Probiotica voor eczeem: Kan het helpen bij het verbeteren van symptomen?

18 oktober 2024

Eczeem, ook bekend als atopische dermatitis, is een chronische inflammatoire huidaandoening die wordt gekenmerkt door een droge, schilferige en intens jeukende huid. Miljoenen mensen over de hele wereld hebben er last van, met symptomen die variëren van mild tot ernstig, inclusief opflakkeringen die kunnen leiden tot huidinfecties en andere complicaties. Hoewel de exacte oorzaken van eczeem complex zijn en worden beïnvloed door zowel genetische als omgevingsfactoren, speelt het immuunsysteem een sleutelrol in de ontwikkeling van deze aandoening.

De laatste jaren is er steeds meer wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de rol van de darmflora (het microbioom) in huidaandoeningen, waaronder eczeem. Probiotica, de “goede” bacteriën die de darmgezondheid ondersteunen, worden nu beschouwd als een potentiële behandelingsoptie om eczeem te helpen verminderen.

Dit artikel bespreekt de mogelijke voordelen van probiotica bij eczeem, hoe ze werken, en wat de huidige wetenschappelijke inzichten zijn.

Wat is eczeem?

Eczeem is een veel voorkomende huidaandoening die wordt veroorzaakt door ontstekingen als gevolg van een aangetaste huidbarrière. Het omvat een groep huidaandoeningen die leiden tot een geïrriteerde, jeukende, ontstoken en droge huid. Overmatige jeuk kan in sommige ernstige eczeemgevallen ook leiden tot huidinfectie. Lichtere huidtinten zien er meestal rood uit, terwijl donkere huidtinten bruin, grijs of asachtig kunnen worden.

De ernst van eczeem varieert van milde symptomen tot zeer ernstige opflakkeringen die zowel fysieke als psychologische stress kunnen veroorzaken. Eczeem is niet besmettelijk, dus het kan niet van mens tot mens worden overgedragen. De precieze oorzaak van eczeem is niet bekend, maar er wordt aangenomen dat het verband houdt met een combinatie van genetische, omgevings- en immuunsysteemfactoren.

Wanneer het immuunsysteem wordt geactiveerd door een allergeen of irriterende stof, hetzij extern (in contact komen met een chemische stof of huidirriterende stof) of intern (een disbalans in het darmmicrobioom), kan er een ontsteking optreden die kan leiden tot symptomen van eczeem.

Lees ook: Darmmicrobioom: hoe houdt je die gezond?

Type eczeem

Er zijn zeven verschillende soorten eczeem:

Atopische dermatitis (de meest voorkomende vorm van eczeem, kan overal voorkomen, vaak op buigoppervlakken zoals achter knieën en aan de binnenkant van elleboogplooien)
Seborroïsch eczeem (voornamelijk op de hoofdhuid)
Contactdermatitis (door contact met chemicaliën of allergenen)
Stasis-eczeem (spatadereczeem; slechte bloedcirculatie in de voeten en onderbenen)
Nummulair eczeem (schijfvormig eczeem; ronde en/of ovale laesies)
Dyshidrotisch eczeem (pompholyx; blaasjes op handen, vingers en voeten)
Neurodermitis (lichen simplex chronicus, meestal beperkt tot 1-2 plekken).

Elk type eczeem tast de huid op zijn eigen manier aan. Hoewel atopische dermatitis (AD) vaak door elkaar wordt gebruikt met de term ‘eczeem’ of soms zelfs ‘atopisch eczeem’ wordt genoemd, is het eigenlijk maar één type, zij het het meest voorkomende. Eczeem kan mensen van alle leeftijden treffen.

Lees ook: Hoe herken je het verschil tussen eczeem en psoriasis?

Wat zijn Probiotica?

Probiotica zijn levende micro-organismen, voornamelijk bacteriën en gisten, die een positief effect hebben op de gezondheid van de gastheer wanneer ze in voldoende hoeveelheden worden geconsumeerd. Ze worden vaak aangetroffen in gefermenteerde voedingsmiddelen zoals yoghurt, kefir, zuurkool, en bepaalde supplementen. Probiotica kunnen helpen om het evenwicht van het darmmicrobioom te herstellen en een gezonde immuunrespons te bevorderen.

Lees ook: Wanneer wordt probiotica aangeraden?

