Alles wat je moet weten over lymfoedeem

6 maart 2023

Lymeoedeem is een aandoening die optreedt wanneer de lymfevaten en lymfeklieren niet goed werken en de lymfevloeistof zich daardoor ophoopt in het weefsel, wat leidt tot zwellingen. Deze vervelende – en vaak pijnlijke – aandoening kan in verschillende delen van het lichaam voorkomen, zoals de armen, benen, gezicht en nek. Het kan ook voorkomen na een operatie, zoals borstkankeroperatie of als gevolg van bestraling.

In dit artikel beschrijven we alles wat je moet weten over lymfeoedeem en hoe het verschilt van oedeem.

Wat is lymfoedeem?

Lymfoedeem is een chronische aandoening waarbij er sprake is van een ophoping van lymfevloeistof in het weefsel, waardoor er zwelling ontstaat. De lymfevloeistof wordt normaal gesproken afgevoerd door de lymfevaten en gaat via de lymfeklieren terug naar het bloed. Maar wanneer de lymfevaten beschadigd zijn of niet goed werken, kan de lymfevloeistof niet goed afgevoerd worden en hoopt het zich op in het weefsel. Dit leidt tot zwelling en een gevoel van zwaarte in het getroffen gebied.

Lymfoedeem ontstaat meestal doordat de lymfevaten of lymfeklieren beschadigd zijn geraakt, bijvoorbeeld na een operatie of bestraling. Lymfoedeem komt meestal voor aan één arm of één been.

Wat is het verschil tussen lymfoedeem, oedeem en lipoedeem?

Lymfoedeem, oedeem en lipoedeem zijn drie verschillende aandoeningen, maar ze worden soms door elkaar gebruikt vanwege de overeenkomstige symptomen die ze kunnen veroorzaken. Het is echter belangrijk om te begrijpen dat er een belangrijk verschil is tussen de drie aandoeningen.

Oedeem: is een aandoening waarbij vocht zich ophoopt in het weefsel en zwelling veroorzaakt. Dit kan worden veroorzaakt door verschillende factoren, waaronder letsel, infectie, medicijnen, zwangerschap of een onderliggende medische aandoening.
Lymfoedeem: is een specifieke vorm van oedeem die wordt veroorzaakt door problemen met het lymfestelsel. Dit kan gebeuren wanneer de lymfevaten beschadigd raken of geblokkeerd raken, waardoor de lymfevloeistof niet normaal kan stromen en zich ophoopt in het weefsel.
Lipoedeem: bij lipoedeem is er sprake van een abnormale vetophoping in het lichaam, waardoor er zwelling ontstaat. Lipoedeem komt vooral voor bij vrouwen en begint meestal in de puberteit. Lipoedeem komt voor aan beide zijden van het lichaam, bijvoorbeeld beide benen of beide armen.

Wat zijn de symptomen van lymfoedeem?

De symptomen van lymfoedeem kunnen variëren, afhankelijk van de ernst van de aandoening. Hier zijn enkele van de veel voorkomende symptomen van lymfoedeem:

Zwelling: Het meest voorkomende symptoom van lymfoedeem is zwelling in het aangetaste lichaamsdeel. Dit kan mild tot ernstig zijn en kan leiden tot pijn, ongemak en beperkte beweging.
Huidveranderingen: Lymfoedeem kan ook leiden tot veranderingen in de huid, zoals verharding, verdikking, roodheid of infecties. De huid kan strak aanvoelen en kan gevoelig zijn voor blaren of huiduitslag.
Pijn: In sommige gevallen kan lymfoedeem pijn veroorzaken, vooral als het onbehandeld blijft en de zwelling toeneemt. Dit kan leiden tot chronische pijn en beperkingen in dagelijkse activiteiten.
Beperkte mobiliteit: Lymfoedeem kan de beweging beperken vanwege de zwelling en het ongemak dat het veroorzaakt. Dit kan problemen veroorzaken bij het uitvoeren van dagelijkse activiteiten en kan de kwaliteit van leven beïnvloeden.
Vermoeidheid: Mensen met lymfoedeem kunnen vermoeidheid ervaren als gevolg van het extra gewicht en de spanning die het aangetaste lichaamsdeel ervaart.

De eerste verschijnselen van lymfoedeem zijn vaak een (tijdelijk) zwaar of moe gevoel in een arm of been, gevolgd door zwelling daarvan.

Als je één of meerdere van de bovengenoemde symptomen van lymfoedeem opmerkt, is het belangrijk om onmiddellijk een (huis)arts te raadplegen voor een nauwkeurige diagnose en behandeling van lymfoedeem. Vroege diagnose en behandeling kunnen helpen bij het beperken van de symptomen en het voorkomen van verdere complicaties.

