Vapen: Wat zijn de echte gezondheidsrisico’s?

5 januari 2025

Vapen, of het gebruik van e-sigaretten, wordt steeds populairder, vooral onder jongeren. Veel mensen denken dat vapen minder schadelijk is dan roken, maar onderzoek laat zien dat vapen niet zonder risico’s is en juist schadelijker is dan het roken van sigaretten. Vapen klinkt en lijkt onschuldig – kleurrijke smaken, hippe designs, en een “gezonde” uitstraling. Maar niets is minder waar. Vapen is niet alleen schadelijk, het is in veel opzichten zelfs gevaarlijker dan gewoon roken.

Recent onderzoek laat een zorgwekkende trend zien: het aantal kinderen dat door vapen in het ziekenhuis belandt, neemt toe. Klaplongen, longbloedingen, en zelfs intensieve zorgbehandelingen zijn geen uitzonderingen meer. Zo werden er afgelopen jaar in Nederland al tientallen kinderen opgenomen met ernstige gezondheidsklachten door vapen. Een 15-jarige belandde zelfs op de intensive care met een ernstige longbloeding, en een andere tiener kreeg een klaplong door het gebruik van een vape.

Wat deze cijfers nog schokkender maakt, is dat vapen niet alleen schadelijker blijkt dan roken, maar ook dat er velen illegale vapes met nog onbekende, potentieel dodelijke stoffen steeds vaker in omloop zijn.

Dit is een onderwerp dat iedereen aangaat, en daarom is het tijd om de feiten in dit artikel te onthullen.

Wat is vapen?

Vapen, of e-sigaretten gebruiken, houdt in dat een vloeistof (e-liquid) wordt verdampt en geïnhaleerd. Deze vloeistoffen bevatten vaak nicotine, smaakstoffen en andere chemicaliën. Sommige e-liquids bevatten geen nicotine, maar dat betekent niet dat ze ongevaarlijk zijn.

Veelvoorkomende misvattingen over vapen

Een veelvoorkomende misvatting is dat vapen ‘gezond’ is, omdat er geen teer of rook aan te pas komt zoals bij traditionele sigaretten. Hoewel vapen minder schadelijke stoffen kan bevatten, betekent dat niet dat het veilig is. De misvatting dat vaping een veiliger alternatief is voor roken wordt ook in twijfel getrokken door de wetenschappelijke bevindingen dat zowel nicotine als niet-nicotine vapes de vasculaire functie aantasten, waarbij nicotine vapes de vasculaire functie sterker aantasten.

Lees ook: Iedere sigaret verkort jouw leven met 20 minuten, blijkt uit nieuw onderzoek.

Jongeren vapen in plaats van roken

Er zijn relatief nog weinig jongeren die tabak (sigaretten, shag of sigaren) roken, omdat het vapen het helemaal heeft overgenomen, met alle gevolgen van dien! Om te snappen waarom vapen echt zo gevaarlijk is, zou je moeten weten wat er allemaal aan ingrediënten inzit.

Legale vapes:

Nicotine: Zeer verslavend en gevaarlijk in hoge doseringen.
Propyleenglycol: Een chemische stof die vaak wordt gebruikt als oplosmiddel en luchtwegirritatie kan veroorzaken.
Vegetarische glycerine: Zorgt voor de damp, maar kan bij verhitting giftige stoffen zoals acroleïne produceren.
Smaakstoffen: Van “aardbei” en “mango” tot “blueberry muffin” – sommige smaken worden bij verhitting omgezet in schadelijke chemicaliën.
Formaldehyde: Een kankerverwekkende stof die vrijkomt bij hoge temperaturen.
Acetaldehyde: Een giftige stof die ook in sigarettenrook voorkomt.
Benzeen: Bekend als een oorzaak van leukemie.

Illegale vapes:

Zware metalen: Zoals lood, cadmium, en nikkel, die bij inademing organen beschadigen.
Pesticiden en oplosmiddelen: Stoffen zoals aceton en methanol, die giftig zijn voor de lever en nieren.
Vitamine E-acetaat: Wordt vaak toegevoegd aan illegale THC-vapes en kan ernstige longschade veroorzaken.
Synthetische drugs: Er zijn gevallen gemeld waarbij vapes drugsachtige stoffen bevatten, zoals synthetische cannabinoïden.
Onbekende chemische stoffen: Veel illegale vapes bevatten een cocktail van stoffen die niet getest of goedgekeurd zijn voor consumptie.

