Onvruchtbaarheid bij 1 op de 6 mensen wereldwijd, volgens WHO-rapport

4 april 2023

Een op de zes mensen over de hele wereld wordt op enig moment in hun leven geconfronteerd met onvruchtbaarheid, volgens de eerste nieuwe schattingen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in tien jaar.

De prevalentie is “onthutsend”, zei Professor Pascale Allotey, Directeur Seksuele en Reproductieve Gezondheid en Onderzoek bij de WHO, op een persconferentie. Het rapport schat dat 17,8% van de volwassenen in hoge-inkomenslanden en 16,5% in lage- en middeninkomenslanden te maken heeft met onvruchtbaarheid.

Onvruchtbaarheid kan “fysiek, emotioneel en soms financieel uitputtend zijn”, zei Gitau Mburu, vruchtbaarheidsonderzoeker bij de WHO, tijdens de persconferentie. In een oproep tot actie heeft de WHO aanbevolen dat landen een universele gezondheidsdekking voor vruchtbaarheidsbehandelingen aanbieden, waarbij veel Europese landen, maar ook Marokko (dat vruchtbaarheidsbehandelingen in de publieke sector beschikbaar heeft gesteld) en Indonesië (dat ze in de eerstelijnszorg opneemt) als koplopers worden genoemd.

Lees ook: Hoe kun je jouw ovulatie berekenen?

Onvruchtbaarheid als ziekte

Het rapport analyseerde 133 studies van 1990 tot 2021 en definieerde onvruchtbaarheid als een ziekte waarbij iemand er niet in slaagt zwanger te worden na een jaar of langer regelmatige, onbeschermde geslachtsgemeenschap. Maar de studies die de onderzoekers analyseerden gebruikten verschillende definities van onvruchtbaarheid en gegevens die verschillend of helemaal niet waren uitgesplitst.

Dat betekent dat meer onderzoek nodig is om de volledige omvang van het probleem en mogelijke ongelijkheden te begrijpen – met name grote, nationaal representatieve klinische studies. De WHO-onderzoekers hebben de resultaten van het nieuwe rapport niet uitgesplitst naar geslacht, leeftijd of andere categorieën. Uit de analyse bleek niet dat de onvruchtbaarheidscijfers in de loop van de tijd veranderden, maar het was technisch niet georganiseerd om die vraag te beantwoorden.

Lees ook: Wanneer ben je het meest vruchtbaar? Ontdek hier de beste tijden om zwanger te worden!

Belangrijke feiten over onvruchtbaarheid

Onvruchtbaarheid is een ziekte van het mannelijke of vrouwelijke voortplantingssysteem die wordt gedefinieerd als het uitblijven van een zwangerschap na 12 maanden of langer regelmatige onbeschermde geslachtsgemeenschap.
Onvruchtbaarheid treft miljoenen mensen en heeft gevolgen voor hun gezin en gemeenschap. Volgens schattingen wordt wereldwijd ongeveer een op de zes mensen in de vruchtbare leeftijd in hun leven met onvruchtbaarheid geconfronteerd.
In het mannelijke voortplantingssysteem wordt onvruchtbaarheid meestal veroorzaakt door problemen met het uitwerpen van sperma (ejaculatie), het ontbreken van of een laag gehalte aan sperma, of een abnormale vorm (morfologie) en beweging (motiliteit) van het sperma.
In het vrouwelijke voortplantingssysteem kan onvruchtbaarheid worden veroorzaakt door een reeks afwijkingen van onder meer de eierstokken, de baarmoeder, de eileiders en het endocriene systeem.
Onvruchtbaarheid kan primair of secundair zijn. Van primaire onvruchtbaarheid is sprake wanneer iemand nog nooit een zwangerschap heeft bereikt, en van secundaire onvruchtbaarheid is sprake wanneer ten minste één eerdere zwangerschap is bereikt.
Vruchtbaarheidszorg omvat de preventie, diagnose en behandeling van onvruchtbaarheid. Gelijke en billijke toegang tot vruchtbaarheidszorg blijft in de meeste landen een uitdaging, vooral in landen met lage en middeninkomens. Vruchtbaarheidszorg krijgt zelden prioriteit in de nationale verzekeringspakketten voor universele gezondheidszorg.

