Metabool Syndroom bij vrouwen: Dít wil je erover weten!

11 december 2024

Het Metabool Syndroom (MBS) is een veelvoorkomende, doch vaak onderschatte aandoening. Vooral bij vrouwen kan het een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van chronische ziekten, zoals diabetes type 2, PCOS, nierziekten, leververvetting, hart- en vaatziekten, beroerte, Alzheimer, kanker en andere handicaps. Het Metabool Syndroom wordt ook wel Syndroom X of Insulineresistentiesyndroom genoemd en dit komt doordat insulineresistentie een centrale rol speelt in het ontstaan van het metabool syndroom.

Met de succesvolle verovering van overdraagbare infectieziekten in het grootste deel van de wereld, is deze nieuwe niet-overdraagbare ziekte het grootste gezondheidsrisico van de moderne wereld geworden. Hoewel het begon in de westerse wereld, is het nu met de verspreiding van de westerse levensstijl over de hele wereld een echt wereldwijd probleem geworden. De prevalentie van het metabool syndroom is vaak hoger in de stedelijke bevolking van sommige ontwikkelingslanden dan in haar westerse tegenhangers. De twee basiskrachten die deze ziekte verspreiden zijn:

De toename in de consumptie van calorierijk en vezelarm fastfood;
De afname in lichamelijke activiteit als gevolg van gemechaniseerd vervoer en sedentaire vormen tijdens arbeid (werken) en vrijetijdsbesteding.

De totale kosten van deze (volks)ziekte, inclusief de kosten voor gezondheidszorg en verlies van potentiële economische activiteit, lopen in de triljoenen Euro’s per jaar.

In dit artikel leggen we uit wat het metabool syndroom is, wat de oorzaken en risico’s zijn, en wat je er zoal aan kunt doen.

Wat is het metabool syndroom?

Het metabool syndroom (insulineresistentiesyndroom) wordt door de WHO gedefinieerd als een pathologische aandoening die wordt gekenmerkt door abdominale obesitas, insulineresistentie, hypertensie en hyperlipidemie. Het is een combinatie van verschillende gezondheidsproblemen die samen het risico op onder andere hartziekten, beroertes en diabetes verhogen. Het gaat hierbij om:

Buikvet: Te veel vet rond de buik (ook wel centrale obesitas genoemd).
Hoge bloeddruk: Waarden boven 130/85 mmHg.
Hoge bloedsuikerspiegel: Nuchtere bloedsuiker van 5,6 mmol/L of hoger.
Hoge triglyceriden: Een verhoogd gehalte aan vetten in het bloed (1,7 mmol/L of hoger).
Laag HDL-cholesterol: “Goed” cholesterol lager dan 1,3 mmol/L bij vrouwen.

Wanneer je drie of meer van deze kenmerken hebt, spreekt men van het metabool syndroom.

Waarom zijn vrouwen extra gevoelig voor het metabool syndroom?

Bij vrouwen spelen hormonale factoren een belangrijke rol, waaronder:

Overgang en menopauze: Na de menopauze neemt de oestrogeenproductie af. Dit kan leiden tot meer buikvet en insulineresistentie, wat het risico op het metabool syndroom verhoogt.
Polycysteus Ovarium Syndroom (PCOS): Vrouwen met PCOS hebben vaker last van insulineresistentie en gewichtstoename, wat het risico vergroot.
Zwangerschapsdiabetes: Vrouwen die tijdens de zwangerschap diabetes ontwikkelen, hebben een verhoogde kans op het metabool syndroom later in hun leven.

Lees ook: Voedingsmiddelen die je oestrogeenspiegel verbeteren.

Wat zijn de gezondheidsrisico’s van het metabool syndroom?

Het metabool syndroom verhoogt het risico op verschillende ernstige ziekten en aandoeningen. Deze zijn vaak gerelateerd aan het hart, de bloedvaten en het metabolisme.

De belangrijkste ziektes en aandoeningen die door het metabool syndroom kunnen worden veroorzaakt zijn:

1. Hart- en vaatziekten

Atherosclerose (slagaderverkalking): Door verhoogde cholesterol- en triglyceridenwaarden ontstaan plaques in de bloedvaten, wat kan leiden tot vernauwingen.
Hartinfarct: Door vernauwde bloedvaten kan de bloedtoevoer naar het hart worden geblokkeerd.
Beroerte: Een gevolg van een verminderde bloedtoevoer naar de hersenen, vaak door verstopping of scheuren van een bloedvat.
Hoge bloeddruk (hypertensie): Een kenmerk van het metabool syndroom dat op zichzelf een risicofactor is voor hart- en vaatziekten.

