Helft van de sepsispatiënten sterft binnen twee jaar, blijkt uit onderzoek

20 oktober 2024

Sepsis (bloedvergiftiging) is een levensbedreigende aandoening die ontstaat wanneer het lichaam een extreme reactie vertoont op een infectie, waarbij het immuunsysteem in overdrive gaat en schade toebrengt aan eigen weefsels en organen. Voor vrouwen kunnen er specifieke risico’s en oorzaken zijn die de kans op sepsis vergroten of de ernst ervan beïnvloeden.

Wereldwijd treft sepsis jaarlijks ongeveer 49 miljoen mensen, volgens schattingen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Hiervan overlijden jaarlijks ongeveer 11 miljoen mensen aan de aandoening, wat neerkomt op bijna 20% van alle sterfgevallen wereldwijd.

In Nederland krijgen naar schatting ongeveer 50.000 mensen per jaar te maken met sepsis. Ongeveer 20% tot 30% van de patiënten overlijdt vrij snel aan de gevolgen van sepsis, wat neerkomt op ongeveer 10.000 tot 15.000 sterfgevallen per jaar.

Naast gewone sepsis of bloedvergiftiging, zijn er twee afgeleide soorten sepsis:

Septische shock: Dit is een ernstige vorm van sepsis waarbij er een gevaarlijke daling van de bloeddruk optreedt, wat kan leiden tot orgaanfalen doordat de bloedtoevoer naar organen zoals de nieren, lever, hart, en hersenen onvoldoende is.
Systemische Inflammatoire Respons Syndroom (SIRS): Dit is een ernstige, gegeneraliseerde ontstekingsreactie van het lichaam op verschillende prikkels zoals infecties, trauma, brandwonden, of andere medische aandoeningen. Het is geen ziekte op zich, doch een klinisch syndroom dat optreedt wanneer het lichaam een sterke ontstekingsreactie vertoont, die zich verspreidt door het hele lichaam en verschillende organen kan aantasten.

Helft van alle sepsispatiënten binnen twee jaar dood

Uit een recent Deens wetenschappelijk onderzoek bleek dat de helft van alle patiënten die met sepsis op de spoedeisende hulp (SEH) werden opgenomen binnen twee jaar stierven, wat aantoont hoe ernstig sepsis op de lange termijn kan zijn. Sepsis treedt op wanneer het lichaam te sterk reageert op een infectie, wat kan leiden tot orgaanfalen als het niet snel wordt behandeld.

Dr. Finn Erland Nielsen, een senior wetenschapper aan het Aarhus University Hospital, leidde het wetenschappelijke onderzoek, waarin 714 patiënten werden onderzocht en verschillende risicofactoren werden geïdentificeerd die het risico op overlijden aanzienlijk verhoogden, waaronder een hoge leeftijd, dementie, hartaandoeningen, kanker en een eerdere ziekenhuisopname voor sepsis binnen zes maanden.

De nieuwe bevindingen benadrukken hoe belangrijk het is om sepsis in een vroeg stadium op te sporen, aangezien het een van de belangrijkste doodsoorzaken in ziekenhuizen is en vaak verkeerd gediagnosticeerd wordt. Omdat sepsis op andere ziekten kan lijken, zoals griep, is het cruciaal dat artsen en patiënten de waarschuwingssignalen kennen. Symptomen zoals een snelle hartslag, koorts, verwardheid en ademhalingsmoeilijkheden kunnen snel erger worden, dus een vroege diagnose en behandeling zijn de sleutel tot overleven.

Dr. Nielsen benadrukte de noodzaak van nauwlettender toezicht op risicopatiënten en verder onderzoek om sepsisgerelateerde complicaties na ontslag uit het ziekenhuis te begrijpen. Hoewel dit nieuwe wetenschappelijke onderzoek waardevolle inzichten bood, benadrukte het ook de uitdagingen bij het voorspellen van de langetermijnresultaten van sepsis. Artsen moeten prioriteit geven aan vroegtijdige opsporing en uitgebreide vervolgzorg om de overlevingskansen te verbeteren en de zware tol die sepsis wereldwijd eist van patiënten aanzienlijk te verminderen.

