Postpartum depressie (PPD) – ook bekend als postnatale depressie – is een vorm van depressie die zich ontwikkelt na de geboorte van een kind. Het is een ernstige en vaak onderschatte aandoening die invloed kan hebben op moeders en soms ook op vaders.
Van de nieuwe moeders heeft maar liefst 50% tot 80% in de eerste weken na de bevalling last van spontane huilbuien, depressieve gevoelens en stemmingswisselingen. Voor de meeste is dit een normale aanpassingsperiode die na een tijdje vanzelf verdwijnt. Terwijl de meerderheid van de moeders deze stemmingswisselingen ervaart, krijgt ongeveer 13% tot 15% van de moeders na de bevalling te maken met ernstigere symptomen van angst of depressie. Dat zijn in Nederland per jaar circa 22.000 tot 25.000 moeders.
Dit artikel werpt een diepere blik op de symptomen, oorzaken en verschillende behandelingsopties voor postpartum depressie, met als doel het vergroten van het bewustzijn en begrip rond deze veel voorkomende aandoening na een zwangerschap en/of bevalling.
Symptomen van postpartum depressie
Postpartum depressie presenteert zich met een breed scala aan symptomen die variëren in intensiteit. Enkele veel voorkomende symptomen en klachten van postpartum depressie zijn:
- Intense gevoelens van verdriet, schuld, schaamte of hopeloosheid.
- Extreme vermoeidheid en uitputting.
- Angst- en/of paniekaanvallen.
- Veranderingen in eetlust, met gewichtsverlies of -toename.
- Slaapproblemen, zelfs wanneer de baby slaapt.
- Verminderde interesse in dagelijkse activiteiten.
- Gevoelens van waardeloosheid en schuld.
- Moeite met concentreren en besluitvorming.
- Gevoelens van woede of prikkelbaarheid.
- Gebrek aan interesse voor de baby.
- Gevoelens van haat of afkeer naar de baby.
- Angstgevoelens en overmatige zorgen over de baby.
- Mogelijke gedachten om de baby of jezelf opzettelijk pijn te doen.
- Verlies van interesse, vreugde of plezier in dingen die je vroeger leuk vond.
Lees ook: Liesbeth kreeg een geboortetrauma na haar bevalling: ‘Ik schaamde me er voor’.
Oorzaken van postpartum depressie
De mogelijke oorzaken van postpartum depressie zijn:
- Hormonale veranderingen: Fluctuaties in hormonen, waaronder oestrogeen en progesteron, na de bevalling kunnen bijdragen aan stemmingswisselingen.
- Biologische factoren: Genetische aanleg kan het risico op PPD verhogen, vooral als er een familiegeschiedenis van depressie is.
- Psychologische factoren: Stressvolle levensgebeurtenissen, weinig sociale steun en eerdere ervaringen met depressie kunnen de kans op PPD vergroten.
- Complicaties tijdens de zwangerschap en bevalling: Medische complicaties, een traumatische bevalling of moeilijkheden met de baby kunnen bijdragen aan PPD.
- Veranderingen in de levensstijl: Slaapgebrek, gebrek aan beweging, gebrek aan gezonde voeding, gebrek aan tijd voor zelfzorg en de aanpassing aan een nieuwe rol als moeder kunnen bijdragen aan depressieve symptomen.
Lees ook: 21 tips tegen een dip of depressie.
Risicofactoren op postpartum depressie
Postpartum depressie (PPD) kan door verschillende factoren worden beïnvloed. Dit zijn de meest voorkomende risicofactoren die geassocieerd worden met een verhoogd risico op het ontwikkelen van postpartum depressie:
- Voorgeschiedenis van depressie: Vrouwen die eerder depressieve episoden hebben ervaren, hebben een hoger risico op postpartum depressie.
- Hormonale veranderingen: Schommelingen in hormonen, met name een sterke daling van oestrogeen en progesteron na de bevalling, kunnen de stemming beïnvloeden en bijdragen aan depressieve symptomen.
