Afwijkend uitstrijkje? Dit zijn de vervolgstappen

5 april 2024

Alle vrouwen in Nederland tussen de 30 en 60 jaar worden uitgenodigd voor een uitstrijkje. Door dit bevolkingsonderzoek kan middels afwijkende cellen in het uitstrijkje een voorstadium van baarmoederhalskanker meestal op tijd ontdekt worden. Soms is een uitstrijkje afwijkend. Wat betekent dat precies? En wat zijn de vervolgstappen?

In dit artikel zetten we de belangrijkste informatie en mogelijke vervolgstappen voor je op een rij.

Gratis bevolkingsonderzoek

In het Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker worden alle vrouwen van 30 tot 60 jaar aangemoedigd om elke 5 jaar een uitstrijkje te laten nemen, ook als je geen klachten hebt of geen verhoogd risico op baarmoederhalskanker. Door vroegtijdige opsporing kan 90% van de overlijdens door baarmoederhalskanker namelijk worden voorkomen.

Ondanks het grote belang van tijdige screening, daalt de deelname aan het gratis bevolkingsonderzoek echter vanaf de leeftijd van 55 jaar. Het is nochtans belangrijk om ook na de menopauze nog deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek: de gemiddelde leeftijd waarop de diagnose baarmoederhalskanker wordt gesteld is namelijk 54 jaar!

Lees ook: Deelname bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker wordt makkelijker!

Als je tot en met de leeftijd van 60 jaar regelmatig deelneemt aan de vijfjaarlijkse screening, kan men vroegtijdige stadia van baarmoederhalskanker opsporen tot de leeftijd van circa 70 jaar. Het risico dat er bij vrouwen boven de 60 jaar, die regelmatig aan screening deelnemen, nog nieuwe letsels ontstaan, is niet zo groot. Echter, in diverse andere landen (zoals België), loopt het bevolkingsonderzoek tot 64 of 65 jaar. Na de leeftijd van 60 jaar, kun je het uitstrijkje jaarlijks of om de twee jaar door een gynaecoloog laten uitvoeren. Dat kan op eigen verzoek sowieso altijd.

Lees ook: Het uitstrijkje: alles wat je moet weten over dit bevolkingsonderzoek.

Humaan papillomavirus

Baarmoederhalskanker ontstaat door een langdurige besmetting met het humaan papillomavirus (HPV). Je kunt besmet raken door seksueel contact. Niet alle HPV-soorten zijn gevaarlijk, maar de soorten 16 en 18 wel. Deze veroorzaken het vaakst kanker. Kinderen krijgen in het jaar dat zij tien jaar worden een uitnodiging voor het HPV-vaccin. Daardoor zijn ze beschermd tegen de HPV-typen 16 en 18.

Bij vrouwen kan HPV zorgen voor:

Baarmoederhalskanker
Vulvakanker / vaginakanker
Anuskanker
Kanker in de mond- en keelholte.

Bij mannen kan het HPV virus zorgen voor:

Kanker in de mond- en keelholte
Anus kanker
Peniskanker.

Lees ook: Waarom je alles zou moeten weten over het humaan papillomavirus (HPV).

Ongeveer 80 procent van de mensen krijgt een keer HPV, maar meestal ruimt het lichaam de infectie binnen twee jaar vanzelf weer op. Als dat niet gebeurt, kunnen afwijkende cellen ontstaan. Er is dan sprake van licht (CIN 1) tot matig afwijkende cellen (CIN 2) of matig tot ernstig afwijkende cellen (CIN 3). Hoe hoger de CIN-klasse, hoe kleiner de kans dat je lichaam de infectie zelf opruimt en de afwijkende cellen verdwijnen.

Lees ook: Wat is het verband tussen HPV en baarmoederhalskanker?

Van HPV-infectie naar baarmoederhalskanker

Als een HPV-infectie lang aanhoudt, kan na ongeveer tien tot vijftien jaar baarmoederhalskanker ontstaan. Dit komt maar bij een heel kleine groep voor. Jaarlijks krijgen ongeveer 800 vrouwen baarmoederhalskanker, waarvan er 200 overlijden. Zonder het bevolkingsonderzoek zouden jaarlijks ongeveer 1.300 vrouwen baarmoederhalskanker krijgen en 500 vrouwen overlijden. Dat vrouwen nog steeds baarmoederhalskanker krijgen, komt doordat minder dan 5 op de 10 vrouwen na een uitnodiging een uitstrijkje laat maken. Bovendien is het bevolkingsonderzoek niet 100 procent waterdicht. Toch kan een uitstrijkje in veel gevallen voorkomen dat je baarmoederhalskanker krijgt en zware behandelingen nodig hebt.

Lees ook: Onderzoek: HPV-vaccin beschermt tot 87 procent tegen baarmoederhalskanker.

Uitstrijkje laten maken

Omdat baarmoederhalskanker meestal voorkomt bij vrouwen tussen de 35 en 45 jaar worden vrouwen in Nederland tussen de 30 en 60 jaar uitgenodigd voor een uitstrijkje. De huisarts of doktersassistente neemt met een soort borsteltje wat slijmvlies van de binnenkant van de baarmoeder af. Het slijmvlies wordt vervolgens in een laboratorium onderzocht op afwijkende cellen in het uitstrijkje. Je kunt ook voor een zelfafname-set kiezen. Je neemt dan met een borsteltje zelf wat materiaal uit de vagina en stuurt dit op om te laten testen op HPV. Binnen vier weken krijg je dan de uitslag thuisgestuurd.