Lees ook: Sepsis: een levensbedreigende aandoening die onmiddellijke medische aandacht vereist.

Risico’s van sepsis voor vrouwen

Sepsis kan iedereen treffen, doch het risico is hoger bij bepaalde groepen, zoals ouderen, jonge kinderen, zwangere vrouwen, en mensen met een verzwakt immuunsysteem of chronische ziekten. Vroege diagnose en snelle behandeling zijn cruciaal om het risico op overlijden en ernstige complicaties te verminderen. Bij vrouwen worden de risico’s van sepsis vooral veroorzaakt door:

Zwangerschap en bevalling

Zwangerschapsgerelateerde infecties: Tijdens de zwangerschap is het immuunsysteem van een vrouw enigszins verzwakt om te voorkomen dat het de foetus aanvalt, waardoor ze vatbaarder is voor infecties zoals urineweginfecties en bacteriële vaginose. Deze infecties kunnen zich sneller ontwikkelen tot sepsis.
Postpartum-infecties: Na de bevalling kunnen infecties ontstaan in de baarmoeder, operatiewond (bij een keizersnede), of als gevolg van een placenta-infectie. Onbehandeld kunnen deze infecties leiden tot sepsis.
Septische miskraam of abortus: Bij een miskraam of na een abortus kan een infectie optreden die zich tot sepsis kan ontwikkelen als er geen adequate medische zorg is.

Lees ook: Miskraam of doodgeboorte: Hoe kun je afscheid nemen van jouw baby?

Gynaecologische procedures

Chirurgische ingrepen: Procedures zoals een hysterectomie (verwijdering van de baarmoeder) of andere gynaecologische operaties brengen een risico op postoperatieve infecties met zich mee, wat kan leiden tot sepsis. Vooral bij grote operaties of wanneer er complicaties optreden.
Intra-uteriene apparaten (IUD’s): Hoewel zeldzaam, kan het plaatsen van een spiraaltje leiden tot een infectie die sepsis kan veroorzaken, vooral als de procedure niet onder steriele omstandigheden wordt uitgevoerd.

Lees ook: Wanneer biedt hysterectomie (baarmoederverwijdering) uitkomst?

Tamponziekte (Toxic Shock Syndrome)

Tamponziekte, ook bekend als toxic shock syndrome (TSS), kan resulteren in sepsis. Tamponziekte is een zeldzame maar ernstige aandoening die wordt veroorzaakt door toxinen die vrijkomen door bepaalde bacteriën, meestal Staphylococcus aureus of Streptococcus pyogenes. Deze toxinen kunnen een extreme reactie van het immuunsysteem veroorzaken, wat leidt tot symptomen zoals hoge koorts, lage bloeddruk, huiduitslag en orgaanfalen. Als deze infectie niet snel wordt behandeld, kan het uitmonden in sepsis.

Lees ook: Wat is tamponziekte (Toxic Shock Syndrome)?

Longontsteking

Longontsteking is een van de meest voorkomende oorzaken van sepsis. De infectie kan zich verspreiden naar de bloedbaan en een systemische ontstekingsreactie veroorzaken.

Buik- en spijsverteringsinfecties

Infecties in het maagdarmkanaal, zoals peritonitis (ontsteking van het buikvlies), blindedarmontsteking, of galblaasinfecties. Deze infecties kunnen zich verspreiden naar de buikholte of andere organen, wat kan leiden tot een gegeneraliseerde infectie en sepsis.

Huidinfecties

Infecties van de huid, zoals cellulitis, wondinfecties, of infecties als gevolg van brandwonden of bijtwonden. Huidinfecties kunnen zich verspreiden naar diepere weefsels en de bloedbaan, vooral als de infectie niet snel wordt behandeld of als het immuunsysteem verzwakt is.

