Dít is hoe stress en ontstekingen met elkaar in verband staan

12 juli 2023

Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat stress ontstekingen in het lichaam kan veroorzaken en verergeren, wat kan leiden tot een aantal chronische gezondheidsproblemen.

Ontdek in dit artikel welke aandoeningen hierdoor kunnen ontstaan en wat je eraan kunt doen.

Stress als boosdoener

Onderzoek toont aan dat stress, de reactie van het lichaam op een gevoel van uitdaging of bedreiging, medische aandoeningen veroorzaakt of verergert, waaronder depressie, hart- en vaatziekten, neurodegeneratieve ziekten en kanker. Maar het precieze mechanisme waardoor stress ziekte veroorzaakt, is een mysterie gebleven. Tot nu.

In een wetenschappelijke overzichtsstudie werd geconcludeerd dat ontstekingen een veelvoorkomende oorzaak zijn van stressgerelateerde ziekten. “Chronische ontsteking is een essentieel onderdeel van chronische ziekten”, schreven de auteurs. Toch is de weg van stress naar ontsteking naar ziekte niet altijd duidelijk.

“Er is niet één eenvoudig antwoord”, zegt Alka Gupta, MD, Co-Directeur Integratieve Gezondheid bij het Brain and Spine Institute van Weill Cornell Medicine in New York City. “We weten echter wel dat als we mensen leren hoe ze stress kunnen verminderen, in welke vorm dan ook – stressmanagementtips, lessen, individueel advies, yoga, diep ademhalen – we een afname zien in sommige van deze inflammatoire bijwerkingen.”

Dus als we de manieren kunnen begrijpen waarop chronische stress leidt tot ontstekingen op een laag niveau, kunnen we misschien op zijn minst een deel van die ontsteking voorkomen voordat het leidt tot ziekte of deze verergert.

Wat gebeurt er in je lichaam als je gestrest bent?

Als je gestrest bent – emotioneel, psychisch of lichamelijk – gaat je lichaam over op wat in de volksmond de “vecht-of-vluchtreactie” wordt genoemd. Een van de gevolgen is het vrijkomen van het stresshormoon cortisol, zegt Dr. Gupta. Cortisol onderdrukt niet-essentiële functies, zoals je immuunrespons en spijsvertering. Samen met het vrijkomen van andere chemische boodschappers voedt het hormoon de productie van glucose, of bloedsuiker, waardoor de grote spieren meer energie krijgen, terwijl het de insulineproductie remt en de slagaders vernauwt, waardoor het bloed harder moet pompen om onze stressreactie te ondersteunen.

Lees ook: Last van stress, een trauma of depressie? Dít is het effect op je darmen!

Er komt ook een ander hormoon vrij, adrenaline, dat het lichaam vertelt om de hartslag en ademhaling te verhogen en de luchtwegen uit te zetten om meer zuurstof naar de spieren te stuwen. Je lichaam maakt ook glycogeen, of opgeslagen glucose (suiker), beschikbaar om de spieren van energie te voorzien. Daarnaast vermindert stress de lymfocyten, witte bloedcellen die deel uitmaken van het immuunsysteem, waardoor je risico loopt op virale infecties zoals verkoudheid.

“Wanneer de vecht-of-vluchtreactie wordt opgeroepen, leidt je lichaam middelen weg van functies die niet cruciaal zijn in levensbedreigende situaties,” zegt Alka Gupta.

De vecht-of-vluchtreactie zelf is bedoeld voor de korte termijn en is adaptief, wat logisch is: Als je lichaam in die modus gaat, wordt je normale immuunfunctie tijdelijk uitgeschakeld. Als je vecht-of-vlucht beschouwt als geactiveerd door iets als een tijger die je achtervolgt, dan besteedt je lichaam energie en middelen aan wegrennen, niet aan het verteren van het laatste wat je hebt gegeten – of aan het sturen van immuuncellen om een verkoudheidsvirus te doden. Als je chronisch in die toestand verkeert, wordt de cascade van ontstekingsreacties in gang gezet.

