Is een tatoeage slecht voor je gezondheid?

25 augustus 2022

Met dit warme zomerweer laten veel mensen wat meer blote huid zien en komen ook de tatoeages ineens tevoorschijn. Bij sommige mensen kom je er opeens achter dat ze hele kunstwerken op hun lichaam hebben getatoeëerd. Maar kunnen die permanente versieringen van je huid eigenlijk geen kwaad?

Uit onderzoek blijkt helaas dat een tatoeage onder andere huidklachten, infecties, HIV, hepatitis C-virus infectie (HCV), ontstekingen, nierziekten, cognitieve problemen, extra brosheid van de botten (osteoporose) en zelfs diverse soorten kanker kan veroorzaken. Waardoor dat komt, leggen we je in dit artikel uit.

Steeds meer tattoos

Van een subtiel teken op je pols tot hele delen van je lichaam volledig bedekt met tattoo art. Tatoeages heb je in alle soorten en maten en je bent bijna een uitzondering als je er géén hebt.

“Het zijn tegenwoordig niet meer alleen de twintigers die zich willen laten tatoeëren; tieners of veertigers net zo goed. Er komen zelfs jongeren samen met hun opa of oma een tattoo zetten”, zegt Linda Berserik, eigenaar van tattooshop The Tattoo Garden in Den Haag. “Ik merk dat tatoeages steeds meer geaccepteerd worden. Ik zie piloten, gemeenteambtenaren, politieagenten en zelfs advocaten.”

“Tatoeages zijn volledig genormaliseerd”, zegt Jesse Beugelink, eigenaar van Tattooshop Studio Rook in Arnhem. “Vroeger waren belangrijke zakenmannen de rolmodellen, nu kijken jonge mensen vooral op naar rappers, voetballers en influencers. Zij hebben vaak tatoeages, dus ook jongeren willen dat.”

Die normalisatie is decennia geleden begonnen, zegt Prof. Dr. Henri Beunders, emeritus hoogleraar ontwikkelingen in de publieke opinie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij zegt dat naar schatting inmiddels anderhalf miljoen Nederlanders een tatoeage hebben. Van de jongvolwassenen die een tatoeage hebben, is zo’n 60 procent vrouw. Beunders, die onderzoek deed naar de opkomst van tatoeages, denkt dat de vrouwenemancipatie daarbij een belangrijke rol heeft gespeeld.

Nu zie je influencers zoals Rianne Meijer, Nikkie de Jager, Romy en Arie Boomsma die volgetatoeëerd zijn. Bij de jongste generatie hebben Instagram en TikTok grote invloed.

Volgens cijfers van het CBS heeft minstens één op de negen Nederlanders van twaalf jaar en ouder één of meerdere tatoeages. Van de Nederlanders tussen de 18 en 30 jaar heeft 31 procent een tattoo. Naar schatting hebben inmiddels zo’n anderhalf miljoen mensen in Nederland een tattoo. En dat worden er steeds meer blijkt uit onderzoek.

Vooral de zogenoemde sleeve, die een groot deel van je arm als een soort getekende mouw bedekt, is populair. Een zichtbare tatoeage wordt ook in steeds meer beroepen geaccepteerd. Het taboe is er duidelijk af.

Maar hoe ongezond is zo’n tatoeage eigenlijk? Daar blijkt relatief weinig onderzoek naar gedaan te zijn. Het CBS becijferde dat in drie tot vijf procent van de gevallen na het zetten van een tatoeage klachten ontstaan. Meestal gaat het om oppervlakkige huidinfecties als gevolg van onhygiënisch werken, het niet goed verzorgen van de vers gezette versiering of besmette inkt. Maar ook om allergische reacties, zelfs jaren later nog.

In een enkel geval ontstaan ernstigere infecties zoals hiv, herpes of hepatitis. Echter, er zijn veel meer gezondheidsrisico’s en aandoeningen die door tattoos kunnen worden veroorzaakt.

Is een tatoeage slecht voor je gezondheid?

Risico op kanker

Een ander risico vormen de tattoo-inkten. Volgens de Warenwet mag een tatoeëerder geen pigmenten gebruiken die zogenoemde (kankerverwekkende) aromatische aminen kunnen vormen. Ook pigmenten die conserveringsmiddelen of giftige stoffen bevatten, zoals zware metalen en polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s) zijn verboden, doch worden nog wel gebruikt. Deze stoffen kunnen kankerverwekkend zijn. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) geeft aan dat het risico op kanker door tatoeages klein is, maar zeker niet verwaarloosbaar: variërend van 1 op 10.000 tot 1 op 1 miljoen.

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) schat dat 5% tot 10% van de tattoostudio’s met een vergunning alsnog met foute kleurstoffen werkt.

