Onvruchtbaarheid (infertiliteit) betekent dat een paar niet zwanger wordt ondanks regelmatig onbeschermd vrijen. Het is een veelvoorkomend probleem en het raakt veel mensen.
In dit artikel leggen we uit welke vormen van onvruchtbaarheid het meest voorkomen, wat de oorzaken zijn, wat je zelf kunt doen en hoe SHE Health Clinics kan helpen.
Hoe vaak komt onvruchtbaarheid voor?
De WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) schat in dat al 1 op de 6 tot 1 op de 5 mensen te heeft met moeite met zwanger worden. In veel Westerse landen is de vruchtbaarheid in de laatste vier jaar met 80% tot 90% gedaald. Dit heeft veelal te maken met leefstijl, sterk bewerkte voeding, restanten van anticonceptiemiddelen in drinkwater, hormoonverstoorders, medicatiegebruik en vaccinatie.
Dit betekent dat onvruchtbaarheid veel voorkomt. Gelukkig zijn er effectieve behandelingen en onderzoeken beschikbaar.
Lees ook: Onvruchtbaarheid bij 1 op de 6 mensen wereldwijd, volgens WHO-rapport.
Welke vormen van vruchtbaarheidsproblemen zijn er?
Problemen aan de vrouw
Geen eisprong (anovulatie), bijvoorbeeld door polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS).
Problemen met de eileiders, zoals een blokkerende ontsteking of een verstopte eileider als gevolg van chlamydia.
Baarmoederproblemen: onder andere myomen, poliepen of afwijkende binnenwand.
Leeftijdsgebonden afname van eicelkwaliteit en eicelaantal (vooral vanaf eind 30).
- Lage vruchtbaarheid als gevolg van Breast Implant Illness: zweten of lekken van siliconen (borst)implantaten.
Problemen bij de man
Lage zaadkwaliteit: weinig zaadcellen, slechte beweeglijkheid of afwijkende vorm.
Hormonale problemen of eerdere infecties/operaties.
Combinatie
Vaak spelen beide partners samen een rol.
Onverklaarde infertiliteit
Soms vindt het onderzoek geen duidelijke oorzaak. Dit heet onverklaarde infertiliteit.
Lees ook: De risico’s van borstimplantaten bij kinderwens en zwangerschap.
Wat zijn de meest voorkomende oorzaken van onvruchtbaarheid?
Leeftijd van de vrouw: de vruchtbaarheid neemt af met het ouder worden.
Ovulatie-stoornissen: meestal door hormonale problemen of PCOS.
Eileiderproblemen: littekens na infecties of eerdere operaties.
Zaadkwaliteit: beïnvloed door leefstijl, temperatuur, infecties of medische oorzaken.
Leefstijlfactoren: roken, overmatig alcoholgebruik, hoge BMI (overgewicht) of extreme ondergewicht en ongebalanceerde voeding kunnen de vruchtbaarheid verminderen.
Chronische ziekten: zoals endometriose, diabetes of auto-immuunziekten kunnen meespelen.
Omgevings- en werkfactoren: blootstelling aan schadelijke stoffen of zwaarbewegingen kan invloed hebben.
- Medicijngebruik: Medicatiegebruik kan bij vrouwen (en mannen) een rol spelen bij vruchtbaarheidsproblemen. Dit gebeurt bij vrouwen via verschillende mechanismen. Een aantal voorbeelden hiervan zijn:
- Antipsychotica, antidepressiva en anti-epileptica kunnen de werking van de hypothalamus-hypofyse-as beïnvloeden, wat een verstoorde aanmaak van FSH en LH kan veroorzaken, waardoor er minder of onregelmatige eisprong het gevolg is.
- Corticosteroïden (bij langdurig gebruik) kunnen de balans tussen oestrogeen en progesteron verstoren.
- Hormonale medicatie (zoals bepaalde anticonceptiepillen of spiralen met hormonen) kunnen ook na het stoppen nog tijdelijk invloed hebben op de cyclus.
- Chemotherapie en radiotherapie (oncolytica) kunnen eicellen beschadigen of de eierstokfunctie blijvend verminderen.
- NSAID’s (zoals ibuprofen en naproxen) bij chronisch gebruik rondom de eisprong kunnen de follikelruptuur (het openbarsten van het eitje) remmen.
- Sommige anti-oestrogene middelen (zoals tamoxifen) kunnen de opbouw van het baarmoederslijmvlies negatief beïnvloeden, waardoor innesteling moeilijker wordt.
- Spierontspanners of antihypertensiva kunnen soms de doorbloeding van de baarmoeder verminderen.
- Antihistaminica kunnen het slijm in de baarmoederhals dikker maken, waardoor sperma moeilijker toegang heeft.
- Anticholinergica (bijvoorbeeld tegen blaasklachten of allergieën) hebben een vergelijkbaar effect.
- Antidepressiva, benzodiazepines en opioïden kunnen libido verlagen, waardoor er minder kans op conceptie bestaat.
- Middelen tegen schildklierproblemen (te hoog of te laag gedoseerd) verstoren indirect de vruchtbaarheid.