- Premenstruele dysfore stoornis (PMDD): Premenstruele dysfore stoornis (PMDD) is een ernstige vorm van premenstrueel syndroom (PMS) waarbij vrouwen ernstige stemmingswisselingen en emotionele symptomen ervaren in de dagen tot twee weken voor hun menstruatie. Het is belangrijk om op te merken dat PMDD en postpartum depressie (PPD) twee verschillende aandoeningen zijn, maar ze kunnen wel op verschillende manieren met elkaar verbonden zijn. Vrouwen met PMDD hebben vaak een verhoogd risico op het ontwikkelen van postpartum depressie.
- Gebrek aan sociale steun: Onvoldoende sociale steun, inclusief gebrek aan ondersteuning van de partner, familie of vrienden, kan het risico op postpartum depressie vergroten.
- Stressvolle levensgebeurtenissen: Stressvolle gebeurtenissen tijdens de zwangerschap of na de bevalling, zoals financiële problemen, relatieproblemen of het verlies van een dierbare, kunnen het risico op PPD verhogen.
- Vruchtbaarheidsbehandeling: Vrouwen die een vruchtbaarheidsbehandeling hebben ondergaan, zoals in-vitrofertilisatie (IVF), IUI of andere geassisteerde voortplantingstechnologieën, kunnen een verhoogd risico lopen op postpartum depressie.
- Lage sociale klasse: Vrouwen die te maken hebben met armoede, hebben een verhoogd risico op PPD.
- Tienerouders: Tienerouders lopen vaak een verhoogd risico op postpartum depressie (PPD), hoewel het belangrijk is om te benadrukken dat dit niet voor alle tienerouders geldt. Verschillende factoren kunnen bijdragen aan het verhoogde risico op PPD bij tienermoeders zoals onder andere: sociale isolatie, beperkte financiële middelen, gebrek aan onderwijs en werkervaring, relatieproblemen, gebrek aan ervaring en zelfvertrouwen, en een beperkte toegang tot de juiste gezondheidszorg.
- Complicaties tijdens de zwangerschap, bevalling of borstvoeding: Vrouwen die complicaties ervaren tijdens de zwangerschap of bevalling, zoals medische complicaties, een moeilijke bevalling of een vroeggeboorte, hebben mogelijk een verhoogd risico.
- Prenatale stress: Stress tijdens de zwangerschap kan bijdragen aan postpartum depressie. Dit kan variëren van algemene stress tot angstgevoelens over de zwangerschap of het aanstaande ouderschap.
- Gebrek aan slaap: Chronisch slaaptekort of verstoorde slaappatronen na de geboorte van de baby kunnen het risico op postpartum depressie vergroten.
- Eerdere postpartum depressie: Vrouwen die eerder postpartum depressie hebben ervaren, lopen een verhoogd risico op herhaling bij volgende zwangerschappen.
- Gebrek aan zelfzorg: Onvoldoende zelfzorg, inclusief het nemen van voldoende rust, gezonde voeding en tijd voor ontspanning, kan het risico op postpartum depressie vergroten.
- Ouders zijn van baby’s op neonatale intensive care: ouders van baby’s die op de neonatale intensive care unit (NICU) verblijven, lopen een verhoogd risico op postpartum depressie (PPD). De NICU-ervaring kan zowel emotioneel als fysiek veeleisend zijn voor ouders, en dit kan bijdragen aan de ontwikkeling van depressieve symptomen.
- Levensstijlfactoren: Roken, overmatig alcoholgebruik en drugsgebruik kunnen het risico op postpartum depressie verhogen.
- Gebrek aan empowerment en controle: Een gevoel van machteloosheid, een gebrek aan controle over situaties of een gebrek aan zelfeffectiviteit kunnen het risico op PPD vergroten.