Hoe wordt lymfoedeem gediagnosticeerd?

De diagnose van lymfeoedeem kan worden gesteld door een arts of medisch specialist die gespecialiseerd is in lymfologie. De diagnose begint meestal met een fysiek onderzoek om de zwelling te beoordelen en de oorzaak van de zwelling te achterhalen. De arts kan ook een lymfescan, echografie of MRI-scan gebruiken om de diagnose te bevestigen.

Wat zijn de oorzaken van lymfoedeem?

Lymfoedeem kan voorkomen bij verschillende ziektes en aandoeningen die het lymfestelsel beïnvloeden. Hier zijn enkele van de meest voorkomende ziektes en aandoeningen waarbij lymfoedeem kan optreden:

Kanker: Mensen die behandeld worden voor kanker, zoals borstkanker of prostaatkanker, kunnen lymfoedeem ontwikkelen als gevolg van schade aan het lymfestelsel door chirurgie, bestraling of chemotherapie.
Infecties: Bijvoorbeeld als gevolg van een bacteriële of virale infectie, zoals cellulitis of een schimmelinfectie. Deze infecties kunnen de lymfeklieren en lymfevaten beschadigen en de normale lymfecirculatie verstoren, wat kan leiden tot lymfoedeem.
Chirurgie: Chirurgie waarbij lymfeklieren worden verwijderd, zoals bij borstkanker, kan leiden tot schade aan het lymfestelsel en de ontwikkeling van lymfoedeem.
Bestraling: Bestraling voor behandeling van een (kanker)tumor, kan schade veroorzaken aan de lymfevaten en het risico op lymfeoedeem vergroten.
Obesitas: Mensen met overgewicht of obesitas hebben een verhoogd risico op lymfoedeem. Dit komt doordat het extra gewicht druk kan uitoefenen op de lymfevaten en -klieren, waardoor de lymfecirculatie verstoord kan raken.
Erfelijkheid: Sommige mensen kunnen een genetische aanleg hebben voor lymfoedeem, zoals bijvoorbeeld bij de ziekte van Milroy.
Auto-immuunziekten: Auto-immuunziekten zoals reumatoïde artritis, lupus en sclerodermie kunnen leiden tot ontstekingen in het lymfestelsel en de ontwikkeling van lymfoedeem.
Trauma: Trauma, zoals een ernstige verstuiking of botbreuk, kan leiden tot lymfoedeem als gevolg van beschadiging van het lymfestelsel.

Het is belangrijk op te merken dat lymfoedeem ook kan voorkomen zonder duidelijke oorzaak of onderliggende ziekte. In dit geval wordt het idiopathisch lymfoedeem genoemd. Het is belangrijk om een arts te raadplegen als je symptomen van lymfoedeem ervaart, ongeacht de oorzaak. Zo kan een juiste diagnose en behandeling worden gesteld.

Lees ook: Lupus: waaraan herken je deze ziekte?

Hoe wordt lymfoedeem behandeld?

Er zijn verschillende behandelingen voor lymfoedeem, waaronder:

Manuele lymfedrainage: dit is een massagetechniek die helpt om de lymfevloeistof te verplaatsen en de zwelling te verminderen.
Compressietherapie: dit omvat het dragen van een elastische kous of mouw om de zwelling te verminderen en te voorkomen dat deze terugkeert.
Lymfetaping: dit is een speciale tape die op de huid wordt aangebracht om de lymfevloeistof te stimuleren om naar de lymfeklieren te stromen.
Oefentherapie: dit omvat het doen van speciale oefeningen om de beweging van de lymfevloeistof te verbeteren en de zwelling te verminderen.
Medicatie: sommige medicijnen kunnen worden voorgeschreven om de zwelling te verminderen en de pijn te verlichten.

Kun je lymfoedeem voorkomen?

Hoewel lymfoedeem niet altijd te voorkomen is, zijn er wel enkele dingen die je kunt doen om het risico op lymfoedeem te verminderen of de klachten te verminderen:

Vermijd overgewicht: Het handhaven van een gezond gewicht kan helpen om de druk op de lymfevaten en -klieren te verminderen, wat kan helpen om de normale lymfecirculatie te behouden.
Vermijd letsel: Probeer letsel aan het lymfestelsel te voorkomen, bijvoorbeeld door voorzichtig te zijn tijdens sportactiviteiten of door te zorgen voor een goede ondersteuning van de ledematen.
Zorg voor een goede huidverzorging: Het is belangrijk om de huid goed te verzorgen om infecties te voorkomen, omdat infecties lymfoedeem kunnen veroorzaken of verergeren. Houd de huid schoon en gehydrateerd en gebruik een milde, hypoallergene zeep.
Vermijd strakke kleding: Vermijd strakke kleding en sieraden die de bloed- en lymfecirculatie kunnen beperken.
Zoek medische hulp: Als je denkt dat je symptomen van lymfoedeem hebt, zoek dan onmiddellijk medische hulp. Vroege diagnose en behandeling kunnen helpen om de progressie van de aandoening te vertragen en de symptomen te verminderen.
Zorg voor bescherming: Draag beschermende kleding tijdens activiteiten die het risico op verwonding vergroten.
Hooghouden: Houd het getroffen gebied hoog wanneer je zit of slaapt om de bloed- en lymfestroom te bevorderen.

