Overgangsklachten: wel of geen hormoontherapie?

10 juni 2022

Sommige vrouwen hebben zo veel last van de overgang dat ze er ziek van worden, depressief raken of in een burn-out terechtkomen. Maar hormonen slikken gaat veel vrouwen te ver. Hoe terecht is die angst voor hormoontherapie tijdens de overgang?

En wat is hormoontherapie eigenlijk? We leggen je in dit artikel graag uit wat hormoonvervangende therapie (HVT), ook genaamd hormoonsubstitutietherapie (HST) of hormone replacement therapy (HRT) is.

Overgangsklachten horen er níet bij!

Ongeveer 96% van de vrouwen ervaart overgangsklachten, doch ongeveer 35% van de vrouwen heeft zodanige klachten dat ze professionele hulp zoeken. Slechts 5% van de huisartsen ziet vrouwen die om hulp komen vragen voor klachten van de overgang. Het taboe heerst dat het een natuurlijk proces is en dat vrouwen niet moeten klagen. Dus wie met overgangsklachten bij de huisarts komt, krijgt vaak te horen dat dit soort klachten ‘erbij horen’. Maar dat is niet per se zo én er is wel degelijk iets aan te doen, weet gynaecologe Pauline Ottervanger.

Samen met haar collega Wilma Smit geeft ze nascholing aan huisartsen over overgangsklachten. Vaak zijn huisartsen namelijk onvoldoende op de hoogte van welke behandelingen er zijn en sturen ze veel vrouwen niet tijdig door naar een gynaecoloog. “Hierdoor krijgen veel vrouwen helaas te horen dat hun overgangsklachten er gewoon bij horen en daar moeten ze het dan meestal mee doen”, vertelt Pauline Ottervanger. “Terwijl er veel mogelijk is om klachten te verlichten en zelfs te verhelpen.” De vrouwelijke gynaecologen bij SHE. Health Clinics weten inmiddels heel veel over de overgang en helpen je graag.

Lees ook: Vanaf welke leeftijd kun je in de overgang komen?

Hormoon substitutie tijdens de overgang

Zo is van een aantal natuurlijke methoden inmiddels wetenschappelijk aangetoond ze een gunstig effect kunnen hebben op opvliegers, stemmingswisselingen en vaginale droogheid. Maar er is ook een oplossing die klachten door de overgang zelfs helemáál kan verhelpen: het gebruik van vrouwelijke hormonen, ook wel hormonale substitutietherapie (HST) of hormoontherapie genoemd. Meestal is het een tabletkuur, die bestaat uit een combinatie van de vrouwelijke geslachtshormonen oestrogeen en progesteron. Net als de pil, alleen dan met kleinere hoeveelheden hormonen. Deze zorgen dat de balans van hormonen in je lichaam hersteld wordt, waardoor de klachten afnemen.

Lees ook: Wat zijn de 6 hormonen die gewichtstoename veroorzaken?

Onnodig bang gemaakt voor hormoonvervangende therapie

Vaak vinden vrouwen het alleen een eng idee om hormonen te gebruiken. Dat komt vooral omdat er de laatste decennia veel gezegd en geschreven is over de negatieve kanten van hormoontherapie tijdens de overgang. Ook zorgmedewerkers en specialisten geloven dat nog, weet Ottenvanger: “Sommige huisartsen zeggen zelfs letterlijk dat je kanker van hormoontherapie kunt krijgen.”

Volgens Ottervanger en Smit baseren deze huisartsen zich echter op oud onderzoek. “Inmiddels weten we dat het risico op borstkanker pas iets toeneemt na vijf jaar gebruik en veel, véél kleiner is dan gedacht”, vertelt Smit. “Terwijl de meeste vrouwen maar twee of drie jaar hormoontherapie krijgen, dus niet aan die periode komen. En als je alleen oestrogenen gebruikt omdat je geen baarmoeder meer hebt, loop je zelfs pas vanaf zéven jaar een ietwat verhoogd risico. Vrouwen zijn onnodig bang gemaakt.”

Hormoontherapie tijdens de overgang hóeft dus helemaal geen negatieve effecten te hebben voor je gezondheid. In tegenstelling zelfs: het lost zowel mentale als lichamelijke klachten door de hormonale in-balans op.

Lees ook: Hoe beïnvloeden hormonen jouw gedrag en humeur?

Hormoontherapie beschermt vrouwenhart in de overgang

Daarbij komt dat hormoontherapie een belangrijk beschermend effect op ons hart lijkt te hebben. Dat geldt in elk geval voor vrouwen die vroeg in de overgang raken (rond hun veertigste of jonger). Wie dan geen hormoontherapie krijgt, heeft zelfs een verkorte levensverwachting van tien tot vijftien jaar. “Hier bestaan meerdere wetenschappelijke studies over”, vertelt Dorenda van Dijken, voorzitter van de Dutch Menopause Society (DMS).