Lees ook: Hoe noodzakelijk is het om een uitstrijkje te laten afnemen?

Uitslag uitstrijkje

Er zijn verschillende uitslagen mogelijk na een uitstrijkje:

Geen HPV (PAP 1). Dit betekent dat er geen HPV gevonden is en je geen verhoogde kans hebt op baarmoederhalskanker. Er is geen onderzoek nodig.
Wel HPV, geen afwijkende cellen. Er is HPV gevonden, maar geen aanwijzingen van (een voorstadium van) baarmoederhalskanker. Je lichaam ruimt het virus meestal binnen twee jaar op. Om te controleren of er geen afwijkende cellen ontstaan, word je na 6 maanden uitgenodigd voor een controle-uitstrijkje.
Wel HPV, licht afwijkende cellen. Er zijn licht afwijkende cellen in de baarmoederhals ontstaan. Dit betekent niet dat je baarmoederhalskanker hebt, maar je moet wel verder onderzocht worden door een gynaecoloog. Een behandeling is niet altijd nodig, omdat de afwijkende cellen meestal vanzelf verdwijnen. Na 6 tot 12 maanden krijg je vaak een uitnodiging voor een controle-uitstrijkje.
Wel HPV, afwijkende cellen. Er zijn afwijkende cellen in de baarmoederhals ontstaan. Het gaat vaak om een voorstadium van baarmoederhalskanker. Door een behandeling kan baarmoederhalskanker meestal worden voorkomen.
Niet goed te beoordelen (PAP 0). Omdat het uitstrijkje niet goed te beoordelen is, moet binnen 6 weken een nieuw uitstrijkje gemaakt worden.

Lees ook: Waarom moet je ook na de menopauze een uitstrijkje laten nemen?

Afwijkende cellen: wat nu?

Een afwijkend uitstrijkje is geen reden tot paniek. “Als je met afwijkende cellen naar de gynaecoloog moet, is de kans op baarmoederhalskanker slechts 1,2 procent”, vertelt Nienke van Trommel, gynaecoloog in het Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis te Amsterdam. Om te weten of een behandeling nodig is, beoordeelt een gynaecoloog hoe afwijkend de cellen zijn.

“Een lichte afwijking (CIN 1) behandelen we niet, een matige afwijking (CIN 2) behandelen we soms, afhankelijk van de leeftijd en of iemand nog een kinderwens heeft, en een ernstige afwijking (CIN 3) behandelen we in principe altijd. Hoe ernstiger de afwijking, hoe kleiner de kans dat je lichaam het zelf opruimt.”

Na een (licht)afwijkend uitstrijkje word je doorverwezen naar een gynaecoloog. “Dan volgt een colposcopie, een kijkonderzoek van de baarmoedermond. Afhankelijk van de uitslag van je uitstrijkje en wat de gynaecoloog ziet, worden biopten – hapjes weefsel – van de baarmoedermond genomen en naar een patholoog gestuurd”, aldus Van Trommel. Vervolgens krijg je de uitslag: niets aan de hand, een voorstadium van baarmoederhalskanker of een actieve vorm van baarmoederhalskanker.

Lees ook: Jonge vrouwen laten minder vaak uitstrijkje maken.

Afwijkend uitstrijkje? Dit zijn de vervolgstappen

Lees ook: Vrouwen met BRCA1 en BRCA2 mutaties hebben verhoogd risico baarmoederkanker.

Voorstadium baarmoederhalskanker

Blijkt uit het onderzoek van de patholoog dat je een voorstadium van baarmoederhalskanker hebt? Dan kan een behandeling geadviseerd worden om kanker te voorkomen. “We doen vaak een lisexcisie. Tijdens die behandeling, waarvoor je baarmoedermond verdoofd wordt, halen we met een elektrisch lisje een plakje van de baarmoedermond weg waar de onrustige cellen zitten”, vertelt Van Trommel.

Een lisexcisie is geen heftige operatie. “Het is poliklinisch (dagbehandeling), dus je hoeft niet onder narcose. Het is geen leuke ingreep, doch het doet bij een vrouw meestal geen pijn. Het is eigenlijk zo gepiept”, aldus de gynaecoloog. Na de behandeling kunnen op de plek van de onrustige cellen zich weer nieuwe, gezonde cellen ontwikkelen. Na 6 tot 12 maanden word je uitgenodigd voor een controle-uitstrijkje, ook als je niet behandeld bent.

Meer informatie of afspraak maken?

Wil jij je medisch laten onderzoeken vanwege een afwijkend uitstrijkje of wil je een uitstrijkje en/of gynaecologisch onderzoek laten uitvoeren? Maak dan een afspraak met een vrouwelijke gynaecoloog bij onze SHE Health Clinics vrouwenkliniek. Hiervoor kun je rechtstreeks contact met ons opnemen via 085-2019275 of via ons contactformulier.

Meer lezen?