Lees ook: Overgewicht verhoogt risico op 13 soorten kanker!

Wanneer moet je een arts raadplegen?

Als je last hebt van onverklaarbare zwelling, pijn of ongemak, neem dan contact op met je arts. Als je een voorgeschiedenis hebt van kanker of bestraling, let dan op tekenen van lymfeoedeem en bespreek dit met je behandelend arts.

Veel gestelde vragen (V) en antwoorden (A) over lymfoedeem

V: Wat is de oorzaak van lymfoedeem?
A: Lymfoedeem kan worden veroorzaakt door verschillende factoren, waaronder kankerbehandelingen zoals bestraling of chirurgie, infecties, trauma of aangeboren afwijkingen van het lymfestelsel.

V: Wat is het verschil tussen oedeem en lymfoedeem?
A: Het belangrijkste verschil tussen oedeem en lymfeoedeem is de oorzaak van de zwelling. Terwijl oedeem kan worden veroorzaakt door een breed scala van factoren, wordt lymfoedeem specifiek veroorzaakt door problemen met het lymfestelsel. Daarom vereist lymfoedeem ook een specifieke diagnose en behandeling.

V: Waarin verschilt lipoedeem van lymfoedeem?
A: Lipoedeem en lymfoedeem zijn twee verschillende aandoeningen die vaak verward worden vanwege hun gelijkenissen. Beide aandoeningen hebben te maken met vochtophoping in het lichaam, maar de oorzaken en behandelingen verschillen. Lipoedeem is een aandoening waarbij er een ongelijke verdeling van vetweefsel is, wat leidt tot abnormale ophoping van vet in specifieke delen van het lichaam. Dit kan leiden tot een zwaar gevoel, pijn en gevoeligheid in de benen, heupen en armen. Het komt voornamelijk voor bij vrouwen.

V: Is lymfoedeem levensbedreigend?
A: Lymfoedeem is over het algemeen geen levensbedreigende aandoening, maar het kan wel ernstige complicaties veroorzaken als het niet tijdig of niet goed wordt behandeld.

V: Is lymfoedeem te genezen?
A: Lymfoedeem is een chronische aandoening en kan niet volledig worden genezen, maar de symptomen kunnen wel worden verminderd met de juiste behandeling.

V: Moet ik naar de fysiotherapeut als ik lymfoedeem heb?
A: Ja, fysiotherapie kan een belangrijk onderdeel zijn van de behandeling van lymfoedeem.

V: Wat zijn risicofactoren op lymfoedeem na een kankerbehandeling?
A: Een aantal factoren verhoogt het risico om door (een behandeling voor) kanker lymfoedeem te ontwikkelen. De belangrijkste zijn:

Lymfoedeem dat je al eerder had door een andere oorzaak dan kanker.
Overgewicht.
Een (eerder) doorgemaakte huidinfectie.
Insectenbeten.
Een ongeval met weefselbeschadiging, bijvoorbeeld een kneuzing met bloeduitstorting.
Belemmering van afvoer van lymfe, bijvoorbeeld door knellende kleding.
Een verminderde bloedafvoer in een arm of been als gevolg van een (eerdere) trombose-arm of –been.
Een verhoogde vochtproductie in een arm of been, bijvoorbeeld door een ontsteking.
Een beschadiging van een arm of been, bijvoorbeeld door een wondje of eczeem.
Overbelasting of overmatige inspanning van een arm of been, bijvoorbeeld door werk of sport.
Een arm of been minder goed kunnen bewegen.
Blootstelling aan extreme warmte of kou, bijvoorbeeld in een sauna of in de tropen en bij snelle temperatuurswisselingen, bijvoorbeeld bij het naar binnen en naar buiten gaan in de winter.

V: Wat voor een medische zorg heb je nodig bij oedeem of lymfoedeem?

A: Als je symptomen van zwelling of oedeem hebt, is het belangrijk om een arts te raadplegen om de oorzaak van de zwelling te bepalen. Als je vermoedt dat je lymfoedeem hebt, moet je een specialist op het gebied van lymfologie raadplegen voor een nauwkeurige diagnose en behandeling.

Meer lezen over huidklachten en gerelateerde klachten?