roken, hoge bloedsuikerspiegel en complicaties van diabetes, wat onderstreept dat er maatregelen zijn die individuen kunnen nemen om hun risico op sepsis mogelijk te verlagen.”
Dit wetenschappelijke onderzoek levert duidelijk bewijs dat diabetes type 2 het risico op sepsis en daarmee samenhangende ziekenhuisopnames aanzienlijk verhoogt. De bevindingen bevestigen dat infectiebeheer en preventieve zorg essentiële onderdelen zijn van de behandeling van diabetes, omdat sepsis, eenmaal opgetreden, te snel voortschrijdt om te kunnen wachten.
Lees ook: Hoe weet je of je diabetes type 2 aan het ontwikkelen bent?
Praktische strategieën om diabetes type 2 te beheersen
Diabetes type 2 ontwikkelt zich geleidelijk, beginnend met insulineresistentie, waarbij uw cellen niet meer goed reageren op insuline. Het lichaam compenseert dit door meer insuline aan te maken, maar na verloop van tijd slijten deze overtollige insuline en chronisch verhoogde glucosespiegels uw stofwisseling uit. Het is van cruciaal belang om insulineresistentie vroegtijdig te herkennen en om te keren, aangezien het verbeteren van de insulinegevoeligheid uw risico op diabetes en de infecties die daar vaak mee gepaard gaan, waaronder sepsis, direct verlaagt.
1. Schrap geraffineerde suikers en plantaardige oliën uit jouw dieet
Door snoep en bewerkte snacks te vervangen door hele vruchten krijgt jouw lichaam vezels, antioxidanten en mineralen binnen die de opname van suiker helpen vertragen. Deze stabielere spijsvertering voorkomt de scherpe insulinepieken die uw alvleesklier overbelasten en insulineresistentie veroorzaken.
Lees ook: Welke eetgewoonten dragen bij aan het ontwikkelen van diabetes type 2?
Even belangrijk is het om plantaardige oliën zoals koolzaadolie, sojaolie en zonnebloemolie, die voorkomen in friet, chips, verpakte voedingsmiddelen en de meeste restaurantmaaltijden, te schrappen. Deze oliën bevatten veel linolzuur (LA), dat de energieproductie van de mitochondriën verstoort en de insulineresistentie verergert. Vervang ze door voedingsmiddelen die zijn bereid met gezonde vetten zoals boter, ghee of talg.
Lees ook: Linolzuur: het meest destructieve ingrediënt in jouw voeding.
2. Voer koolhydraten op een slimme manier weer in
Jouw lichaam en hersenen hebben een constante toevoer van glucose nodig om goed te kunnen functioneren. Wanneer je koolhydraten te drastisch vermindert, compenseert jouw lichaam dit door stresshormonen zoals cortisol, adrenaline en glucagon vrij te geven om zelf glucose aan te maken. Dit overlevingsmechanisme, gluconeogenese genaamd, voorkomt dat de bloedsuikerspiegel te laag wordt, maar dit heeft wel een prijs.
Het hormoon dat de grootste belasting aangeeft, is cortisol. Het werkt door spierweefsel af te breken om aminozuren vrij te maken, die vervolgens worden omgezet in glucose. Dit proces helpt u uw bloedsuikerspiegel op peil te houden, maar tast geleidelijk de spiermassa aan, die essentieel is voor een gezonde stofwisseling en insulinegevoeligheid.
Na verloop van tijd draagt deze cyclus bij aan een trager metabolisme en een verhoogde insulineresistentie; precies het patroon dat leidt tot diabetes type 2. Door jouw lichaam te voorzien van gezonde, onbewerkte koolhydraten, zoals fruit en biologische witte rijst, zorg je voor een constante brandstofbron zonder deze stressreactie op te wekken. Deze voedingsmiddelen geven jouw systeem de glucose die het nodig heeft om in balans te blijven en beschermen tegelijkertijd het spierweefsel.
Lees ook: Ketodieet: wat zijn de voordelen en nadelen?
3. Verminder de blootstelling aan dagelijkse metabolische stressfactoren
Insulineresistentie komt niet alleen voort uit voeding. Milieustress door plastic, persoonlijke verzorgingsproducten, hormoonverstoorders en elektromagnetische velden (EMV’s) verstoren ook het vermogen van jouw lichaam om brandstof om te zetten in energie, waardoor de insulineresistentie na verloop van tijd verslechtert.
Het verminderen van deze belasting begint met kleine, praktische stappen. Kies voor glazen of roestvrijstalen bakjes, verwarm voedsel niet in plastic en houd jouw telefoon en andere elektrische apparatuur tijdens het slapen uit de buurt van jouw lichaam. Elk van deze maatregelen helpt de achtergrondstress op jouw cellen te verminderen, waardoor jouw mitochondriën kunnen herstellen en een gezondere insulinefunctie kunnen terugkrijgen.
Lees ook: Geen chronische stress en de kwaliteit van jouw relaties is bepalend voor jouw levensduur!