- Overige bijwerkingen zoals gewichtstoename, insulineresistentie of prolactinestijging (bijvoorbeeld door antipsychotica) kunnen leiden tot anovulatie (geen eisprong).
Lees ook: Welke medicijnen hebben het grootste risico op bijwerkingen of vergiftiging?
Wanneer kun je beginnen met zoeken naar hulp?
Probeer 12 maanden onbeschermd zwanger te worden als je jonger bent dan 35.
Als je 35 of ouder bent: wacht niet langer dan 6 maanden voordat je hulp zoekt.
Zoek direct medische hulp als je onregelmatige cycli hebt, eerder gynaecologische problemen of bekkenontstekingen hebt gehad, of als de man eerder medische problemen had.
Lees ook: Wat zijn de beste seksstandjes om zwanger te worden?
Lees ook: Zwanger na je 40e: Wat je moet weten.
Welke onderzoeken zijn gebruikelijk?
Bij beide partners zijn er korte en eenvoudige tests tot meer uitgebreide onderzoeken mogelijk.
Voor vrouwen:
Bespreking van cyclus en medische geschiedenis.
Bloedonderzoek (hormonen).
Echografie van de voortplantingsorganen.
Test van eileiders (bijv. HSG) als dat nodig is.
Lees ook: Welke onderzoeken zijn er mogelijk als het niet lukt om zwanger te worden?
Voor mannen:
Sperma-analyse (aantal, beweeglijkheid, vorm).
Soms hormoononderzoek of genetisch onderzoek.
Soms: aanvullende testen zoals laparoscopie (kijken in de buik) of meer gespecialiseerde bloed- en genetische testen.
Lees ook: Vruchtbaarheidsonderzoek: dít wil je erover weten.
Welke behandelingen zijn er?
Leefstijlaanpassingen en uitleg
Verbeteren van voeding, stoppen met roken, minder alcohol en gezond gewicht.
Timen van de ovulatie (wanneer vrijen het meest kansrijk is).
Medicatie
Medicijnen om de eisprong op te wekken (zoals clomifeen of gonadotrofines).
Hormonale behandelingen afhankelijk van de oorzaak.
Intra-uteriene inseminatie (IUI)
Gecapte zaadcellen worden in de baarmoeder gebracht rond de ovulatie.
In vitro fertilisatie (IVF/ICSI)
Eicellen en zaadcellen worden in het lab bij elkaar gebracht. Bij ICSI wordt één zaadcel direct in de eicel geïnjecteerd.
Lees ook: IVF: Bijwerkingen en lange termijn risico’s bij vrouwen.
Chirurgie
Verwijderen van vleesbomen, poliepen of herstellen van eileiders indien nodig.
Fertiliteitsbehoud
Eicel- of zaadvitrine (cryopreservatie) voor mensen die hun vruchtbaarheid willen behouden (bijvoorbeeld voor medische behandelingen of uitstel van kinderwens).
Hulp bij onverklaarde infertiliteit
Vaak worden eerst minder ingrijpende behandelingen geprobeerd; als dat niet helpt, kan IVF een optie zijn.
Lees ook: Welke behandelingen zijn er mogelijk als het niet lukt om zwanger te worden?
Wat kun je zelf doen? Praktische tips
Stop met roken en beperk alcohol.
Streef naar een gezond gewicht (BMI binnen gezond bereik).
Eet gevarieerd en voldoende eiwitten en micronutriënten (foliumzuur vóór en tijdens pogingen tot zwangerschap).
Beperk stress en voldoende slaap.
Let op blootstelling aan schadelijke stoffen (sommige chemische stoffen, bestrijdingsmiddelen, hoge hitte voor zaadproductie).
Tijdig medisch advies bij onregelmatige cycli of chronische aandoeningen.
- Neem voeding, supplementen, kruiden en specerijen waarvan wetenschappelijk is bewezen dat ze effectief kunnen zijn bij vruchtbaarheidsproblemen. Doe dit altijd in overleg met een (huis)arts of leefstijlgeneeskunde specialist.
Lees ook: Verbeter jouw vruchtbaarheid: supplementen, kruiden en specerijen die kunnen helpen.
Emotionele en relationele ondersteuning
Onvruchtbaarheid is vaak emotioneel zwaar. Praat met jouw partner, zoek lotgenotencontact of professionele psychosociale hulp. Relatietherapie kan helpen als stress en druk de relatie belasten.
Lees ook: 21 tips om zwanger te worden.
Hoe kan SHE Health Clinics helpen?
SHE Health Clinics is een multidisciplinaire vrouwenkliniek met focus op integrale zorg met evidence-based medische en leefstijlinterventies.
Dit is hoe SHE jou kan ondersteunen:
Volledige diagnostiek onder één dak
Gynaecologen, echografisten, laboratoriumonderzoeken en (indien nodig) diverse andere medisch specialismen werken met elkaar samen, zodat oorzaakonderzoek snel en compleet verloopt.
Persoonlijk behandelplan
Ons vrouwelijke medisch team maakt behandelplannen die medische behandelingen combineren met leefstijladvies en leefstijlcoaching (preventieve en ondersteunende zorg).