De overgangsexpert benadrukt daarom dat iedere vrouw individueel bekeken moet worden. Er zijn namelijk ook personen die zélfs bij ernstige klachten door de overgang geen hormoontherapie krijgen. “Iemand die genetisch is belast met borstkanker, zal ik bijvoorbeeld geen hormonen voorschrijven. Maar als dat niet het geval is, kan hormonale substitutietherapie levensreddend zijn. Vanaf de overgang lopen we ook veel meer risico om te overlijden aan hart-en vaatziekten en de gevolgen van osteoporose (botontkalking, red.) dan aan kanker.”

Lees ook: Waarom kun je tijdens de menopauze meer last krijgen van botontkalking?

‘In de pil zitten veel meer hormonen’

In de anticonceptiepil zitten veel meer hormonen dan in de hormoonkuur die je gebruikt tegen overgangsklachten. Bovendien, als je ’s nachts geen oog dichtdoet omdat je je bed uit drijft van het nachtzweten en opvliegers en daardoor overdag moe en gestrest op je werk zit, kun je je afvragen wat nou gezonder is. Hormoontherapie kan tijdens de overgang helpen om je lijf en hoofd weer tot rust te brengen. Daarna kun je altijd nog overstappen op een andere behandeling, mocht je dat willen.

Niet met overgangsklachten blijven rondlopen

Wat je ook doet: het állerslechtste is om met serieuze overgangsklachten te blijven rondlopen. Daar zijn alle overgangsdeskundigen het over eens. “Veel vrouwen zijn geneigd hun klachten aan omgevingsfactoren te wijten”, vertelt gynaecoloog Ottervanger. “Tussen je veertigste en zestigste levensjaar gebeurt er natuurlijk ontzettend veel. Ouders overlijden, kinderen gaan puberen of verlaten het nest, de pensioenleeftijd nadert. Geen wonder dat ik somber of moe ben, denken veel vrouwen. Maar vergis je niet over wat er allemaal in je lijf gebeurt. Als vrouwen bij ons komen, gaat er vaak een wereld voor ze open.”

Als je ernstige klachten hebt, is het dus verstandig om hulp te zoeken. Dat bekent niet dat je direct hormoontherapie voorgeschreven zult krijgen, maar je kunt wel samen met een specialist overleggen hoe je zo gemakkelijk mogelijk de overgang door kunt komen.

Lees ook: 15 adviezen voor je hormoonbalans.

Global Consensus Statement on Menopausal Hormone Therapy (MHT) voor patiënten

MHT is de meest effectieve behandeling voor typische overgangsklachten: opvliegers en overmatig transpireren. Dit geldt voor vrouwen van elke leeftijd. De voordelen van MHT wegen voor vrouwen die jonger zijn dan 60 jaar en/ of voor vrouwen binnen 10 jaar na de menopauze (de laatste menstruatie) zwaarder dan de mogelijke risico’s.
MHT is effectief en geschikt voor de preventie van botbreuken als gevolg van osteoporose bij vrouwen met een verhoogd risico op botontkalking, die jonger zijn dan 60 jaar en/of binnen 10 jaar na de menopauze.
Gegevens uit goed wetenschappelijk onderzoek tonen aan dat MHT met uitsluitend oestrogenen de kans op hart en vaatziekten vermindert, en dat er tevens een afname is van totale sterfte bij vrouwen jonger dan 60 jaar en/of binnen 10 jaar na de menopauze. Data van deze onderzoeksgroep met gecombineerd gebruik van een oestrogeen én een progestageen laten een zelfde trend zien wat betreft de mortaliteit, waarbij de meeste gerandomiseerde klinische onderzoeken noch een significante toename noch afname van coronaire hartziekten lieten zien.
Lokale (vaginaal toegepaste) laag gedoseerde oestrogeentherapie heeft de voorkeur bij vrouwen die uitsluitend symptomen hebben als vaginale droogte of daarmee samenhangend ongemak bij geslachtsgemeenschap.
Oestrogeen gegeven als enige middel is geschikt voor vrouwen bij wie de baarmoeder verwijderd is. Combinatie met een progestageen of progesteron is alleen nodig als de baarmoeder aanwezig is.
De optie van MHT is een individuele beslissing waarbij verbetering van levenskwaliteit en het belang dat gehecht wordt aan preventie enerzijds moet worden afgewogen tegen persoonlijke risicofactoren als leeftijd, aantal jaren na de menopauze en risico’s op veneuze trombo-embolie, herseninfarct, ischemische hartziekten en borstkanker anderzijds.
De kans op veneuze trombo-embolie en herseninfarct neemt toe bij het gebruik van orale MHT echter het absolute risico is zeer laag bij vrouwen jonger dan 60. Uit observationele studies bleek een lager risico als oestrogeen via de huid wordt toegediend.
De toename van het borstkankerrisico bij vrouwen ouder dan 50 jaar, dat geassocieerd wordt met MHT is een complex onderwerp. Deze toename van mammacarcinoom is primair geassocieerd met het gebruik van gecombineerde MHT. Het risico dat wordt toegeschreven aan MHT is klein en neemt weer af zodra de MHT wordt gestaakt.
De dosering en duur van MHT moet stroken met het doel van de behandeling en bijbehorende veiligheidskwesties en individueel worden bepaald.
Systemische MHT wordt aanbevolen voor vrouwen met een premature overgang (POI, primaire ovariële insufficiëntie) tenminste tot de gemiddelde natuurlijke overgangsleeftijd (51 jaar in Nederland).
Het gebruik van individueel op maat samengestelde (zgn. ‘custom-compounded’) bio-identieke hormoontherapie (zoals in de VS veelvuldig wordt gebruikt) wordt niet geadviseerd.
De huidige data ondersteunen niet dat MHT veilig gebruikt kan worden door vrouwen die borstkanker hebben gehad.