Weet dat het hebben van een of meer van deze risicofactoren niet automatisch leidt tot postpartum depressie. Veel vrouwen met risicofactoren ervaren geen depressie, terwijl anderen zonder duidelijke risicofactoren wel postpartum depressie kunnen ontwikkelen. Het is een complexe aandoening en verschillende factoren spelen een rol. Vrouwen die zich zorgen maken over hun mentale gezondheid na de bevalling, wordt geadviseerd professionele hulp te zoeken bij een huisarts, psycholoog of therapeut.
Lees ook: Antidepressiva: wat zijn de risico’s en bijwerkingen?
Diagnose en screening van postpartum depressie
Het diagnosticeren van postpartum depressie vereist een grondige evaluatie door een ervaren zorgverlener, zoals een gynaecoloog, psycholoog of psychiater. Veel gezondheidszorginstellingen gebruiken screeningsinstrumenten zoals de Edinburgh Postnatal Depression Scale (EPDS) om potentiële gevallen van postpartum depressie te identificeren.
Lees ook: Verborgen depressie: een onzichtbare strijd.
Behandelingsmogelijkheden voor postpartum depressie
- Psychotherapie: Cognitieve gedragstherapie (CGT) en interpersoonlijke therapie (IPT) hebben effectief aangetoond bij het behandelen van PPD door het aanpakken van negatieve denkpatronen en het bevorderen van gezonde relaties.
- Medicatie: In sommige gevallen kunnen antidepressiva, zoals selectieve serotonine-heropnameremmers (SSRI’s), worden voorgeschreven, meestal onder nauw toezicht van een zorgverlener.
- Ondersteuningsgroepen: Deelname aan postpartum-ondersteuningsgroepen biedt een gelegenheid voor vrouwen om ervaringen te delen en sociale steun te ontvangen van anderen die soortgelijke uitdagingen doorgaan.
- Gezonde levensstijlpraktijken: Voldoende slaap, regelmatige lichaamsbeweging en een gebalanceerd dieet kunnen bijdragen aan het algehele welzijn en het herstel van PPD bevorderen.
Preventie en bewustwording bij postpartum depressie
Het voorkomen van postpartum depressie (PPD) is niet altijd volledig binnen de controle van een vrouw, gezien de complexe mix van biologische, psychologische en sociale factoren die bijdragen aan het ontstaan van PPD. Er zijn echter enkele strategieën die vrouwen kunnen overwegen om het risico op postpartum depressie te verminderen, waaronder:
- Voorlichting en bewustwording: Een goede voorbereiding op wat te verwachten na de bevalling kan helpen om realistische verwachtingen te vormen. Bewustwording van de mogelijkheid van PPD en kennis van de symptomen vergroten de kans op vroege herkenning. Daarnaast is zorgvuldige monitoring na de bevalling van belang.
- Ondersteuningssysteem opbouwen: Een sterk sociaal en emotioneel ondersteuningssysteem is cruciaal. Dit kan bestaan uit partner, familie, vrienden of andere moeders. Het hebben van een betrouwbaar netwerk om op terug te vallen, kan de emotionele last verminderen.
- Zelfzorgpraktijken: Zelfzorg is essentieel, vooral na de bevalling. Voldoende slaap, gezonde voeding en regelmatige lichaamsbeweging dragen bij aan het algehele welzijn. Vrouwen moeten tijd nemen voor rust en ontspanning.
- Communicatie met de eigen partner: Een open communicatie met de (levens)partner is belangrijk. Het delen van gevoelens en zorgen, en samenwerken aan de zorg voor de baby, versterkt de band en verdeelt de verantwoordelijkheden.
- Hulp zoeken tijdens de zwangerschap: Als er tijdens de zwangerschap al tekenen van angst of depressie zijn, is het raadzaam om professionele hulp te zoeken. Vroege interventie kan het risico op PPD namelijk aanzienlijk verminderen.
