Griepprik: Wat zijn de risico’s en bijwerkingen?

6 november 2024

Nu het herfst is en we meer risico lopen op een verkoudheid of griep, roepen veel huisartsen hun kwetsbare patiënten op voor een griepprik. De griepprik is een jaarlijks vaccin dat wordt aangeboden om seizoensgebonden influenza (griep) te helpen voorkomen. Hoewel de griepprik voor veel mensen veilig en effectief is, zijn er diverse mogelijke risico’s en bijwerkingen waar men rekening mee dient te houden voordat men besluit om wel of niet gebruik te maken van dit vaccin.

Dit artikel bespreekt op evidence-based wijze de meest voorkomende en zeldzamere bijwerkingen, wie een verhoogd risico op bijwerkingen kan hebben, en hoe de risico’s en mogelijke bijwerkingen worden gewogen ten opzichte van de voordelen.

Wat zit er in de griepprik?

De griepprik bevat geïnactiveerde (dode) of gezuiverde virusdeeltjes die het immuunsysteem stimuleren om antistoffen aan te maken. Er zijn verschillende soorten griepvaccins, waaronder quadrivalente vaccins die beschermen tegen vier typen influenzavirussen (twee A-stammen en twee B-stammen). De meeste vaccins bevatten ook hulpstoffen zoals stabilisatoren, conserveermiddelen en eventueel sporen van eiwit, die noodzakelijk zijn voor de productie van het vaccin.

Er zijn momenteel vier belangrijke typen griepvaccins:

Geïnactiveerde griepvaccins (IIV): Deze vaccins bevatten gedode virusdeeltjes. Het immuunsysteem herkent de virale eiwitten en maakt antilichamen aan zonder een actieve infectie te veroorzaken.
Recombinant griepvaccins (RIV): Bij deze vaccins worden specifieke eiwitten van het influenzavirus (meestal hemagglutinine) geproduceerd door genetisch gemodificeerde cellen. Dit type vaccin bevat geen volledig virus.
Levende, verzwakte griepvaccins (LAIV): Dit type vaccin bevat een verzwakt virus dat niet in staat is om ziekte te veroorzaken bij gezonde mensen. Dit vaccin wordt vaak als neusspray toegediend.
Celgekweekte griepvaccins: In plaats van gebruik te maken van kippeneieren voor het kweken van het virus, worden cellen gebruikt. Dit voorkomt problemen met allergieën en versnelt de productie.

Farmaceutische bedrijven zoals Pfizer en Moderna testen momenteel mRNA-griepvaccins in klinische studies, maar deze zijn nog niet beschikbaar voor de jaarlijkse vaccinaties.

Algemeen werkingsprincipe van de griepprik

De griepprik werkt door het immuunsysteem te activeren om antilichamen tegen de influenzavirusstammen te produceren, wat helpt om een infectie te voorkomen of te verlichten. Omdat influenzavirussen elk jaar muteren, moet het vaccin jaarlijks worden aangepast.

Griepprik: Wat zijn de risico’s en bijwerkingen?

Veelvoorkomende bijwerkingen

De meeste mensen ervaren weinig tot geen bijwerkingen na de griepprik. Indien ze optreden, zijn ze meestal mild en tijdelijk:

Pijn en zwelling op de injectieplaats
- Symptomen: Rode huid, zwelling, lichte pijn of gevoeligheid op de plek van injectie.
- Duur: Treedt meestal direct na de injectie op en duurt een paar uur tot een paar dagen.
- Oorzaken: Dit is een normale reactie op de vaccinatie en een teken dat het immuunsysteem geactiveerd wordt.
Milde koorts en vermoeidheid
- Symptomen: Lage koorts, lichte vermoeidheid, spierpijn en soms hoofdpijn.
- Duur: Meestal 1-2 dagen na de vaccinatie.
- Oorzaken: Dit komt doordat het immuunsysteem reageert op het vaccin en is een normale, milde bijwerking.
Spier- en gewrichtspijn
- Symptomen: Spier- en gewrichtspijn kan optreden als een tijdelijke bijwerking.
- Duur: Gaat vaak binnen enkele dagen vanzelf over.
- Oorzaken: De immuunrespons kan lichte ontstekingsreacties veroorzaken.

Lees ook: Welke medicijnen hebben het grootste risico op bijwerkingen of vergiftiging?

Minder voorkomende bijwerkingen

Hoewel zeldzamer, kunnen sommige mensen andere reacties ervaren, zoals:

Allergische reacties
- Symptomen: Huiduitslag, zwelling, jeuk, of ademhalingsproblemen (zelden).
- Duur: Meestal direct of kort na de injectie.
- Risicogroepen: Personen met allergieën voor eiproteïnen of bepaalde hulpstoffen in het vaccin kunnen een verhoogd risico hebben.
- Behandeling: Een allergische reactie op de griepprik is meestal mild, maar in zeldzame gevallen kan anafylaxie optreden, wat medische noodzorg vereist.
Syncope (flauwvallen)
- Symptomen: Duizeligheid en soms flauwvallen na de injectie.
- Duur: Kortdurend; treedt meestal snel na vaccinatie op.
- Oorzaken: Flauwvallen kan een reactie zijn op de prik zelf en is een veelvoorkomende respons bij injecties.
Guillain-Barré Syndroom (GBS)
- Symptomen: Het Guillain-Barré Syndroom is een neurologische aandoening waarbij het immuunsysteem de zenuwen aanvalt, wat leidt tot spierzwakte en, in ernstige gevallen, verlamming.
- Risico: Zeer zeldzaam; geschat wordt dat het bij 1-2 personen per miljoen gevaccineerde mensen kan optreden.
- Oorzaken: Hoewel er een mogelijk verband is tussen GBS en griepvaccinaties, blijft het risico uiterst klein.