De rol van het microbioom bij eczeem

De relatie tussen de gezondheid van de darmen en de huid, bekend als de darm-huidas, suggereert dat de gezondheid van het darmmicrobioom de gezondheid van de huid kan beïnvloeden en vice versa.

Eczeem wordt beschouwd als een aandoening die wordt beïnvloed door een disbalans in het immuunsysteem, waarbij het lichaam overmatig reageert op onschadelijke stoffen in de omgeving. Nieuw onderzoek suggereert dat het microbioom (zowel van de darm als van de huid) een cruciale rol speelt bij het reguleren van het immuunsysteem en de inflammatoire reacties die eczeem veroorzaken.

Micro-organismen zoals bacteriën, virussen, gist en schimmels zijn allemaal essentiële aspecten van ons immuunsysteem, zowel intern (in de darmen) als extern (op de huid) – deze staan bekend als het microbioom. Probiotica zijn levende nuttige micro-organismen die voordelen voor de gezondheid kunnen hebben wanneer ze uit voedsel of in supplementvorm worden geconsumeerd. Deze nuttige microben zijn onderzocht op hun potentiële positieve invloed op verschillende inflammatoire huidaandoeningen, waaronder eczeem.

Bij mensen met eczeem is er vaak een onevenwicht in de bacteriële samenstelling van de darmen, met een tekort aan bepaalde “goede” bacteriën zoals Lactobacillus en Bifidobacterium. Dit kan leiden tot een verzwakte darmbarrière en verhoogde ontstekingsreacties in het lichaam, wat kan bijdragen aan de ontwikkeling en verergering van eczeem. Door het aanvullen van deze bacteriën met probiotica, zou het mogelijk zijn om ontstekingen te verminderen en de huidgezondheid te verbeteren.

Probiotica voor eczeem: Kan het helpen bij het verbeteren van symptomen?

Hoe probiotica helpen bij eczeem

Er wordt aangenomen dat probiotica helpen bij eczeem door de werking van het immuunsysteem te ondersteunen en mogelijk ontstekingen te verminderen. Onderzoek suggereert dat een disbalans in darmbacteriën, bekend als dysbiose, kan bijdragen aan de ontwikkeling en verergering van eczeemsymptomen. Door het evenwicht in de darmbacteriën te herstellen, kunnen probiotica bij sommige mensen bijdragen aan het verminderen van de opflakkeringen van eczeem, mogelijk door de barrièrefunctie van de huid te ondersteunen. Op deze manier kunnen probiotica een nuttige optie zijn als aanvulling op conventionele behandelingen voor sommige eczeemsymptomen.

De precieze mechanismen waarmee probiotica eczeem helpen verlichten, zijn nog onderwerp van onderzoek. Er zijn echter verschillende hypothesen en aanwijzingen uit studies die suggereren dat probiotica een gunstig effect kunnen hebben:

A. Versterking van de darmbarrière
Probiotica kunnen helpen de integriteit van de darmwand te verbeteren, waardoor schadelijke stoffen minder kans krijgen om in de bloedbaan te lekken en een immuunreactie te triggeren. Dit kan de inflammatoire reacties die eczeem veroorzaken verminderen.

B. Moduleren van de immuunrespons
Probiotica kunnen de balans tussen pro-inflammatoire en anti-inflammatoire immuuncellen reguleren. Sommige probiotische stammen kunnen bijvoorbeeld de productie van regulatoire T-cellen stimuleren, die een rol spelen bij het onderdrukken van ongewenste immuunreacties. Dit kan bijdragen aan het verminderen van ontstekingen die kenmerkend zijn voor eczeem.

C. Herstel van de huidbarrière
Het gebruik van probiotica kan de aanmaak van ceramiden (vetten die essentieel zijn voor de huidbarrière) verhogen. Dit helpt de huid vocht vast te houden en beschermt tegen uitdroging, een veelvoorkomend symptoom van eczeem.

D. Onderdrukking van pathogene bacteriën
Sommige probiotische stammen kunnen pathogene bacteriën zoals Staphylococcus aureus onderdrukken, die vaak in overmaat aanwezig zijn op de huid van mensen met eczeem en bijdragen aan ontsteking en infecties.

Welke soorten probiotica zijn het meest effectief bij eczeem?