- Hulp bij de overgang naar het ouderschap: Begeleiding en educatie over de overgang naar het ouderschap kunnen nuttig zijn. Het begrijpen van de veranderingen in de relatie en het omgaan met nieuwe verantwoordelijkheden kan de stress verminderen.
- Opvang na de bevalling: Na de bevalling kan extra hulp, zoals hulp bij huishoudelijke taken of de zorg voor de baby, de druk verminderen. Het is belangrijk om steun te aanvaarden en niet te aarzelen om tijdig om extra hulp te vragen.
- Gezondheidszorgprovider op de hoogte houden: Regelmatige follow-up met de gezondheidszorgprovider (verloskundige, gynaecoloog, huisarts, consultatiebureau, etc.) is belangrijk. Het bespreken van eventuele zorgen of veranderingen in stemming kan helpen bij vroegtijdige herkenning en interventie.
Hoewel deze bovenstaande strategieën en acties het risico op postpartum depressie kunnen verminderen, is het belangrijk om te erkennen dat het ontstaan van postpartum depressie niet altijd te voorkomen is. Als symptomen van PPD optreden, is het cruciaal om snel professionele hulp te zoeken voor een effectieve behandeling en ondersteuning.
Lees ook: Welke psychische klachten komen bij vrouwen het meest voor?
Veel gestelde vragen over postpartum depressie
Dit zijn een aantal veel gestelde vragen over postpartum depressie (PPD) en hun beknopte antwoorden:
Wat zijn postpartum psychische stoornissen?
Postpartum depressie is de meest voorkomende psychische stoornis en daarnaast zijn er nog een aantal andere psychische stoornissen die ouders kunnen ervaren. Het kan lijken op angst, obsessieve symptomen, PTDS, bipolaire stemmingsstoornissen of zelfs een postpartum psychose (kraambedpsychose). Echter, postpartum psychose is een uiterst zeldzame aandoening die slechts na 1 tot 2 op de 1.000 bevallingen voorkomt.
“Is het normaal om me zo overweldigd en neerslachtig te voelen na de bevalling, of zou dit postpartum depressie kunnen zijn?”
Veel vrouwen ervaren na de bevalling gevoelens van vermoeidheid, stress en stemmingswisselingen. Het is echter niet altijd duidelijk of deze gevoelens binnen het normale bereik vallen of dat ze symptomen zijn van postpartum depressie. Veel vrouwen twijfelen aan hun eigen ervaringen en vragen zich af of hun gevoelens als normaal worden beschouwd of dat er sprake is van een meer ernstige aandoening zoals PPD.
Het is belangrijk om te erkennen dat het normaal is om een scala aan emoties te ervaren na de bevalling, maar dat het ook cruciaal is om professionele hulp te zoeken als deze gevoelens aanhouden, intensiveren of het dagelijks functioneren beïnvloeden.
Wat zijn de symptomen van postpartum depressie (PPD)?
Symptomen van postpartum depressie kunnen variëren, maar ze omvatten vaak intense gevoelens van verdriet, angst, vermoeidheid, slaapproblemen, veranderingen in eetlust, prikkelbaarheid en een verminderd vermogen om van het leven te genieten.
Wanneer begint postpartum depressie?
Postpartum depressie kan op ieder moment binnen het eerste jaar na de bevalling beginnen. Het kan direct na de bevalling optreden of zich geleidelijk ontwikkelen in de maanden erna.
Wat voor een benadering is van belang bij postpartum depressie?
Een holistische benadering, bestaande uit vroege herkenning, gepaste behandeling en voortdurende ondersteuning, is essentieel om de impact van postpartum depressie (PPD) te verminderen en het welzijn van moeders en gezinnen te waarborgen. Het creëren van een cultuur van begrip en empathie is van cruciaal belang om vrouwen te ondersteunen bij het overwinnen van deze uitdagende periode van hun leven.
Wat zijn risicofactoren voor postpartum depressie?