Leefstijlgeneeskunde geïntegreerd
Advies over voeding, bewegen, slaap en stressreductie als onderdeel van het fertiliteitsplan.
Samenwerking met mannelijke diagnostiek
SHE kan mannen doorverwijzen of samenwerkingen inzetten voor spermaonderzoek en behandeling, zodat beide partners onderzocht worden.
Telehealth en nazorg
Consults op afstand voor vervolggesprekken en emotionele ondersteuning, in combinatie met persoonlijke afspraken voor tests en procedures.
Fertiliteitsbehoud en counseling
Counseling over opties zoals eicelvriezen en begeleiding bij beslissingen rond timing en risico’s.
Multidisciplinaire teams
Directe toegang tot gynaecologen, endocrinologen, diëtisten, psychologen en (indien nodig) IVF-specialisten via netwerkpartners.
Lees ook: Vrouwenconsult om risico zwangerschapscomplicaties te verminderen.
Veel gestelde vragen (Q&A) over onvruchtbaarheid en vruchtbaarheidsproblemen
1. Hoe lang moet je proberen voordat je hulp zoekt?
Als je jonger bent dan 35: meestal na 12 maanden intensief proberen. Als je 35 of ouder bent: na 6 maanden. Zoek direct hulp bij onregelmatige cycli of bekende medische problemen.
2. Is leeftijd echt zo belangrijk?
Ja. De kwaliteit en hoeveelheid eicellen nemen af met de leeftijd. Daarom is snel handelen bij hogere leeftijd belangrijk. [Afleiding]
3. Kan voeding echt verschil maken?
Ja. Een gezonde voeding en gezond gewicht ondersteunen hormonen en de kans op zwangerschap. Ze zijn echter niet altijd voldoende als er medische oorzaken spelen.
4. Is IVF de enige optie als natuurlijke pogingen niet werken?
Niet altijd. Er zijn meerdere stappen: medicatie, IUI en soms chirurgische correcties vóórdat IVF wordt gekozen. De keuze hangt af van oorzaak, leeftijd en voorkeur.
5. Wat als de tests ‘normaal’ zijn maar we nog steeds niet zwanger raken?
Dat heet onverklaarde infertiliteit. Soms helpt het om minder ingrijpende behandelingen te proberen of direct met IVF te beginnen. Psychosociale ondersteuning en leefstijlaanpassingen blijven belangrijk.
Lees ook: Vruchtbaarheid en zwangerschap: Dít kun je er over lezen.
Slotwoord
Vruchtbaarheidsproblemen raken veel mensen, doch er zijn gelukkig diverse wegen naar verbetering en behandeling. Begin met eenvoudige leefstijlaanpassingen en volg tijdig medisch advies. SHE Health Clinics kan je ondersteunen met complete diagnostiek, persoonlijke behandelplannen en een combinatie van medische en leefstijlinterventies.
Meer lezen over vruchtbaarheid, kinderwens en zwangerschap?
- Hoe kan een verstoord hormonaal evenwicht invloed hebben op de zwangerschap?
- Wanneer en hoe stoppen met de pil om zwanger te worden?
- Aangeboren afwijkingen bij kinderen die zijn geboren dankzij IVF of ICSI.
- Verloskundigen zetten grote vraagtekens bij vaccinatie van zwangeren.
- Gewichtsafname vergroot kans op zwangerschap bij vrouwen met PCOS.
- Ander immuunsysteem bij vrouwen na veel seks helpt om zwanger te worden.
- 15 vroege tekenen van zwangerschap: Zou je zwanger kunnen zijn?
- Meer zwangerschap complicaties binnen drie maanden na stoppen met de pil.
- Vruchtbaarheid behouden na kanker? Vrouwen worden te weinig naar gynaecoloog doorverwezen.
- Wanneer ben je als vrouw het meest vruchtbaar?
- Kleinere embryo door ultrabewerkt voedsel voor en tijdens zwangerschap.
- Hoe kun je niet weten dat je zwanger bent? ‘Je hoeft het niet te voelen’.
- Toch drinken of roken: vrouwen vaak niet goed voorbereid op zwangerschap.
- Wat zijn de gevolgen van eetstoornissen bij zwangerschap?
- Endometriose kan verminderde vruchtbaarheid en miskraam veroorzaken, toont studie.
- 1 op de 10 vrouwen heeft PCOS, toch herkent huisarts symptomen meestal niet.
- Hoe gebruik je een zwangerschapstest of ovulatietest?
- Alcohol tijdens zwangerschap tast hersenstructuur foetus aan.
- Wanneer ben je het meest vruchtbaar? Ontdek hier de beste tijden om zwanger te worden!
- Zwangerschap en leefstijl: Wat zijn de adviezen?
- Lisa was 19 en kwam al in de overgang: ‘De doodsteek voor mijn kinderwens!’
- Wat is de invloed van omgevingsfactoren op de gezondheid van vrouwen?
- Medicijngebruik tijdens zwangerschap en borstvoeding: dít wil je er over weten.
- Onderzoek toont aan dat de hoeveelheid eiwitten die zwangere vrouwen eten het uiterlijk van hun nageslacht beïnvloedt.