Lees ook: 40 tekenen dat je hartproblemen kunt hebben.

2. Diabetes type 2

Insulineresistentie speelt een sleutelrol in het metabool syndroom en leidt vaak tot:

Verhoogde bloedsuikerspiegels (prediabetes).
Progressie naar diabetes type 2, wat kan leiden tot complicaties zoals oogschade, nierfalen en zenuwschade.

Lees ook: Hoe weet je of je diabetes type 2 aan het ontwikkelen bent?

3. Nierziekten

Chronische nierziekte (CKD): Het metabool syndroom verhoogt het risico op nierbeschadiging door hoge bloeddruk, diabetes en ontstekingen.

4. Niet-alcoholische leververvetting (NAFLD)

Leververvetting: Overmatige vetophoping in de lever.
NASH (niet-alcoholische steatohepatitis): Een ernstigere vorm die kan leiden tot leverontsteking, fibrose en uiteindelijk levercirrose.

Lees ook: Hoe herken je een niet-alcoholische leververvetting?

5. Polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS)

Bij vrouwen is er een sterke associatie tussen het metabool syndroom en PCOS, vaak veroorzaakt door insulineresistentie.

Lees ook: PCOS: Alles wat je erover moet weten.

6. Obesitas

Het metabool syndroom, vooral in combinatie met centrale obesitas (buikvet), kan een vicieuze cirkel creëren die gewichtstoename bevordert.

Lees ook: Welke ziektes en klachten ontstaan bij vrouwen door overgewicht of obesitas?

7. Ontstekingsziekten

Chronische laaggradige ontstekingen: Bevorderen verdere schade aan bloedvaten, weefsels en organen, die bijdragen aan andere gezondheidsproblemen zoals auto-immuunziekten.
Reumatische aandoeningen: Zoals jicht, die vaker voorkomen door insulineproblemen en verhoogd urinezuur.

Lees ook: Laaggradige ontstekingen: Wat kun je er zelf tegen doen?

8. Cognitieve achteruitgang

Dementie: Inclusief de ziekte van Alzheimer, mogelijk door ontstekingen en verminderde doorbloeding van de hersenen.
Milde cognitieve stoornissen (MCI): Geassocieerd met insulineresistentie en vaatproblemen.

Lees ook: Viagra kan het risico op Alzheimer verlagen.

9. Kanker

Het metabool syndroom kan het risico op bepaalde vormen van (‘stille’) kanker verhogen, zoals:

Baarmoederkanker (endometriumkanker)
Darmkanker (colorectale kanker)
Leverkanker
Borstkanker
Alvleesklierkanker
Slokdarmkanker (adenocarcinoom van de slokdarm)
Nierkanker
Eierstokkanker.

Dit komt door:

Chronische ontsteking: Laaggradige ontstekingen stimuleren celgroei en verhogen de kans op mutaties in DNA.
Insulineresistentie: Hoge insulinespiegels stimuleren de groei van cellen, waaronder kankercellen.
Hormonale veranderingen: Verhoogd oestrogeen en andere hormonen dragen bij aan tumorvorming.
Obesitas: Vetweefsel scheidt stoffen uit die ontstekingen bevorderen en het immuunsysteem verzwakken.

Lees ook: Wat zijn ‘stille’ kankers: kanker zonder symptomen?

10. Psoriasis

Hoewel psoriasis niet rechtstreeks door metabool syndroom wordt veroorzaakt, delen de twee aandoeningen gemeenschappelijke risicofactoren en lijken ze elkaar te kunnen beïnvloeden. Het metabool syndroom (MetS) is de meest voorkomende comorbiditeit bij psoriasis en een risicofactor voor hart- en vaatziekten, een belangrijke doodsoorzaak bij patiënten met psoriasis. Hierbij worden zowel psoriasis als metabool syndroom gekenmerkt door chronische ontstekingsprocessen.

Omgekeerd wordt psoriasis zelf ook beschouwd als een risicofactor voor het ontwikkelen van metabool syndroom. Mensen met psoriasis hebben een verhoogde kans op het ontwikkelen van:

Obesitas.
Type 2 diabetes.
Hart- en vaatziekten.

Lees ook: Jeuk, schilfers en gewrichtspijn: alles wat je moet weten over psoriasis.

Risicofactoren die de link versterken zijn:

Obesitas: Overgewicht, vooral vetophoping rond de buik, is een belangrijk onderdeel van metabool syndroom en kan psoriasis verergeren doordat vetweefsel ontstekingsfactoren produceert.
Insulineresistentie: Bij mensen met metabool syndroom komt insulineresistentie vaak voor. Dit kan bijdragen aan ontstekingsprocessen en mogelijk psoriasis verergeren.
Hoge bloeddruk en dyslipidemie: Verhoogde bloeddruk (hypertensie) en ongunstige cholesterolwaarden (ook kenmerkend voor metabool syndroom) worden vaker gezien bij mensen met psoriasis.