Gevaarlijke tatoeage-inkt

Het zwarte pigment in zwarte tatoeage-inkt is gebaseerd op zwarte koolstofverbindingen. Daarnaast bevatten sommige zwarte tatoeage-inkten nog een aantal bijproducten, zoals titaniumdioxides, ijzeroxides en polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK). Titaniumdioxides geven speciale effecten aan de inkt. Ze zitten ook in zonnebrandcrème omdat de stof UV-blokkerende eigenschappen heeft.

Lees ook: Hoeveel zonnebrand moet je smeren om niet te verbranden?

Daarnaast is de stof te gebruiken als verdikkingsmiddel. Titaniumdioxides worden aan de inkt toegevoegd in de vorm van nanodeeltjes en wat er vervolgens met deze nanodeeltjes in het lichaam gebeurt wordt steeds duidelijker. Uit onderzoek blijkt namelijk dat tatoeagekleurstoffen via de huid ook in de lymfeklieren terecht kunnen komen. Onderzoekers hebben in de lymfeklieren van overleden mensen (nano)deeltjes uit tatoeage-inkt aangetroffen. Met name de aanwezigheid van titaniumdioxide in de lymfeklieren is, gezien de recente kennisontwikkeling over titaniumdioxide, reden voor oplettendheid.

PAK’s zijn nog verontrustender, omdat ze bewezen kankerverwekkend zijn. Deze stof kan zowel in zwarte als gekleurde tatoeage-inkt voorkomen. PAK’s absorberen UV-licht en vormen zo reactive oxygen species (ROS), ofwel reactieve zuurstofcomponenten en oxidatieve stress. ROS verhoogt het risico op kanker!

Nu is het denkbaar dat de huidlaag boven de laag met daarin de tatoeage enige bescherming biedt, maar de UV-straling penetreert de huid tot wel 1,5 mm diepte. Dit is helaas diep genoeg om de huidlaag waarin de tatoeage zich bevindt te bereiken. Zo vormt er meer ROS, wat mogelijk schadelijk is voor de cellen.

Gevaarlijke kleurstoffen

Naast de PAK’s die zowel in gekleurde als zwarte tatoeage-inkt kunnen zitten, bevatten sommige gekleurde tatoeage-inkten ook azo-kleurstoffen. Deze synthetische kleurstoffen geven tatoeages hun levendige kleuren, zoals rood, oranje en geel. Ook in enkele van deze kleurstoffen schuilt gevaar. Bij een deel van de azo-kleurstoffen kan de azo-groep van de pigmenten loslaten, waardoor er giftige aromatische aminen overblijven. Net als PAK’s zijn deze aromatische aminen kankerverwekkend!

In tatoeage-inkt blijft het alleen niet bij PAK’s en azo-kleurstoffen. Ondanks het feit dat moderne gekleurde tatoeage-inkt tegenwoordig vooral organische pigmenten bevatten, zijn zware metalen in zowel zwarte als gekleurde tatoeage-inkt nog steeds aanwezig. Zo gebruiken sommige fabrikanten metalen als titanium, barium, aluminium en koper als kleurpigmenten, maar de inkt kan ook besmet raken met zware metalen zoals arsenicum, cadmium, kobalt, lood en nikkel. Op deze manier kunnen er dus onbedoeld stoffen in de tatoeage-inkt terecht komen die zeer schadelijk kunnen zijn voor onze gezondheid. Aluminium bijvoorbeeld kan osteoporose veroorzaken. Zware metalen zoals arsenicum en cadmium kunnen verschillende soorten kanker veroorzaken, bijvoorbeeld huidkanker.

Lees ook: Huidkanker is meest voorkomende kanker bij blanke mensen.

Daarnaast kan cadmium leiden tot nierziekten en extra brosheid van de botten. Lood kan ook ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken, zoals hersenbeschadigingen en chronische nieraandoeningen. Tenslotte is een hogere dosering nikkel ook giftig. Over het algemeen zullen dit soort ernstige gezondheidseffecten optreden in hogere doseringen; dus vooral bij meerdere en/of grotere tatoeages.

Huidklachten

Helaas houdt het hier nog niet op, want de manier waarop tatoeëerders tatoeages zetten vormt ook een serieus gezondheidsrisico. Onze huid beschermt ons namelijk tegen allerlei ziektekiemen die ons lichaam binnen willen dringen. Een tatoeagemachine maakt talloze kleine gaatjes in onze huid die kunnen fungeren als een open deur voor bacteriën, virussen en schimmels. Ontstekingen en infecties zijn er al sinds tatoeageheugenis en kunnen een serieuze bedreiging vormen. Bacteriën kunnen een lelijke huidinfectie veroorzaken. Wonden kunnen oppervlakkig blijven, maar abces-vorming en gangreen (infectie waarbij gezond weefsel aangetast wordt) komen ook voor. Het kan zelfs sepsis (bloedvergiftiging) veroorzaken of een ontsteking aan het hart (Myocarditis, Endocarditis en/of Pericarditis).

