Tampons zitten vol met schadelijke metalen blijkt uit onderzoek

16 juli 2024

Dat er chemicaliën zoals dioxinen en parabenen in tampons terug te vinden zijn, weten we al langer. Echter, tampons van verschillende merken die mogelijk miljoenen vrouwen elke maand gebruiken, blijken giftige en kankerverwekkende metalen te kunnen bevatten zoals lood, arsenicum en cadmium, zo heeft een nieuwe studie van University of California Berkeley (USA) ontdekt.

Tampons zijn met name zorgwekkend als een potentiële bron van blootstelling aan chemicaliën, waaronder metalen, omdat de huid van de vagina een groter potentieel heeft voor de absorptie van chemicaliën dan de huid elders op het lichaam. Bovendien worden de producten maandelijks gebruikt door een groot percentage van de bevolking – 50-80% van de mensen die menstrueren gebruiken tampons – en dat minstens enkele uren of dagen (incl. tijdig vervangen) achter elkaar.

“Ondanks dit grote gevaar voor de volksgezondheid is er nog maar weinig onderzoek gedaan naar chemische stoffen in tampons,” zegt hoofdauteur Jenni A. Shearston, een postdoc aan de UC Berkeley School of Public Health en UC Berkeley’s Department of Environmental Science, Policy, & Management. “Voor zover wij weten is dit het eerste artikel waarin metalen in tampons worden gemeten. Verontrustend genoeg vonden we concentraties van alle metalen waar we op getest hebben, inclusief giftige metalen zoals arsenicum en lood.”

Het wetenschappelijke onderzoek van Berkeley Public Health (USA) was al wereldwijd in het nieuws, bij onder anderen CNN, The New York Times, Al Jazeera en de Franse krant Le Monde. Daarna klonken op sociale media als Instagram en TikTok bezorgde reacties: “Wat hebben ze gevonden?” en “Dit is gestoord”. Er waren echter ook ook vragen: “Welk tamponmerk is dan nog wel oké?’ en “Wat kan ik wél gebruiken?”

Lees ook: Natracare introduceert gecertificeerd composteerbaar biologisch maandverband.

Waar worden tampons van gemaakt?

Tampons worden meestal gemaakt van een mix van katoen en rayon (ook bekend als viscose, een halfsynthetische vezel gemaakt van landbouwproducten), die beide sterk absorberend en biocompatibel zijn. Biocompatibiliteit betekent dat het materiaal in het lichaam aanwezig kan zijn zonder een slechte reactie te veroorzaken.

Sommige tampons bestaan voor 100 procent uit katoen en sommige zijn gemaakt van 100 procent “gecertificeerd biologisch” katoen.

Tot het einde van de jaren 1990 werd tijdens de productie een chloorbleekproces gebruikt om alle onzuiverheden uit de grondstoffen te verwijderen. Dit werd ook gedaan om het voor vrouwen makkelijker te maken om de kleur en de hoeveelheid van de menstruatie te zien.

Dit bleekproces bleek echter dioxines te produceren, schadelijke chemicaliën die door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) worden beschouwd als een “bekend carcinogeen voor de mens”. Oftewel: het is kankerverwekkend!

Sinds het eind van de jaren 90 wordt dit gechloreerde bleekproces niet meer gebruikt bij de productie van tampons. In plaats daarvan wordt waterstofperoxide, dat biocompatibeler is, gebruikt om het materiaal witter te maken. Echter, ook waterstofperoxide kan ernstige gezondheidsrisico’s veroorzaken. Langdurige blootstelling aan waterstofperoxide kan bijvoorbeeld leiden tot oxidatieve stress in cellen, wat cellulaire schade en ontsteking kan veroorzaken. En het kan systemische toxiciteit veroorzaken: zuurstofbellen in de bloedbaan (embolie), wat levensbedreigend kan zijn.

Lees ook: Geen zin meer in maandverband of tampons? Dít zijn de alternatieven!

