Franse studie toont aan dat hormoonmedicatie het risico op hersentumoren kan verhogen

1 april 2024

Wetenschappelijke onderzoekers uit Frankrijk zeggen dat patiënten die bepaalde progestagenen gebruiken als anticonceptiemiddel of voor gynaecologische aandoeningen een hoger risico hebben op het ontwikkelen van gezwellen en tumoren in hun hersenen.

In dit artikel lees je er meer over.

Hormonale medicijnen en hormonale anticonceptie

Over de hele wereld gebruiken vrouwen bepaalde hormoonmedicijnen en middelen met progestagenen voor:

Anticonceptie: anticonceptiepil, Mirena hormoonspiraal, Kyleena hormoonspiraal, prikpil, hormoonstaafje, anticonceptiering, etc.
Behandeling gynaecologische aandoeningen: zoals hevig menstrueel bloedverlies (HMB), PCOS en endometriose.
Hormoonvervangingstherapieën: hormoonsuppletie tijdens de overgang en menopauze.

Deze vrouwen hebben mogelijk een verhoogd risico op zeldzame, meestal goedaardige hersentumoren, zeggen wetenschappelijk onderzoekers als conclusie van hun studie.

De Franse wetenschappers ontdekten dat langdurig gebruik van bepaalde progestageenmedicijnen verband hield met een groter risico op meningeomen, dat zijn tumoren (meestal niet-kankerachtig) die zich vormen in weefsels rond de hersenen.

Maar hoewel het risico op meningioom hoger was bij vrouwen die de medicijnen langer dan een jaar gebruikten, zei een vooraanstaande expert dat de bevinding geen reden tot ongerustheid hoefde te zijn voor vroegere of huidige gebruiksters omdat het verhoogde risico “extreem klein” bleef.

Progestagenen zijn vergelijkbaar met het natuurlijke hormoon progesteron. Ze worden gebruikt in anticonceptiemiddelen, bij gynaecologische aandoeningen zoals endometriose en polycysteus ovariumsyndroom en in hormoonsuppletie tijdens de menopauze.

Lees ook: Wat zijn symptomen en oorzaken van tekort aan oestrogeen en progestagenen?

Van een handvol progestagenen met een hoge dosis is al bekend dat ze het risico op meningeomen verhogen, maar in de nieuwste studie, gepubliceerd in het BMJ, onderzochten onderzoekers van het Franse nationale agentschap voor geneesmiddelen en de veiligheid van gezondheidsproducten acht vaker gebruikte vormen van het hormoon.

Lees ook: Welke medicijnen hebben het grootste risico op bijwerkingen of vergiftiging?

Wat zijn meningeomen?

Meningeomen zijn tumoren die zich ontwikkelen uit de membranen die de hersenen en het ruggenmerg omgeven, bekend als de meninges. De meninges bestaan uit drie lagen: de dura mater, arachnoïdea en pia mater. Meningeomen ontstaan meestal vanuit de dura mater, die de buitenste laag vormt.

Deze tumoren zijn over het algemeen langzaam groeiend en meestal goedaardig, wat betekent dat ze zich niet verspreiden naar andere delen van het lichaam. Ze kunnen echter problemen veroorzaken doordat ze druk uitoefenen op nabijgelegen hersenweefsel of zenuwen. Daarom moeten ze vaak operatief worden verwijderd.

Meningeomen kunnen verschillende symptomen veroorzaken afhankelijk van hun locatie en grootte. Enkele veelvoorkomende symptomen zijn:

Hoofdpijn
Veranderingen in het gezichtsvermogen (slechter zicht)
Epileptische aanvallen (epilepsie)
Verlies van spierkracht
Gevoelloosheid of tintelingen in de ledematen (armen en benen)
Problemen met spraak of coördinatie.

De diagnose van meningeomen omvat vaak beeldvormende onderzoeken zoals MRI-scans of CT-scans van de hersenen. Een definitieve diagnose wordt meestal gesteld door een biopsie van de tumor.

Behandeling van meningeomen kan variëren afhankelijk van de grootte, locatie en symptomen van de tumor. Opties kunnen chirurgische verwijdering, bestralingstherapie en soms observatie zonder onmiddellijke behandeling omvatten. De tumoren zijn zelden levensbedreigend, maar een hersenoperatie brengt mogelijke risico’s met zich mee, niet in de laatste plaats voor de hersenstructuren in de buurt van de tumoren, die soms beschadigd kunnen raken.

Hoewel meningeomen meestal goedaardig zijn, kunnen ze in sommige gevallen agressiever gedrag vertonen en zich verspreiden naar andere delen van het centrale zenuwstelsel. Regelmatige follow-up en monitoring zijn daarom belangrijk, zelfs na behandeling.