Lees ook: Hoe herken je een ontstoken hartspier (myocarditis)?

Daarnaast kun je door het zetten van een tatoeage ook herpes, hepatitis B, hepatitis C of zelfs HIV oplopen. Daarom is het essentieel dat tattoostudio’s uiterst hygiënisch te werk gaan, wat een hoop leed kan besparen. In Nederland krijgen tattoostudio’s een vergunning van de GGD wanneer ze aan bepaalde hygiënische eisen voldoen en zich aan de leeftijdsgrenzen houden. Maar daarmee is de kous nog niet af, want onderzoeksresultaten van de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) laten zien dat 5% van de tatoeage-inkten zelf al besmet zijn met bacteriën.

Problemen op langere termijn

Verder blijkt dat tatoeages vele jaren na het zetten ervan nog voor problemen kunnen zorgen. Er kan namelijk een serieuze allergische reactie optreden tegen de tatoeage. Dit kan vlak na het zetten van de tatoeage gebeuren, maar uit onderzoek blijkt dat dit ook jaren na het zetten van de tatoeage nog mogelijk is. Opvallend is dat de allergische reactie voornamelijk gericht is tegen de rode en roze kleurpigmenten. De oorzaak hiervan is nog onbekend. Met de kennis dat kleurpigmenten door ons lichaam kunnen migreren in ons achterhoofd, zou een allergische reactie erg vervelend kunnen uitpakken. Naast een allergische reactie tegen rode en roze kleurpigmenten zouden mensen met een ernstige nikkelallergie in zeldzame gevallen kunnen reageren op tatoeage-inkten met sporen van nikkel.

Heb je al een tattoo?

Het werkelijke gezondheidsrisico hangt natuurlijk af van de grootte van je huidversiering(en) en hoeveel schadelijke stoffen er zijn gebruikt. Mocht je al een huiddecoratie hebben, dan is het belangrijk om deze te beschermen tegen de zon en UV-licht van een zonnebank, omdat uv-licht de vorming van aromatische aminen bevordert. Dit vergroot de kans op kanker.

Lees ook: Hoe verzorg je jouw door de zon verbrande huid?

Tattoopoli

Dat tatoeages niet geheel zonder risico zijn blijkt ook aan het aantal patiënten met complicaties. Daarom heeft het VUmc in Amsterdam een speciale poli opgericht waar mensen terecht kunnen met huidafwijkingen of huidklachten als gevolg van een tatoeage: de tattoopoli. Dankzij de oprichting van deze tattoopoli (Academic Tattoo Clinic) is er één duidelijk nationaal gespecialiseerd centrum waar deze patiënten terecht kunnen.

Lees ook: Tepeltatoeage na borstkanker: veel klachten en kwaliteitsverschil.

Verwijderen van tattoos

Voor mensen die spijt hebben van een tatoeage of die blijvende klachten ondervinden van hun tattoo, zijn er diverse klinieken die zijn gespecialiseerd in het verwijderen van tatoeages. Bijvoorbeeld Solution Clinic en Undo bieden het tattoo verwijderen aan.

Bij het verwijderen of weglaseren van tatoeages kunnen kankerverwekkende stoffen vrijkomen.

Waar op letten bij het laten zetten van een tatoeage?

Denk goed na voor je een tatoeage laat zetten. Het kan dus serieuze gezondheidsrisico’s met zich meebrengen, zoals het krijgen van kanker.
Ga alleen naar een ervaren tatoeëerder die een GGD-vergunning heeft. De GGD verstrekt deze alleen na een inspectie. Op de website veiligtatoeeren.nl kun je opzoeken welke tatoeëerders in Nederland een vergunning hebben. Hoewel de kans op veilige inkten bij studio’s met een vergunning waarschijnlijk groter is, komen onveilige inkten ook hier helaas voor. De NVWA schat in dat 5 à 10% van de studio’s met een vergunning, nog steeds werkt met inkten die kankerverwekkende stoffen bevatten.
Dring er zelf ook op aan dat de tatoeëerder tatoeagekleurstoffen gebruikt die voldoen aan de geldende wet- en regelgeving. Vraag naar de brochure met veiligheidsinformatie. Vanaf 4 januari 2022 is de tatoeëerder verplicht dit mee te geven. Lees de informatie door en bewaar deze informatie.
Als je het vermoeden hebt dat een vergunde locatie zich niet houdt aan de veiligheidscode, bijvoorbeeld door het niet beschikbaar stellen van de informatie, dan kun je hiervan melding maken bij de regionale GGD.

Meer informatie of afspraak maken?

Wil je meer informatie of een afspraak maken met een vrouwelijke dermatoloog bij SHE Health Clinics? Neem dan contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.

Meer lezen over (huid)kanker, (on)gezonde voeding en gezonde leefstijl?