Metalen in tampons

De Amerikaanse wetenschappers hebben gekeken naar 30 tampons van 14 verschillende merken, die verkocht worden in de Verenigde Staten en de Europese Unie. De tampons werden gescreend op 16 verschillende metalen: arseen, barium, calcium, cadmium, kobalt, chroom, koper, ijzer, mangaan, kwik, nikkel, lood, selenium, strontium, vanadium en zink. Van die metalen zaten er 12 in alle tampons. Eén daarvan was lood.

Tampons van biologisch katoen hadden hogere concentraties van arseen en niet-biologische reguliere tampons bevatten hogere concentraties lood. De onderzoekers legden uit dat arseen vaker aanwezig kan zijn in biologische tampons als gevolg van het gebruik van natuurlijke meststoffen in biologische katoenvelden.

De geteste eigen merk (white label) producten telden hogere hoeveelheden van koper dan merkproducten.

De potentiële gezondheidsrisico’s van deze metalen zijn zeer groot! Zo kan lood schadelijk zijn voor het zenuwstelsel en de ontwikkeling van de hersenen, cadmium kan schadelijk zijn voor de nieren en de botten en arseen is een bekend kankerverwekkend middel. Ook het risico op dementie en diabetes wordt door de stoffen verhoogd.

Lees ook: Dít zijn de symptomen van kanker die vrouwen veelal niet herkennen.

Bewezen schadelijk

Een wetenschappelijke publicatie uit 2022 toont aan dat er in ratten – die vaker worden gebruikt als model voor de mens in onderzoek rond vaginale gezondheid – een schadelijke opname van arseen in de vagina wordt waargenomen. De toegediende concentratie arseen ligt veel hoger dan degene die in de tampons is teruggevonden, doch een opname door het lichaam an sich is daarmee echter wel aangetoond.

Tampons worden ook vlak bij het reproductieve stelsel ingebracht. Leidt het tot een verlaagde fertiliteit, schade aan het DNA van eicellen of bepaalde aandoeningen? Waarschijnlijk niet in de grote meerderheid van de tampongebruikers, maar effecten in een beperkter aantal vrouwen en op lange termijn kunnen we niet uitsluiten. Dit vraagt om wetenschappelijke vervolgstudie, waarmee we hopelijk iedereen kunnen geruststellen of juist kunnen gaan waarschuwen.

Geen richtlijnen

Er zijn op dit moment nog geen aparte drempelwaarden of richtlijnen voor stoffen in menstruatieproducten. Die worden namelijk niet als medisch materiaal beschouwd. Daardoor worden de toegelaten hoeveelheden metalen in tampons gelijkgesteld met die in bijvoorbeeld huidcrèmes. De huid aan de buitenkant is echter veel ruwer dan die in de vagina. Het vaginale epitheel is een stuk meer doorlaatbaar. Ook transparantie door bedrijven over materialen en productieprocessen kan veel beter.

Kankerverwekkende bestrijdingsmiddelen in tampons

Reguliere tampons die niet voor 100% bestaan uit biologisch katoen, blijken vaak resten van bestrijdingsmiddelen (pesticiden en insecticiden) te bevatten, die via het baarmoederslijmvlies ook in de bloedbaan kunnen worden opgenomen. Dit kan serieuze gezondheidsrisico’s tot gevolg hebben.

Lees ook: Stop jij kankerverwekkende tampons in je vagina?

Tampongebruik

Gebruik tampons niet langer dan de voorgeschreven 3 à 4 uur. Hoe langer je een tampon laat zitten, hoe meer zuren en microben op het materiaal kunnen inwerken en hoe meer ze metalen en andere schadelijke stoffen kunnen loslaten.

Wil je geen tampons meer gebruiken? Dan zijn er diverse alternatieven zoals: een menstruatiecup, maandverband (sanitaire handdoeken), menstruatieondergoed, herbruikbaar (wasbaar) maandverband, menstruatieschijven, synthetische sponzen (ook wel zachte tampons genoemd) en vrije menstruatie (free bleeding).

Lees ook: 16 tampon fouten die iedere vrouw kan maken.

Meer lezen?