Als het gaat om de behandeling van eczeemsymptomen, zijn niet alle probiotica (of nuttige bacteriën) hetzelfde. Bepaalde probioticastammen zijn in klinische studies veelbelovender gebleken voor de ondersteuning van de huidgezondheid en de behandeling van eczeemklachten (meer specifiek atopische dermatitis).

De mechanismen waarvan wordt aangenomen dat ze verantwoordelijk zijn voor de potentiële voordelen van probiotica bij eczeem komen voort uit het in balans brengen van de darm- en huidmicrobiota (ook bekend als microbioom). Door de darmgezondheid te ondersteunen, kan de immuungezondheid enige verbetering vertonen en zo ontstekingen verminderen, wat allemaal kan helpen om eczeemsymptomen bij sommige mensen te voorkomen of zelfs aan te pakken.

De effectiviteit van probiotica varieert sterk afhankelijk van de stam. Enkele van de meest bestudeerde probiotische stammen voor de behandeling van eczeem zijn:

Lactobacillus rhamnosus GG (LGG): Deze stam is een van de meest onderzochte voor de behandeling van eczeem en is in verschillende studies effectief gebleken, vooral bij kinderen.
Bifidobacterium bifidum: Deze stam kan helpen bij het moduleren van de immuunrespons en het verminderen van ontstekingen.
Lactobacillus acidophilus: Deze stam is betrokken bij het handhaven van een gezonde darmflora en kan helpen bij het verbeteren van de huidgezondheid.
Lactobacillus salivarius, Bifidobacterium breve, Bifidobacterium lactis, Bifidobacterium longum, Lactobacillus casei: Een meta-analyse gepubliceerd in het Journal of Health, Population, and Nutrition beoordeelde zes gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken met 241 volwassen patiënten met atopische dermatitis (AD). Uit het onderzoek bleek dat probiotica, met name specifieke stammen zoals Lactobacillus salivarius en Bifidobacterium breve, en een mix van Bifidobacterium lactis, Bifidobacterium longum en Lactobacillus casei, effectief waren in het verminderen van de ernst van AD-symptomen. Dit werd ondersteund door een significante afname in SCORAD (een instrument dat wordt gebruikt om de ernst van eczeem te meten) en enige verbetering in de gerapporteerde levenskwaliteit van patiënten.
Lactobacillus plantarum: De probiotische stam Lactobacillus plantarum staat bekend om zijn ontstekingsremmende eigenschappen en kan helpen de barrièrefunctie van de huid te ondersteunen en het optreden van eczeemopflakkeringen te verminderen. Een onderzoek gepubliceerd in Pediatric Allergy and Immunology onderzocht de effecten van het probioticum Lactobacillus plantarum op kinderen met atopisch dermatitis (AD) eczeem.

Niet alle probiotica hebben dezelfde effecten en niet elke stam even effectief zal zijn voor elk individu. Daarom is het vaak nodig om te experimenteren met verschillende probiotische supplementen onder begeleiding van een (huis)arts of arts leefstijlgeneeskunde.

Wetenschappelijk onderzoek naar eczeem en probiotica

De afgelopen jaren zijn er verschillende wetenschappelijke studies uitgevoerd om de effectiviteit van probiotica bij eczeem te onderzoeken, met gemengde resultaten. Enkele bevindingen zijn:

Systematische reviews: Verschillende systematische reviews en meta-analyses van klinische onderzoeken suggereren dat probiotica, vooral stammen zoals Lactobacillus rhamnosus en Bifidobacterium, mogelijk de ernst van eczeem kunnen verminderen, vooral bij zuigelingen en kinderen. Het effect lijkt echter variabel te zijn en kan afhangen van factoren zoals de duur van de behandeling, de specifieke probiotische stam, en de leeftijd van de patiënt.
Zuigelingen en moeders: Wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat probioticasupplementen, ingenomen door zwangere vrouwen en door moeders die borstvoeding geven, het risico op eczeem bij hun kinderen kunnen verlagen. Dit suggereert dat probiotica niet alleen kunnen helpen bij de behandeling van eczeem, doch ook bij preventie.
Langdurig gebruik: Hoewel probiotica mogelijk voordelen hebben op de korte termijn, lijkt langdurig gebruik noodzakelijk te zijn voor aanhoudende effecten. Het herstel van het microbioom en de modulatie van de immuunrespons vereisen doorgaans een langdurige aanpak.