Risicofactoren van postpartum depressie omvatten eerdere depressie, gebrek aan sociaal ondersteuningsnetwerk, stressvolle levensgebeurtenissen, hormonale schommelingen en complicaties tijdens de zwangerschap of bevalling.
Is postpartum depressie hetzelfde als de “babyblues”?
Nee, de “babyblues” zijn kortdurende stemmingswisselingen en emotionele gevoeligheid die binnen de eerste twee weken na de bevalling voorkomen. Postpartum depressie (PPD) is echter ernstiger en aanhoudender.
Kan postpartum depressie worden behandeld?
Ja, postpartum depressie is behandelbaar. Therapie, medicatie, sociale ondersteuning, leefstijl aanpassingen en zelfzorgpraktijken kunnen allemaal effectieve behandelingen zijn.
Moet ik me schamen als ik postpartum depressie heb?
Nee, totaal niet! Postpartum depressie is een medische aandoening en geen teken van zwakte. Het is belangrijk om professionele hulp te zoeken en steun te krijgen.
Kan postpartum depressie vanzelf verdwijnen?
Meestal niet. Het is belangrijk om professionele hulp te zoeken, omdat onbehandelde PPD invloed kan hebben op het welzijn van de moeder en het kind.
Beïnvloedt postpartum depressie alle moeders?
Nee, niet alle moeders ervaren postpartum depressie. Het komt echter vaker voor dan men zou denken, en het is belangrijk om bewust te zijn van de symptomen en risicofactoren.
Kan postpartum depressie zich manifesteren als woede of prikkelbaarheid?
Jazeker! Postpartum depressie kan zich manifesteren als intense prikkelbaarheid, woede-uitbarstingen en stemmingswisselingen naast traditionele depressieve symptomen.
Waar kan ik steun vinden?
Geestelijke gezondheid na een bevalling kan soms een grote uitdaging zijn, maar weet dat je er niet alleen voor staat. Met de juiste steun vind je een manier om je beter te voelen en de ups en downs van het leven als ouder te navigeren. Zo wil Stichting Me Mam moeders, die na een bevalling psychische klachten ervaren, beter ondersteunen in het herstelproces. Dus bij psychische klachten na je bevalling staan op dit platform diverse hulpbronnen.
Ook via jouw huisarts en via SHE Health Clinics kun je steun ontvangen van een vrouwelijke gynaecoloog en ervaren vrouwelijke psycholoog.
Meer lezen over mentale gezondheid en zwangerschap?
- SHE Health Clinics overzicht gynaecologisch zorgaanbod.
- SHE Health Clinics overzicht psychologisch zorgaanbod.
- SHE Health Clinics overzicht medisch zorgaanbod.
- Hoe ga je om met psychische klachten bij jezelf of vriendinnen?
- Lichaamsbeweging is bij matige depressie net zo effectief als antidepressiva.
- Welke symptomen kunnen wijzen op te slappe bekkenbodemspieren en wat kun je er aan doen?
- Risico op depressie na hersenschudding bij vrouwen.
- Wat is het verband tussen borstvoeding en vrouwelijke seksualiteit?
- Ademhalingsoefening tegen angst, stress en depressie.
- Verloskundigen zetten grote vraagtekens bij vaccinatie van zwangeren.
- Sta je op een wachtlijst voor de psycholoog? Dit zijn je opties voor hulp.
- Alcohol tijdens zwangerschap tast hersenstructuur foetus aan.
- Tijdens zwangerschap ontdekt 1 op de 10 vrouwen borstkanker.
- Flinke dip of last van depressie? Zo herken je de verschillen.
- Hoe ga je om met hersenmist (brain fog) na je zwangerschap?
- Vrouwen zijn slechter af in psychosezorg dan mannen.
- Veranderingen in je vagina na de bevalling: een leidraad voor nieuwe moeders.
Auteur: Redactie
Bronnen: SHE Health Clinics, Mentaal Vitaal, GGZ, Trimbos, Hulpgids GGZ