Hormoonpoli SHE. Health Clinics

Jouw huisarts kan op basis van je verhaal hoogstwaarschijnlijk vaststellen of je in de overgang bent of niet, en of dit je symptomen kan veroorzaken. Je kunt echter ook terecht bij een overgangsconsulente van SHE. Health Clinics; een verpleegkundige die is gespecialiseerd in overgangsproblematiek. Zij zijn op de hoogte van alle mogelijkheden die er zijn om klachten door de overgang te behandelen, van natuurlijke opties tot hormoontherapie. Je hebt daar geen verwijzing voor nodig!

Na het bezoek aan onze overgangsconsulente krijgt jouw huisarts van ons te horen wat je nodig hebt aan behandeling en eventuele medicijnen en/of hormoontherapie.

Indien nodig, zal de overgangsconsulente overleg hebben met één van onze in menopauze gespecialiseerde vrouwelijke gynaecologen.

De overgang is bij iedere vrouw anders

Kortom: onthoud dat ieder vrouwenlichaam anders is. Maak je je zorgen over jouw (vroege of late) overgangsklachten? Dan kun je altijd langsgaan bij je huisarts of gynaecoloog bij SHE Health Clinics. Al is het maar voor jouw gemoedsrust of om het juiste advies te krijgen.

Bij SHE Health Clinics kunnen we je helpen met preventie, medisch specialistische onderzoeken en behandelingen, gezond gewicht, afvallen, obesitas, voeding, dieet, leefstijl adviezen, beweging, ontspanning en preventieve medische onderzoeken.

Meer lezen over de overgang, menopauze en menstruatie?

Korte wachttijden bij SHE Health Clinics

Bij SHE Health Clinics hebben we korte wachttijden, dus kun je bij ons snel geholpen worden door onze ervaren vrouwelijke zorgprofessionals.

Vergoeding door zorgverzekering

De meeste onderzoeken en -behandelingen bij SHE Health Clinics vallen onder de basisverzekering. Dit betekent dat deze medische zorg door jouw zorgverzekeraar wordt vergoed als je een verwijzing van jouw (huis)arts hebt. Houd wel rekening met je eigen risico.

SHE Health Clinics: alle medische- en paramedische vrouwenzorg op één locatie

Door onze ervaring in het leveren van efficiënte vrouwenzorg, hanteren wij beperkte diagnostiek in korte tijd en een gering aantal polikliniek bezoeken; oftewel een korte en efficiënte zorgcyclus waarbij de vrouwelijke patiënt centraal staat. Vanwege onze onafhankelijkheid en snel diagnostiek, kunnen onnodige opnames en verdere klinische behandelingen worden voorkomen.
Om nog meer reductie in zorgkosten te bereiken hanteren wij een combinatie van multidisciplinaire zorg en complementaire zorg. Dat resulteert in de beste zorg voor vrouwen met een kortere zorgcyclus, waardoor tijd en kosten worden bespaart voor de patiënt, doorverwijzende arts en de zorgverzekeraar.

Meer weten over ons brede zorgaanbod voor vrouwen of wil je weten wat wij als vrouwenkliniek voor je kunnen betekenen? SHE Health Clinics helpt je graag verder! Wij zijn een zelfstandig behandelcentrum (ZBC) met verzekerde- en onverzekerde medische zorg voor onder andere: preventie, leefstijl, preventieve medische onderzoeken, gynaecologie, seksuologie, menopauze, overgangsklachten, bekkenbodemklachten, borstonderzoek, urologie, dermatologie, cardiologie, chirurgie, neurologie, psychologie, radiologie, interne geneeskunde, pijnklachten, stress, burn-out, slaapproblemen, vermoeidheid, overgewicht, revalidatie en cosmetiek. Veruit de meeste onderzoeken en behandelingen vallen onder verzekerde zorg, welke vergoed wordt vanuit het basispakket.

Je kunt ons bereiken op 085-2019275 of gebruik maken van ons contactformulier.

Bronnen: SHE Health Clinics, NVtG, Margriet, Thuisarts

Wil je op de hoogte blijven van onze leukste artikelen, nieuwsupdates en winacties? Schrijf je hieronder dan gratis in voor onze nieuwsbrief.