Lees ook: Hoe herken je het Guillain-Barré syndroom na vaccinatie?

Wie heeft een verhoogd risico op bijwerkingen?

Sommige mensen kunnen een verhoogd risico op bijwerkingen ervaren. Dit omvat:

Mensen met allergieën voor eiproteïne: Hoewel veel griepvaccins tegenwoordig nauwelijks tot geen eiproteïne bevatten, kunnen sommige vaccins nog sporen bevatten. Voor deze groep zijn eivrije vaccins beschikbaar.
Mensen met een geschiedenis van ernstige allergische reacties: Deze mensen moeten het risico afwegen en met een arts bespreken.
Mensen met een geschiedenis van Guillain-Barré Syndroom: Mensen met een voorgeschiedenis van Guillain-Barré Syndroom hebben mogelijk een licht verhoogd risico op het ontwikkelen van GBS na een griepprik, hoewel dit zeldzaam is. Bij twijfel wordt geadviseerd om de mogelijke griepvaccinatie met een arts te bespreken.
Mensen met aandoeningen met immuunsuppressie: Mensen met een onderdrukt immuunsysteem (als gevolg van bijv. HIV/AIDS, kanker of orgaantransplantaties) hebben vaak een zwakkere reactie op het vaccin, wat kan leiden tot een lagere bescherming. Hoewel de kans op bijwerkingen niet per se hoger is, kunnen ze minder goed reageren op het vaccin, wat de effectiviteit kan verlagen.
Mensen met een chronische longziekte: Hoewel mensen met longziekten (zoals Astma en COPD) juist worden aanbevolen om zich te vaccineren tegen de griep, kunnen zij soms extra gevoelig zijn voor luchtwegreacties of tijdelijke verergering van hun symptomen na de vaccinatie.
Mensen met neurologische aandoeningen: In sommige gevallen kunnen mensen met neurologische aandoeningen (zoals epilepsie, multiple sclerose en neurodegeneratieve ziekten) tijdelijke bijwerkingen ervaren, zoals spierpijn en lichte koorts, die symptomen kunnen verergeren.
Mensen met hart- en vaatziekten: Mensen met hartaandoeningen (bijv. chronisch hartfalen of hartziekte) kunnen meer vatbaar zijn voor ontstekingsreacties.
Mensen met lever- en nierziekten: Bijwerkingen zijn niet per se hoger, maar mensen met nier- en leverziekten (zoals chronische nierinsufficiëntie of leverziekte) hebben vaak een verzwakt immuunsysteem, waardoor hun reactie op het vaccin minder sterk kan zijn.
Mensen met een auto-immuunziekte: Mensen met auto-immuunziekten (zoals: lupus, reumatoïde artritis, multiple sclerose) hebben een immuunsysteem dat te actief reageert op lichaamseigen weefsels. Hoewel de griepprik doorgaans veilig is, kan het immuunsysteem soms overdreven reageren, wat leidt tot verhoogde ontstekingsreacties of tijdelijke opvlammingen van hun aandoening.

Lees ook: Auto-immuunziekten: welke komen bij vrouwen het meest voor?

Mensen met één of meerdere van de bovenstaande aandoeningen, wordt sterk geadviseerd om hun vaccinatieopties met hun (huis)arts en behandelend medisch specialist te bespreken. Hoewel de meeste mensen veilig gevaccineerd kunnen worden, kan het beter zijn om van vaccinatie af te zien of kan het nuttig zijn om een specifiek type vaccin te kiezen of de vaccinatie aan te passen aan de individuele gezondheidstoestand.

Risico’s en bijwerkingen versus voordelen

Het griepvaccin biedt soms voordelen, vooral voor risicogroepen zoals ouderen en mensen met bepaalde chronische aandoeningen. Het vermindert mogelijk de kans op ernstige complicaties door griep, zoals longontsteking. Voor veel mensen wegen de nadelen, risico’s, bijwerkingen en de daaraan gerelateerde gezondheidsrisico’s van het vaccin echter aanzienlijk zwaarder dan de mogelijke voordelen van het griepvaccin. Steeds meer mensen vertrouwen op hun natuurlijke weerstand. Veelal omdat ze goed voor hun eigen lichaam zorgen en de juiste voeding, beweging, ontspanning en leefstijl in balans houden.

Lees ook: Griep: wat kun je er zelf tegen doen?

Veiligheidsmaatregelen

De veiligheid van de griepprik wordt jaarlijks beoordeeld door gezondheidsautoriteiten zoals de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de Europese (EMA) en Amerikaanse geneesmiddelenautoriteiten (FDA). Er wordt streng toezicht gehouden op de bijwerkingen en veiligheid van het vaccin. In zeldzame gevallen waarin ernstige bijwerkingen optreden, worden vaccins en vaccinatieprocedures aangepast.

Lees ook: Vrouwen en medicijnen: de meest voorgeschreven en wat je moet weten!

Meer lezen over bijwerkingen en risico’s van geneesmiddelen en vaccinaties?