Onderzoek onder vrouwen

Met behulp van gegevens uit het Franse nationale gezondheidszorgsysteem identificeerden de wetenschappelijk onderzoekers 18.061 vrouwen, met een gemiddelde leeftijd van 58 jaar, die tussen 2009 en 2018 geopereerd werden om intracraniële meningeomen te verwijderen.

Door elk geval te vergelijken met vijf gezonde, gematchte controles, ontdekten de onderzoekers dat langdurig gebruik – dat wil zeggen meer dan 12 maanden – van drie progestagenen geassocieerd was met een groter risico op meningiomen die geopereerd moesten worden.

Twee orale pillen, medrogeston en promegeston, werden in verband gebracht met een respectievelijk 4,1 en 2,7 keer zo hoog risico op meningeomen; en medroxyprogesteronacetaat, een anticonceptie-injectie (prikpil) die wordt verkocht als Depo-Provera (ook bekend als Sayana of medroxyprogesteron prikpil), werd in verband gebracht met een 5,6 keer zo hoog risico. Omdat het onderzoek observationeel is, kan het nog niet direct bewijzen dat de hormonen de tumoren veroorzaken. Er werd geen verhoogd risico gevonden voor progesteron, dydrogesteron of veelgebruikte hormonale intra-uteriene systemen.

In een verklaring zei Pfizer (de fabrikant van de Depo-Porvera prikpil): “We zijn ons bewust van dit potentiële risico in verband met langdurig gebruik van progestagenen en zijn, in samenwerking met regelgevende instanties, bezig met het bijwerken van productetiketten en bijsluiters voor patiënten met de juiste bewoordingen over mogelijke additionele gezondheidsrisico’s en bijwerkingen.”

De Franse onderzoekers, die in het tijdschrift schrijven, roepen op tot meer wetenschappelijke studies naar de veiligheid van de hormonen, met name injecteerbaar medroxyprogesteronacetaat. De injecties worden zelden gebruikt in het Nederland en de rest van Europa, maar 74 miljoen vrouwen wereldwijd krijgen ze, wat betekent dat “het aantal toe te schrijven meningeomen potentieel hoog kan zijn”, schrijven ze. Medroxyprogesteron is ook op recept te krijgen in tabletten onder de merknaam Provera en kan dezelfde risico’s veroorzaken als bij de prikpil Depo-Porvera.

Professor Paul Pharoah, een Engelse kankerepidemioloog die 20 jaar aan de Universiteit van Cambridge in Engeland heeft gewerkt om hormoongerelateerde kankers te bestuderen voordat hij een laboratorium opzette in het Cedars-Sinai ziekenhuis in Los Angeles (VS), zei dat er veel verschillende soorten progestagenen zijn en dat er nog geen verband met meningiomen is gevonden voor de soorten die – naast de genoemde prikpil – vaak in Nederland en Engeland worden gebruikt.

“Vrouwen die de veelgebruikte anticonceptiepillen, hormoonspiraaltjes of hormoonvervangingstherapie gebruiken, lopen geen verhoogd risico op meningioom,” zegt professor Pharoah, die zelf niet betrokken was bij het Franse onderzoek. “Het is belangrijk dat vrouwen niet stoppen met hun anticonceptiepillen, prikpil, hormoonspiraal of hormoonvervangende therapie (HVT) zonder eerst hun arts of gynaecoloog te raadplegen.”

Op basis van Britse kankerregistraties wordt verwacht dat ongeveer vier op de duizend 30-jarige vrouwen op 80-jarige leeftijd een meningioom ontwikkelen. Als het gebruik van medroxyprogesteronacetaat langer dan een jaar het risico ongeveer vervijfvoudigt, zoals de British Medical Journal studie suggereert, dan zou dat cijfer stijgen naar 20 op de duizend vrouwen.

“Het risico op meningioom is extreem klein bij een kortdurig gebruik”, zegt Pharoah. “Als ik Depo-Provera zou gebruiken vanwege de voordelen van een langwerkend injecteerbaar anticonceptiemiddel, zou ik dat blijven doen. Kortom, huidige of eerdere gebruikers van Depo-Provera hoeven zich geen zorgen te maken over hun zeer kleine risico op meningioom.”

Lees ook: Hoe blijf je met een gezonde leefstijl hormonaal in balans?

Meer informatie of afspraak maken?

Wil je meer informatie of een afspraak maken met een vrouwelijke gynaecoloog bij SHE Health Clinics? Neem dan contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.

Meer lezen over hormonen en anticonceptie?