Lees ook: Welke onderzoeken zijn er mogelijk als het niet lukt om zwanger te worden?

Onvruchtbaarheid bij 1 op de 6 mensen wereldwijd, volgens WHO-rapport

Verschillen in onvruchtbaarheid

“De jury is er nog niet over uit”, aldus James Kiarie, Hoofd Anticonceptie en Vruchtbaarheidszorg bij de WHO.

Het verschil in onvruchtbaarheidscijfers tussen landen met hoge inkomens en landen met lage inkomens is statistisch niet significant, aldus Gitau Mburu (Vruchtbaarheidsonderzoeker bij de WHO), vanwege overlappende betrouwbaarheidsintervallen en ontbrekende gegevens uit bepaalde regio’s in de wereld. Er zijn echter grote verschillen bij de toegang tot behandelingen zoals in-vitrofertilisatie.

“De kosten van vruchtbaarheidszorg zijn voor veel mensen een enorme uitdaging”, aldus Allotey, vooral in landen met een laag inkomen. Wereldwijd betalen de meeste mensen hun vruchtbaarheidsbehandeling uit eigen zak; in de VS kost een enkele IVF-ronde doorgaans 15.000 tot 20.000 dollar. In Nederland kunnen de kosten van een vruchtbaarheidsbehandeling per kliniek verschillen en zijn afhankelijk van de specifieke behandeling die wordt uitgevoerd. Gelukkig worden de eerste drie IVF of ICSI-behandelingen tot je 43ste jaar door de basisverzekering van je ziektekostenverzekering vergoed. De kostenraming voor een inseminatiebehandeling kan bijvoorbeeld €190 tot €450 zijn, afhankelijk van het gebruik van donorsperma. Eiceldonatie wordt niet volledig vergoed vanuit de Nederlandse basisverzekering. Het is belangrijk om van tevoren uit te zoeken of de behandeling wordt vergoed en wat de kosten zijn.

Patiënten in lage-inkomenslanden zonder openbare financieringsmogelijkheden betalen vaak aanzienlijk meer dan hun volledige jaarinkomen voor één ronde van geassisteerde voortplantingstechnologie. Dergelijke hoge kosten creëren “een medische armoedeval voor de betrokkenen”, aldus Professor Pascale Allotey.

Het WHO-rapport richt zich op onvruchtbaarheid tussen mannelijke en vrouwelijke paren, maar nog meer mensen hebben behoefte aan een toegankelijke vruchtbaarheidsbehandeling wanneer rekening wordt gehouden met paren van hetzelfde geslacht en mensen die uit vrije wil alleenstaand ouderschap nastreven, merkte Asima Ahmad, Chief Medical Officer en medeoprichter van het vruchtbaarheidsvoordeelbedrijf Carrot Fertility, op in een commentaar op het WHO rapport.

Onvruchtbaarheid treft mensen van alle geslachten, maar op veel plaatsen staan vrouwen onder sterke maatschappelijke druk om kinderen te baren. Uit eerdere studies is gebleken dat onvruchtbare vrouwen een verhoogd risico lopen op intiem partnergeweld, aldus de WHO-onderzoekers tijdens de persconferentie afgelopen maandag.

De WHO verwacht in het komende jaar meer richtsnoeren uit te brengen over de preventie, diagnose en behandeling van onvruchtbaarheid.

Lees ook: Welke behandelingen zijn er mogelijk als het niet lukt om zwanger te worden?

Hoe kan onvruchtbaarheid bij vrouwen worden vastgesteld?

