Vrouwen zijn slechter af in psychosezorg dan mannen

1 maart 2022

De zorg voor vrouwen met psychotische stoornissen (schizofrenie) kan en moet veel beter. De bestaande richtlijnen zijn namelijk te veel op mannen gericht.

Gender is al langer een onderwerp van discussie en onderzoek in de gezondheidszorg. Ook de psychiatrie ontkomt daar niet aan, blijkt uit een overzichtsstudie naar de gangbare behandeling van vrouwen met een psychotische stoornis (schizofrenie) van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). De diagnose en behandeling van vrouwen met psychotische stoornissen schieten nu tekort, aldus de studie die in The Lancet Psychiatry is verschenen. “We moeten een grote inhaalslag maken”, zegt Prof. Dr. Iris Sommer, hoogleraar psychiatrie van het UMCG en één van de auteurs van het onderzoek.

Zo worden psychotische stoornissen bij mannen veel eerder onderkend dan bij vrouwen. Bij mannen duurt het stellen van de juiste diagnose gemiddeld 2,5 jaar. Echter, vrouwen krijgen gemiddeld pas na 6,6 jaar de uiteindelijke diagnose. Dat komt, zo leggen Sommer en onderzoeker Bodyl Brand uit, doordat mannen meer voldoen aan het bekende ziektebeeld van apathisch gedrag, wanen en hallucinaties. “Vrouwen melden zich vooral bij de arts met depressieve klachten, chaotisch gedrag en klachten over focusverlies; daaruit maakt een arts veelal niet de juiste diagnose op”, zegt Brand.

Lees ook: Psychose: dít is wat je erover wil weten.

Een goede diagnose stellen blijkt lastig

Een onbehandelde psychose kan grote gevolgen hebben, onderstreept Sommer. “Als mensen handelen vanuit wanen, kan dat werk en privé schaden. Per saldo leidt de patiënt daardoor veel verlies aan kwaliteit van leven. Daarom is het belangrijk de periode dat iemand psychotisch is, zo beperkt mogelijk te houden.”

Lees ook: Hoe beïnvloeden hormonen jouw gedrag en humeur?

Ook om andere reden is het stellen van een goede diagnose lastig. Bij mannen gebeurt dat meestal rond het twintigste levensjaar. Bij vrouwen kan dat op elke volwassen leeftijd zijn, óók op middelbare leeftijd of daarna. Want oestrogenen, hormonen die vrouwen zelf aanmaken als ze in een vruchtbare leeftijd zijn, bieden een zekere bescherming tegen psychotische stoornissen. “Daardoor is het ziektebeeld bij vrouwen niet alleen minder heftig, het begint meestal ook later”, aldus Professor Sommer. Raken vrouwen eenmaal in de menopauze, dan valt die natuurlijke bescherming weg, waarop dan alsnog een eerste psychose kan volgen.

Lees ook: Verband tussen vitamine D-tekort en depressie bij vrouwen.

‘Medicatie moet meer maatwerk worden’

Naast de diagnose kan ook de behandeling beter, vinden onderzoekers Sommer en Brand. “Het voorschrijven van medicatie moet veel meer maatwerk worden”. Zo zijn antipsychotica – net als veel andere medicijnen – vooral getest op mannen tot 45 jaar. Hoogleraar Sommer: “Behandeling volgens de medicatierichtlijnen die zijn ontworpen voor mannen, doet vrouwen echt tekort. Helaas zijn er nu geen vrouwspecifieke richtlijnen, terwijl het vrouwenlichaam echt anders is dan dat van een man.” De afbraak door een vrouwenlichaam van veel antipsychotica verloopt bijvoorbeeld langzamer, zeker bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd. Hun nieren werken minder hard, waardoor er dus van deze middelen meer in het bloed terechtkomt. Bovendien remt het hormoon oestrogeen de afbraak van veel medicijnen in de lever. Over-medicatie ligt dus op de loer.

Lees ook: Vrouwen met onverklaarde klachten voelen zich meestal niet gehoord door artsen.

Veel antipsychotica hebben bovendien een bijwerking die de hormoonhuishouding verstoort. Zo stimuleren ze de productie van het hormoon prolactine, wat bij langdurig gebruik het risico op borstkanker vergroot en tot verlies van libido, menstruatiestoornissen en onvruchtbaarheid kan leiden. Prolactine remt bovendien de natuurlijke aanmaak van de oestrogenen, en die boden nu juist een bescherming tegen de te behandelen stoornissen. Maar medicijnen die prolactine sterk verhogen, zijn soms ook het meest effectief tegen psychoses. Het is dus zoeken naar de juiste medicatie voor vrouwen.

Professor Iris Sommer: “Kortom, de psychosezorg voor vrouwen kan nog een flinke een verbeterslag maken, wanneer met vrouwelijke kenmerken rekening gehouden wordt bij diagnostiek en behandeling!”

Lees ook: Psychose: dít is wat je erover wil weten.

Beschermende hormonen

Omdat vrouwelijke hormonen (oestrogenen) een beschermende rol spelen bij schizofrenie, is het aan te bevelen om na de overgang die hormonen te vervangen door een middel dat de werking van oestrogeen naboots, zoals raloxifen (merknamen Evista of Teva): een middel dat alleen in het botweefsel en in de hersenen een oestrogeen effect heeft. De Groningse onderzoeksgroep liet recent zien dat raloxifene inderdaad een gunstig effect heeft voor vrouwen met schizofrenie.

Raloxifen kan ook een alternatieve behandeling zijn voor vrouwen die in aanmerking komen voor oestrogenen ter preventie van osteoporose, maar die een verhoogd risico vrezen op borst- en/of endometriumkanker. Raloxifen is zeker geen alternatieve behandeling voor oestrogenen bij menopauzale klachten.

Lees ook: Iris Sommer: ‘Vrouwen hebben kleinere hersenen dan mannen, doch gebruiken ze efficiënter’.

Heb je last van depressieve klachten?

Heb je erg last van depressieve klachten? Neem dan contact op met je huisarts. En in geval van suïcidaal gedrag bel je met 113 (zelfmoord preventielijn).

Meer informatie of afspraak maken?

Wil je meer informatie of een afspraak maken met gespecialiseerde vrouwelijke psycholoog bij SHE Health Clinics? Neem dan contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.

Meer lezen over depressie, psychische klachten en gelieerde klachten?