Het is deze onaangepaste reactie op stress, zegt Gupta, die zichzelf na verloop van tijd in stand houdt en betrokken raakt bij chronische gezondheidsproblemen.

Dít is hoe stress en ontstekingen met elkaar in verband staan

Wat is een ontsteking?

Een ontsteking is de reactie van het lichaam op een bedreiging, of het nu een vreemde indringer is zoals een bacterie of virus, kanker, een getransplanteerd orgaan (dat het lichaam als “vreemd” ziet) of zelfs een psychologische of emotionele stressfactor. Als reactie stuurt het immuunsysteem een leger van chemische stoffen, die ontstekingsbevorderende cytokinen worden genoemd, om de indringers aan te vallen.

“Zie ontsteking als een ‘ziektegedrag'”, zegt Madhukar Trivedi, MD, Directeur van het centrum voor depressieonderzoek en klinische zorg aan het UT Southwestern Medical Center in Dallas (USA). “Een ontsteking”, zegt hij, “zorgt ervoor dat je lichaam zich grieperig gedraagt, zelfs als er geen griepvirus is.”

Pro-inflammatoire cytokinen doen normaal gesproken hun werk en verdwijnen dan, maar als stress chronisch is, worden ze “geupreguleerd” in je systeem – wat betekent dat de cyclus van stress en ontstekingsreactie een gewoonte wordt in het lichaam, legt Gupta uit. Na verloop van tijd kunnen deze cytokinen zichzelf in stand houden. Op dat moment beginnen ontstekingen schadelijke effecten op het lichaam te veroorzaken. En hoewel niemand helemaal zeker weet waarom – er zijn veel mechanismen verantwoordelijk voor ziekten – hebben veel aandoeningen chronische ontstekingen op een laag niveau gemeen.

Lees ook: Welke chronische ziektes komen bij vrouwen het meest voor?

Chronische aandoeningen die verband houden met stress

Reumatoïde artritis (RA)

Men weet dat ontstekingen aan de basis liggen van RA, een ziekte waarbij het immuunsysteem van het lichaam gewrichten en weefsels aanvalt en stijfheid en pijn veroorzaakt. Na verloop van tijd kan ontsteking gewrichten en botten beschadigen, waardoor afwijkingen ontstaan. Ontsteking bij RA wordt deels veroorzaakt door cytokinen, chemische stoffen die vrijkomen bij stress. Dus als je gestrest bent, komen er meer van deze chemische stoffen vrij, waardoor de hoeveelheid ontsteking in je lichaam toeneemt. Het kan ook zo zijn dat de ontsteking die gepaard gaat met RA kan leiden tot andere medische problemen, zoals een hartaanval, beroerte of zelfs kanker, zo blijkt uit onderzoek. Onderzoekers concludeerden dat de ontsteking die de RA veroorzaakte, plus verdere ontsteking veroorzaakt door de RA, de boosdoener kan zijn.

Lees ook: Wat zijn de eerste symptomen van reuma?

Hart- en vaatziekten

Een versterkt sympathisch zenuwstelsel – de reactie die je lichaam aanzet om te vechten of te vluchten – vernauwt ook de bloedvaten, waardoor je hart harder moet werken en de bloeddruk stijgt. Ontsteking is de kern van de ontwikkeling van atherosclerose, een voorloper van hartaandoeningen, zegt Dr. Gupta. Daarnaast hebben mensen die chronisch gestrest zijn de neiging om ongezonde keuzes te maken (zoals ongezond eten, roken, alcohol en niet sporten) die bijdragen aan hart- en vaatziekten of deze verergeren.

Lees ook: Hoge bloeddruk: wat is het en hoe kun je het behandelen?