Om de oorzaak van verminderde vruchtbaarheid bij vrouwen vast te stellen, kunnen verschillende onderzoeken worden uitgevoerd door onze vrouwelijke gynaecologen. Een vruchtbaarheidsonderzoek kan de oorzaak van verminderde vruchtbaarheid vaststellen en omvat een anamnese of medische voorgeschiedenis, klinisch onderzoek, bloedtesten en vaginale echografie (gynaecologische echografie).

Andere gynaecologische onderzoeken die kunnen worden uitgevoerd zijn onder meer:

HSG: een röntgenfoto van de baarmoeder en eileiders.
HyCosy: een contrastecho van de eileiders.

Het is belangrijk om te weten dat de enige manier om erachter te komen of iemand onvruchtbaar is, is door een vruchtbaarheidsonderzoek te laten doen.

Lees ook: Vrouwenconsult om risico zwangerschapscomplicaties te verminderen.

Wat zijn de oorzaken van onvruchtbaarheid?

Onvruchtbaarheid kan worden veroorzaakt door een aantal verschillende factoren, zowel in het mannelijke als in het vrouwelijke voortplantingssysteem. Soms is het echter niet mogelijk de oorzaken van onvruchtbaarheid te verklaren.

In het vrouwelijke voortplantingssysteem kan onvruchtbaarheid worden veroorzaakt door:

Tubale aandoeningen: zoals verstopte eileiders, die op hun beurt worden veroorzaakt door onbehandelde seksueel overdraagbare aandoeningen (soa) of complicaties van onveilige abortus, postpartum sepsis of abdominale/pelvische chirurgie;
Baarmoederaandoeningen: die inflammatoir van aard kunnen zijn (zoals endometriose), aangeboren van aard (zoals septate baarmoeder), of goedaardig van aard (zoals vleesbomen);
Aandoeningen van de eierstokken: zoals polycysteus ovariumsyndroom (PCOS) en andere folliculaire aandoeningen;
Aandoeningen van het endocriene stelsel: die leiden tot een verstoring van het evenwicht van de voortplantingshormonen. Het endocriene systeem omvat de hypothalamus en de hypofyse. Voorbeelden van veel voorkomende aandoeningen van dit systeem zijn hypofysekanker en hypopituitarisme.
Overgewicht en obesitas: kunnen leiden tot hormonale verstoringen en moeilijker zwanger kunnen worden.
Vervroegde overgang (POI): een vroege overgang naar de menopauze kan zorgen voor onvruchtbaarheid.
Ongezonde leefstijl: ultrabewerkte voeding, alcohol, roken, medicijngebruik, drugsgebruik, hormoonverstoorders, slaapproblemen en te weinig beweging kunnen resulteren in een lagere fertiliteit.
Vaccinaties: er is een mogelijk verband tussen Covid-19 vaccinaties en onvruchtbaarheid. Er zijn namelijk sterk toegenomen meldingen van menstruatiestoornissen en bloedingen als mogelijke bijwerkingen van de Pfizer/BioNTech en Moderna vaccins. Er kan daardoor mogelijk een causaal verband zijn met de sterk opgelopen vruchtbaarheidsproblemen, miskramen, doodgeboortes en oversterfte sinds men met vaccineren is begonnen. Echter, hiervoor is nog geen hard bewijs gevonden en moet men nog verder wetenschappelijk onderzoek doen.

Lees ook: Coronavaccinatie leidt mogelijk tot miskraam.

Meer informatie of afspraak maken?

Wil je meer informatie of een afspraak maken met een vrouwelijke gynaecoloog of seksuoloog bij SHE Health Clinics? Neem dan a.j.b. rechtstreeks contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.

Bij SHE Health Clinics kunnen we je helpen met preventie, medisch specialistische onderzoeken en behandelingen, gezond gewicht, afvallen, obesitas, voeding, dieet, leefstijladviezen, beweging, ontspanning en preventieve medische onderzoeken.

Meer lezen over kinderwens en zwangerschap?