Meningitis

Meningitis is een ontsteking van de hersenvliezen die wordt veroorzaakt door bacteriën, virussen of schimmels. Bacteriële meningitis kan zich snel verspreiden naar de bloedbaan en sepsis veroorzaken, wat levensbedreigend kan zijn.

Endocarditis

Endocarditis is een infectie van de binnenbekleding van het hart (endocard), vaak veroorzaakt door bacteriën die in de bloedbaan terechtkomen. Endocarditis kan leiden tot ernstige complicaties, waaronder sepsis, door de verspreiding van bacteriën vanuit het hart naar andere delen van het lichaam.

Chronische gezondheidsproblemen

Auto-immuunziekten: Vrouwen hebben een hoger risico op auto-immuunziekten zoals lupus of reumatoïde artritis, die zowel het immuunsysteem verzwakken als het risico op infecties verhogen, wat kan bijdragen aan sepsis.
Diabetes: Vrouwen met diabetes hebben een hoger risico op infecties (bijvoorbeeld van de huid, urinewegen of voeten) die sepsis kunnen veroorzaken, vooral als de bloedsuikerspiegel slecht onder controle is.

Lees ook: Auto-immuunziekten: welke komen bij vrouwen het meest voor?

Urineweginfecties (UTI’s)

Vrouwen hebben een verhoogd risico op urineweginfecties vanwege de anatomie van de urinewegen. Onbehandelde of slecht behandelde UTI’s kunnen zich verspreiden naar de nieren en uiteindelijk leiden tot urosepsis, een vorm van sepsis die ontstaat door een urineweginfectie.

Lees ook: Alles wat je moet weten over urineweginfectie.

Hormonale veranderingen

Oudere leeftijd en menopauze: Tijdens de menopauze verandert de hormoonbalans, wat kan leiden tot vaginale droogheid en atrofie, waardoor het risico op infecties toeneemt. Dit verhoogde risico kan leiden tot infecties die sepsis veroorzaken.

Lees ook: Hoe blijf je met een gezonde leefstijl hormonaal in balans?

Influenza en andere virale infecties

Virale ziekten zoals influenza (griep) of COVID-19 kunnen ernstige complicaties veroorzaken, vooral bij mensen met een verzwakt immuunsysteem. Deze virussen kunnen het immuunsysteem verzwakken, secundaire bacteriële infecties veroorzaken, en een systemische ontstekingsreactie teweegbrengen die tot sepsis leidt.

Levercirrose

Levercirrose is een aandoening waarbij de lever beschadigd is en littekenweefsel vormt. Mensen met cirrose zijn vatbaarder voor infecties en bacteriën kunnen gemakkelijker in de bloedbaan terechtkomen, wat het risico op sepsis verhoogt.

Gebruik van immunosuppressieve medicijnen

Vrouwen met auto-immuunziekten, orgaantransplantaties, of bepaalde kankersoorten kunnen immunosuppressieve medicijnen gebruiken die hun afweer tegen infecties verzwakken, wat het risico op sepsis verhoogt.

Lees ook: Vrouwen en medicijnen: de meest voorgeschreven en wat je moet weten!

Gevolgen en complicaties van sepsis voor vrouwen

Bij vrouwen kan bloedvergiftiging (sepsis) vergaande gevolgen en complicaties hebben, waaronder:

Orgaanschade: Sepsis kan leiden tot falen van organen zoals de nieren, lever, hart en longen, wat blijvende schade kan veroorzaken.
Verhoogd risico op sterfte: Vrouwen met ernstige vormen van sepsis hebben een hoog risico op overlijden als het niet snel en adequaat wordt behandeld.
Langetermijngevolgen: Overlevers van sepsis kunnen last krijgen van het “post-sepsis syndroom,” dat symptomen zoals vermoeidheid, cognitieve problemen, spierzwakte, en chronische pijn omvat.