Inflammatory Bowel Disease (IBD)

IBD is een verzamelnaam voor ontstekingsgerelateerde aandoeningen die het maag-darmstelsel aantasten, waaronder de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. Beide aandoeningen worden verergerd door stress, die de normale afscheiding van spijsverteringsenzymen door het lichaam beïnvloedt en de manier waarop je voedsel verteert, voedingsstoffen opneemt en afvalstoffen afvoert, kan verstoren. In de afgelopen jaren hebben onderzoekers een verband gelegd tussen een peptide in de hersenen en de darmen genaamd corticotropin-releasing factor (CRF), die wordt geactiveerd wanneer je gestrest bent, en een goede werking van de dikke darm. Bovendien stelde een onderzoek dat CRF een belangrijke rol speelt bij de darmfunctie en het verband tussen stress en prikkelbare darmsyndroom kan helpen verklaren (ook al is IBS geen vorm van IBD).

Depressie

Pro-inflammatoire cytokinen, die chemische boodschappers die vrijkomen als reactie op fysieke of psychologische stress, kunnen bij sommige mensen depressieve symptomen uitlokken, die leiden tot een verlaagd humeur, vermoeidheid en een gebrek aan normaal plezier in het leven. “Ontsteking kan leiden tot symptomen die lijken op depressie en bij mensen die al depressief zijn, kan ontsteking de symptomen verergeren”, zegt Dr. Trivedi. In één onderzoek onderwierpen onderzoekers muizen aan stressvolle omstandigheden terwijl ze tekenen van activatie van hersenimmuuncellen controleerden. In dit onderzoek werden angst en depressie in verband gebracht met activering van de immuuncellen in de hersenen. Dit suggereert dat blootstelling aan stress leidt tot de herbedrading van neurale circuits in de hersenen, waardoor stemmingssymptomen ontstaan.

Lees ook: Ademhalingsoefening tegen angst, stress en depressie.

Manieren om stress te verminderen en ontstekingen tegen te gaan

Er zijn veel door onderzoek ondersteunde manieren om stress te verminderen, waaronder aërobe lichaamsbeweging, ademhalingsoefeningen, yoga en meditatie.

Uit een onderzoek bleek dat proefpersonen die regelmatig mediteerden lagere cortisolniveaus hadden, zoals gemeten na een sociale-stresstest. Mensen die mediteerden hadden ook een minder uitgesproken ontstekingsreactie in hun lichaam. Vergelijkbare resultaten zijn gekoppeld aan het regelmatig beoefenen van yoga, waarvan een ander onderzoek aantoonde dat het de cortisolspiegels verlaagde en ontstekingen verminderde.

Lees ook: Wat gebeurt er met je als je regelmatig aan yoga doet?

Hoewel dezelfde stressreductiemethode misschien niet voor iedereen werkt, zegt Gupta dat elke vorm van stressreductie geduld vereist.

“We moeten in wezen leren hoe we onze reactie op situaties in onze omgeving kunnen veranderen – reacties die zich in de loop van tientallen jaren van ons leven hebben ontwikkeld,” zegt ze.

Andere technieken om stress te verminderen zijn:

Bijhouden van een dagboek
Praten met een vriend(in)
Dagelijks wandelen in het park of bos
Lavendel of geurkaarsen inademen
Counseling en (psycho)therapie.

Tijd nemen om buiten te zijn, in de natuur en met andere mensen – het tegenovergestelde van sommige van onze werkgerichte, geïsoleerde en sedentaire moderne levensstijlen – doet wonderen om stress te verminderen, zegt Gupta. “Ze creëren ruimte tussen onze omgeving en onszelf, zodat we wat ruimte hebben om te reageren in plaats van te reageren.”

Lees ook: Hoe ga je om met psychische klachten bij jezelf of vriendinnen?

Heb je last van stress of lichamelijke ontstekingen?

Als je medische hulp nodig hebt, meer informatie wil hebben of een afspraak wil maken met een vrouwelijke medisch specialist, psycholoog of leefstijl coach bij SHE Health Clinics, neem dan a.j.b. rechtstreeks contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.

Meer lezen?