4. Neem regelmatige lichaamsbeweging op in jouw routine
Beweging is een van de meest betrouwbare manieren om de insulinegevoeligheid te verbeteren en jouw stofwisseling te ondersteunen. Wanneer jouw spieren samentrekken, halen ze glucose rechtstreeks uit jouw bloedbaan, wat helpt om de bloedsuikerspiegel te verlagen en de belasting van jouw alvleesklier te verlichten. Je hoeft niet intensief te trainen om resultaat te zien: consistente, matige lichaamsbeweging, zoals stevig wandelen, fietsen of zwemmen, kan al helpen.
Lees ook: Waarom vrouwen meer baat hebben bij beweging voor een gezond hart.
5. Zorg voor dagelijkse blootstelling aan zonlicht
Zonlicht verbetert de insulinegevoeligheid en ondersteunt de energieproductie in de mitochondriën door de melatoninesynthese in de mitochondriën te stimuleren. Melatonine werkt als een antioxidant in de cellen, beschermt de mitochondriën tegen oxidatieve stress en helpt ze een efficiënt energiemetabolisme in stand te houden, wat een gezonde insulinefunctie ondersteunt.
Maak blootstelling aan zonlicht een onderdeel van jouw dagelijks leven; breng zoveel mogelijk tijd buiten door met wandelen, fietsen of zitten in natuurlijk licht. Als jouw dieet veel plantaardige oliën bevat, probeer dan eerst minstens zes maanden lang minder van deze vetten te eten voordat je jouw blootstelling aan de middagzon verlengt.
Lees ook: Wat zijn de belangrijkste gezondheidstips voor vrouwen?
Hoe je het risico op sepsis kunt verkleinen
Het voorkomen van sepsis begint met het versterken van de weerstand van jouw lichaam tegen infecties en ervoor zorgen dat waarschuwingssignalen nooit worden genegeerd. De volgende stappen helpen jouw risico te verlagen en jouw kansen op herstel te vergroten als er toch een infectie optreedt:
1. Behandel chronische aandoeningen zorgvuldig
Aangezien aandoeningen zoals diabetes type 2, hartaandoeningen en nierproblemen het voor jouw immuunsysteem moeilijker maken om infecties te bestrijden, vermindert het binnen gezonde grenzen houden van jouw bloedsuikerspiegel, bloeddruk en andere markers de belasting van jouw organen en geeft het jouw lichaam een sterkere basisafweer tegen ernstige infecties die kunnen uitgroeien tot sepsis.
Lees ook: Intermittent vasten kan bloedsuiker beter onder controle houden dan diabetesmedicijnen.
2. Behandel urineweginfecties onmiddellijk
Conventionele behandeling omvat meestal antibiotica, maar onderzoek toont aan dat urineweginfecties veroorzaakt door E. coli, die ongeveer 90% van alle gevallen uitmaken, ook effectief kunnen worden behandeld met D-mannose, een natuurlijk voorkomende suiker die nauw verwant is aan glucose.
Lees ook: Antibiotica: wat zijn de risico’s en mogelijke bijwerkingen?
Een andere effectieve optie die wordt ondersteund door klinisch onderzoek is methyleenblauw, een darmvriendelijk alternatief voor antibiotica bij urineweginfecties. Omdat het niet door jouw lichaam wordt gemetaboliseerd, wordt methyleenblauw via de nieren uitgescheiden en hoopt het zich op in de blaas, waar het een concentratie bereikt die hoog genoeg is om als een krachtige oxidant te werken die ziekteverwekkers neutraliseert. Deze lokale werking maakt het bijzonder waardevol voor mensen met een verzwakte darm.
Lees ook: Alles wat je moet weten over urineweginfectie.
3. Ondersteun jouw immuunsysteem
Een evenwichtig immuunsysteem is afhankelijk van goede voeding, regelmatige slaap en een stabiel energiemetabolisme. Geef de voorkeur aan onbewerkte voedingsmiddelen die rijk zijn aan vitamine A, C, D, zink en selenium, die jouw lichaam helpen ziekteverwekkers efficiënt te herkennen en te vernietigen. Zorg voor een consistent slaapschema en beheers stress, aangezien beide van invloed zijn op de immuunregulatie en het ontstekingsbalans.
Lees ook: Vrouwen en het microbioom: Wat je moet weten.
4. Houd huidwonden schoon en beschermd
Snijwonden, brandwonden en zweren, vooral bij mensen met diabetes, zijn veelvoorkomende toegangspunten voor bacteriën. Reinig alle wonden onmiddellijk met een mild antiseptisch middel, houd ze bedekt en controleer op roodheid, zwelling of afscheiding. Vermijd ook gewoontes die kleine huidbeschadigingen veroorzaken, zoals nagelbijten. Als een wond niet goed geneest of als de roodheid zich uitbreidt, zoek dan onmiddellijk medische hulp.
5. Zorg voor hygiëne in het ziekenhuis en thuis
Als jij of een familielid in het ziekenhuis is opgenomen of onlangs een operatie heeft ondergaan, let dan goed op handhygiëne en steriele wondverzorging. Was thuis regelmatig jouw handen: voor het eten, na het toiletgebruik en na het hanteren van rauw vlees of uitwerpselen van huisdieren. Door gedeelde oppervlakken en medische apparatuur schoon te houden, wordt de blootstelling aan schadelijke microben beperkt.