Probiotica integreren met andere eczeembehandelingen

Een holistische aanpak van eczeem houdt rekening met de nauwe samenhang tussen de darm en de huid en met de kwaliteit van het microbioom. Probiotica kunnen voor sommigen een waardevol hulpmiddel zijn, vooral in combinatie met andere behandelingen en veranderingen in levensstijl.

Veranderingen in het dieet: Een dieet dat rijk is aan prebiotica (vezels die nuttige darmbacteriën voeden) en gefermenteerde voedingsmiddelen zoals yoghurt, zuurkool en kimchi kan een gezond darmmicrobioom en immuunsysteem ondersteunen. Het vermijden van voedingsmiddelen die kunnen bijdragen aan ontstekingen, zoals sterk bewerkte voedingsmiddelen en individuele allergenen, kan ook helpen bij het verminderen van eczeemflare-ups.
Stressmanagement: Het is bekend dat stress eczeemsymptomen verergert, dus het kan nuttig zijn om stress te beheersen door middel van mindfulness, yoga of meditatie. Probiotica kunnen ook een rol spelen bij het verminderen van stressgerelateerde interacties tussen darmen en huid door de darmmicrobiota in balans te brengen (die verantwoordelijk is voor de productie van serotonine, het stemmingsstabiliserende hormoon).
Conventionele behandelmethoden: Probiotica kunnen een aanvullende optie zijn om te gebruiken naast conventionele eczeembehandelingen zoals topische corticosteroïden, vochtinbrengers en antihistaminica. Het gebruik van probiotica naast reguliere behandelingsmethoden zoals medicatie en het op deze manier verbeteren van de algehele gezondheid van de huid kan eczeemopflakkeringen op de lange termijn helpen voorkomen.

Veel gestelde vragen over eczeem en probiotica (FAQ)

Welk probioticum is het beste voor eczeem?
Stammen zoals Lactobacillus rhamnosus, Lactobacillus salivarius, Bifidobacterium lactis, Bifidobacterium breve, Bifidobacterium longum, Lactobacillus casei en Lactobacillus plantarum zijn probiotica die zijn wetenschappelijk onderzocht en waarvan is aangetoond dat ze helpen bij het beheersen van eczeemsymptomen vanwege hun potentiële ontstekingsremmende eigenschappen en vermogen om de immuunfunctie te ondersteunen.

Wordt eczeem veroorzaakt door een lekkende darm?
Er zijn aanwijzingen dat er een verband bestaat tussen een gezonde darm en eczeem. Sommige onderzoeken wijzen uit dat een lekkende darm (of schade aan de darmslijmvliezen) kan bijdragen aan de ontwikkeling van eczeem. Er is echter meer wetenschappelijk onderzoek nodig om dit verband volledig te begrijpen.

Hoe kan ik mijn immuunsysteem stimuleren om eczeem te bestrijden?
Het ondersteunen van je immuunsysteem bestaat uit een combinatie van een uitgebalanceerd dieet rijk aan fruit, groenten en probiotica (gefermenteerd voedsel of aanvullende probiotica), regelmatige lichaamsbeweging, stressmanagement, voldoende hydratatie en voldoende slaap.

Welke probiotica zijn goed tegen huidirritatie?
Lactobacillus plantarum en Bifidobacterium breve worden beschouwd als probiotica die kunnen bijdragen aan het verminderen van huidirritatie en het ondersteunen van de huidbarrière, wat eczeem en andere huidaandoeningen zou kunnen helpen beheersen, hoewel er meer onderzoek nodig is om dit met zekerheid te kunnen zeggen.

Probiotica in voeding of supplementen?
Probiotica kunnen worden ingenomen via supplementen of door middel van gefermenteerde voedingsmiddelen. Voedingsmiddelen zoals yoghurt, kefir, kimchi, en zuurkool bevatten natuurlijke probiotica en kunnen een nuttige aanvulling zijn op het dieet van iemand met eczeem. Supplementen kunnen echter specifieke stammen in hogere concentraties leveren en zijn vaak makkelijker te doseren.

Lees ook: Unieke voedingsbehoeften van vrouwen.

Meer lezen over darmklachten, gezonde voeding en gezonde leefstijl?