Lees ook: Hypertensie bij vrouwen: risico’s, gevolgen en preventie.

11. Obstructieve slaapapneu

Overgewicht en vetophoping rond de nek kunnen slaapapneu veroorzaken, wat leidt tot onderbroken ademhaling tijdens de slaap.

Lees ook: Slaapapneu: hoe krijg je het en hoe kom je er vanaf?

12. Depressie en stemmingsstoornissen

Er is een verband tussen metabool syndroom en een verhoogd risico op depressie. Chronische ontsteking en hormonale veranderingen kunnen een rol spelen.

Lees ook: Dít zijn de 25 signalen dat je mogelijk een depressie hebt.

Oorzaken van het metabool syndroom

De belangrijkste oorzaken van het metabool syndroom zijn:

Ongezonde voeding: Te veel snelle koolhydraten, suikers en verzadigde vetten.
Weinig beweging: Een zittende levensstijl verlaagt de insulinegevoeligheid.
Stress: Chronische stress verhoogt het cortisolniveau, wat vetopslag en insulineresistentie stimuleert.
Erfelijkheid: Genen spelen een rol bij de gevoeligheid voor insulineresistentie en vetopslag.
Hormonale veranderingen: Zoals bij de menopauze of PCOS.

Hoe wordt het metabool syndroom vastgesteld?

Een arts of medisch specialist kan het metabool syndroom vaststellen door:

Jouw buikomtrek te meten. Bij vrouwen is meer dan 88 cm een risicofactor.
Jouw bloeddruk te controleren.
Een bloedonderzoek te doen om jouw cholesterol, triglyceriden en bloedsuikerspiegel te meten.

Als je drie of meer risicofactoren hebt, is de diagnose metabool syndroom waarschijnlijk.

Wat kun je eraan doen?

Het goede nieuws is dat het metabool syndroom veelal goed behandelbaar is, vooral met aanpassingen in jouw levensstijl.

1. Voeding

Gezond eten: Kies voor een mediterraan dieet met veel groenten, fruit, noten, volkoren granen, en gezonde vetten.
Beperk suikers: Vermijd suikerhoudende dranken en snacks.
Vezelrijke voeding: Dit helpt om je bloedsuikerspiegel stabiel te houden.

Lees ook: Groene thee effectief tegen metabool syndroom.

2. Beweging

Regelmatige training: Combineer krachttraining en cardio, zoals wandelen, fietsen of zwemmen.
Actieve levensstijl: Sta vaker op, neem de trap en blijf overdag in beweging.

Lees ook: Langer leven dankzij krachttraining.

3. Stressmanagement

Mindfulness of yoga: Deze helpen om je stressniveau te verlagen.
Voldoende slaap: Minimaal 7-8 uur per nacht is essentieel voor een gezond hormoonbalans.

Lees ook: Hoe mindfulness en meditatie jouw gezondheid kunnen bevorderen.

4. Medicatie

Als levensstijlaanpassingen niet voldoende zijn, kan een arts medicijnen voorschrijven, zoals:

Medicatie tegen hoge bloeddruk.
Statines om cholesterol te verlagen.
Metformine om de insulinegevoeligheid te verbeteren.

Lees ook: 10 natuurlijke manieren om zónder medicijnen je bloeddruk te verlagen.

Veel gestelde vragen over het metabool syndroom

1. Kan ik het metabool syndroom voorkomen?
Ja, door gezond te eten, regelmatig te bewegen en stress te vermijden, kun je het risico verlagen.

2. Is het metabool syndroom omkeerbaar?
Met aanpassingen in je levensstijl kun je veel symptomen van het metabool syndroom terugdraaien en jouw gezondheid aanzienlijk verbeteren.

3. Is het metabool syndroom erfelijk?
Ja, genetica speelt een rol, doch een gezonde levensstijl kan de impact van erfelijke factoren verminderen.

4. Kan ik afvallen met het metabool syndroom?
Afvallen kan moeilijker zijn, doch het is zeker mogelijk met een combinatie van de juiste voeding, beweging en begeleiding.

Meer informatie of afspraak maken?

Heb je vragen of wil je meer weten? Neem gerust contact op met een van onze ervaren vrouwelijke medisch specialisten of artsen via 085-2019275 of via ons contactformulier.

Meer lezen?