Wat kun je doen in geval van sepsis?

In geval van sepsis is snelle actie essentieel, omdat het een levensbedreigende medische noodsituatie is. Als je vermoedt dat iemand sepsis heeft, moet je onmiddellijk medische hulp inschakelen. Hier zijn de stappen die je het beste kunt volgen:

1. Herken de symptomen van sepsis

Let op tekenen die kunnen wijzen op sepsis. Veel voorkomende symptomen zijn:

Hoge koorts, koude rillingen of juist een abnormaal lage lichaamstemperatuur
Snelle hartslag
Snelle of moeilijke ademhaling
Extreme vermoeidheid of zwakte
Verwardheid, duizeligheid of verlaagd bewustzijn
Lage bloeddruk (soms met een klamme of bleke huid)
Pijn of ongemak in het lichaam.

Soms kunnen er specifieke symptomen zijn afhankelijk van de oorspronkelijke infectiebron, zoals pijn bij het plassen bij een urineweginfectie, of hoesten en kortademigheid bij een longontsteking.

2. Zoek onmiddellijk medische hulp

Bel direct 112 (of de lokale noodhulpdienst) en vertel dat je vermoedt dat iemand sepsis heeft. Vermeld de symptomen en geef aan dat het om een medische noodsituatie gaat.
Sepsis vereist onmiddellijke behandeling in een ziekenhuis, meestal op de spoedeisende hulp. Hoe sneller de behandeling start, hoe beter de overlevingskansen en hoe kleiner de kans op blijvende schade.

3. Blijf bij de persoon en blijf kalm

Probeer de persoon comfortabel en kalm te houden terwijl je wacht op de medische hulpdiensten.
Houd de persoon warm met een deken of jas, maar voorkom oververhitting.
Als de persoon bewusteloos raakt, leg hen dan in de stabiele zijligging om de luchtwegen vrij te houden.

4. In het ziekenhuis: Behandeling van sepsis

De SEH artsen in het ziekenhuis zullen een aantal onderzoeken uitvoeren om de oorzaak van de infectie vast te stellen en de ernst van de sepsis te beoordelen, zoals bloedonderzoek, röntgenfoto’s, en urineonderzoek.

Behandeling omvat meestal:

Toediening van antibiotica: Zo snel mogelijk om de onderliggende infectie te bestrijden.
Vloeistofinfusie: Via een infuus om de bloeddruk op peil te houden.
Ondersteuning van de vitale functies: Dit kan variëren van zuurstoftoediening tot intensievere ondersteuning zoals beademing.

In ernstige gevallen, zoals bij septische shock, kan er gebruik worden gemaakt van medicijnen om de bloeddruk te verhogen of zelfs chirurgische ingrepen om geïnfecteerde weefsels te verwijderen.

5. Nazorg en herstel na sepsis

Na behandeling kan het herstel van sepsis weken tot maanden duren. Sommige mensen kunnen last krijgen van langetermijngevolgen, zoals chronische vermoeidheid, cognitieve problemen of pijn, bekend als het post-sepsis syndroom.
Het is belangrijk om na een sepsis-episode nauwgezet te worden gevolgd door een arts om eventuele complicaties tijdig te behandelen.
Leefstijlaanpassingen kunnen de weerstand helpen verhogen. Denk hierbij aan: gezonde voeding, voldoende slaap, regelmatige lichaamsbeweging, een gezond gewicht nastreven en behouden, handhygiëne, een hygiënische leefstijl, genoeg hydratatie, stressvermindering, het beperken van alcohol inname, stoppen met roken, en een adequate inname van vitamines en supplementen.
Het gebruik van probiotica kan de darmflora (microbioom) helpen herstellen, wat de algehele weerstand van het lichaam ten goede komt.

Lees ook: Wanneer wordt probiotica aangeraden?

Meer lezen?