6. Vitamine C behandeling
Als sepsis optreedt, kan een behandeling op basis van vitamine C levensreddend zijn. Dr. Paul Marik, een Amerikaanse arts op de intensive care, heeft een behandelprotocol voor sepsis ontwikkeld waarbij een intraveneus mengsel van vitamine C en thiamine (vitamine B1) in combinatie met hydrocortison wordt gebruikt. Deze stoffen werken synergetisch: vitamine C en hydrocortison herstellen de functie van de endotheelcellen en bestrijden infecties, terwijl thiamine het vitamine C-metabolisme ondersteunt en B1-tekorten corrigeert die vaak voorkomen bij ernstig zieke patiënten.
In het klinische onderzoek van Marik leidde het toedienen van deze driedelige therapie gedurende twee dagen tot een daling van het sterftecijfer van 40% naar 8,5% bij patiënten met ernstige sepsis. Deze behandeling moet onder medisch toezicht worden toegediend, dus bespreek het met jouw arts als jij of een dierbare sepsis ontwikkelt.
Veel gestelde vragen (V) en antwoorden (A) over sepsis (FAQ)
V: Hoe ernstig is sepsis en hoe vaak komt het voor?
A: Sepsis is een van de gevaarlijkste medische noodsituaties waarmee je te maken kunt krijgen. Het ontstaat wanneer de reactie van jouw lichaam op een infectie uit de hand loopt, waardoor organen beschadigd raken en zonder behandeling falen. In Nederland krijgen jaarlijks meer dan 60.000 mensen sepsis en sterven er minstens 10.000 aan. Wereldwijd is sepsis verantwoordelijk voor één op de vijf sterfgevallen.
V: Op welke vroege waarschuwingssignalen moet ik letten?
A: Sepsis lijkt in het begin vaak op griep of een zware verkoudheid, maar de symptomen verergeren snel. Let op koorts of koude rillingen, een snelle hartslag, snelle ademhaling, verwardheid, duizeligheid of extreme pijn. Een lage urineproductie, klamme huid of ademhalingsmoeilijkheden zijn ook alarmsignalen. Als je meerdere van deze symptomen tegelijk opmerkt, zoek dan onmiddellijk medische hulp.
V: Waarom hebben mensen met diabetes type 2 meer kans op sepsis?
A: Als je diabetes type 2 hebt, is het vermogen van jouw lichaam om infecties te bestrijden verzwakt door een hoge bloedsuikerspiegel en insulineresistentie. Deze factoren tasten de immuuncellen aan, vertragen de bloedstroom en verminderen jouw lichamelijke vermogen om te genezen van kleine wondjes. In het genoemde Australische onderzoek hadden mensen met diabetes type 2 twee keer zoveel risico op sepsis als mensen zonder diabetes.
V: Wat kan ik doen om mijn risico op sepsis te verlagen als ik diabetes heb?
A: Begin met het consistent reguleren van jouw bloedsuikerspiegel en het vroegtijdig behandelen van infecties. Het onderzoek benadrukte het belang van infectiemonitoring, stoppen met roken en een goede metabole controle. Het verwijderen van geraffineerde suikers en plantaardige oliën, het eten van volwaardige koolhydraten, actief blijven en het ondersteunen van de gezondheid van de mitochondriën helpen ook om insulineresistentie onder controle te houden.
V: Hoe kan ik mijn algemene risico op infecties en sepsis verminderen?
A: Houd chronische aandoeningen onder controle, zorg voor goede wondverzorging en let op hygiëne thuis en in medische omgevingen. Eet voedzaam (biologisch) voedsel, zorg voor voldoende slaap en beheers stress om het immuunsysteem in balans te houden. Vermijd gewoontes zoals nagelbijten, waardoor kleine scheurtjes in de huid ontstaan waar bacteriën kunnen binnendringen.
Lees ook: Preventieve zorg is belangrijk voor iedere vrouw!
Meer lezen?
- Zelf je lichaam ontzuren: Wat je moet weten.
- Waarom suiker funest voor jouw lichaam is.
- Enorme stijging prediabetes veroorzaakt nieuwe epidemie.
- Frisdrank drinken: 14 redenen waarom het zo risicovol en ongezond is!
- Ultrabewerkt eten blijkt schadelijk voor al onze organen blijkt uit studie.
- Diabetes Type 3: Wat is het?
- Waarom is intermittent vasten belangrijk voor jouw gezondheid?
- Darmmicrobioom: hoe houdt je die gezond?
- Welke voedingsmiddelen versnellen het verouderingsproces?
- Bacteriofagen: alternatieve vorm van infectiebestrijding.
- Diabetes mellitus: wat zijn de risicofactoren?
- Vroeg avondeten is goed voor je gewicht bewijst nieuw onderzoek.
Bronnen: Sepsis Nederland, Sepsis en Daarna, Nivel, WHO, MedScape, EurekAlert, Mercola, Newsweek,