Snap je nu nog beter de gevaren van vapen ten opzichte van het roken van sigaretten? Hoewel roken ernstige schade aanricht en vele dodelijke ziekten en kanker veroorzaakt, ontwikkelt deze schade zich vaak over tientallen jaren.

Lees ook: 12 soorten kanker die je door roken kunt krijgen.

Echter, bij vapen kunnen de gevolgen veel sneller optreden: ernstige longklachten zoals klaplongen en longbloedingen zijn bij sommige jongeren al na enkele maanden gebruik gemeld. Dit komt doordat vapedampen ultrafijne deeltjes bevatten, zoals zware metalen en chemische stoffen zoals vitamine E-acetaat en acroleïne, die niet in tabak zitten.

Deze stoffen kunnen de longweefsels direct aantasten en acute schade veroorzaken, wat bij sigaretten meestal niet zo snel gebeurt. Dit maakt vapen, ondanks het ontbreken van teer, op veel vlakken een directer en ernstiger risico.

Lees ook: Roken: Dít zijn de unieke gevaren voor vrouwen.

Vapen: Wat zijn de echte gezondheidsrisico’s?

De rol van smaakstoffen

Smaakstoffen in e-liquids en vapes, zoals fruit (bijv. mango, aardbei, frambozen, banaan), snoep en menthol, worden vaak gepromoot als zijnde ‘veilig’. Onderzoek heeft echter aangetoond dat sommige smaakstoffen, zoals diacetyl, schadelijk kunnen zijn voor de longen en aandoeningen zoals ‘popcornlong’ kunnen veroorzaken.

Een popcornlong, medisch bekend als bronchiolitis obliterans, is een ernstige longaandoening. Het veroorzaakt schade en ontsteking aan de kleinste luchtwegen in de longen, de zogenaamde bronchiolen. Deze ontsteking leidt tot littekenvorming, waardoor de luchtwegen vernauwen en ademhalen moeilijk wordt. De naam “popcornlong” is ontstaan omdat de aandoening werd geassocieerd met arbeiders in popcornfabrieken die diacetyl inademden, een chemische stof die werd gebruikt om boteraroma aan popcorn toe te voegen.

Gezondheidsrisico’s van vapen

Klaplong en longschade: Vapes kunnen een klaplong veroorzaken door de blootstelling aan chemicaliën die de longweefsels blijvend aantasten. Dit kan levenslange schade achterlaten.
Hersenschade: De aanwezigheid van giftige chemicaliën in e-sigaretdamp veroorzaakt acuut systemische effecten op meerdere organen, waaronder de hersenen.
Vasculaire schade: Vaping schaadt de bloedvatfunctie, zelfs in afwezigheid van nicotine, door de bloedstroomsnelheid in de liesslagader te verminderen en de veneuze zuurstofverzadiging te verlagen, wat duidt op een verminderde zuurstofopname in de longen.
Oxidatieve stress en ontstekingen: E-sigaretten bevatten naast nicotine ook schadelijke chemicaliën, zoals lood, nikkel en formaldehyde, die oxidatieve stress en ontstekingen veroorzaken, wat leidt tot een verminderde vaatfunctie en vaatziekten op de lange termijn.
EVALI (e-cigarette or vaping use-associated lung injury): Vaping-geassocieerde longaandoening of vaping-geïnduceerde longschade is een ernstige aandoening van de luchtwegen die verband houdt met vaping. Deze aandoening kan leiden tot ademhalingsfalen en zelfs de dood. EVALI wordt vaak in verband gebracht met illegale of ongereguleerde vape-producten, maar het risico is nooit nul. Dit blijft een belangrijk gezondheidsprobleem, met aanhoudende gevallen die de noodzaak van betere regelgeving en volksgezondheidsstrategieën benadrukken.
Ademhalingsproblemen: Het inademen van de damp van een e-sigaret kan schadelijk zijn voor de longen. Onderzoek heeft aangetoond dat sommige chemische stoffen in e-liquids, zoals propyleenglycol en glycerol, bij verhitting giftige stoffen kunnen produceren. Deze stoffen kunnen irritatie en ontsteking van de luchtwegen veroorzaken.
Verslaving aan nicotine: Veel vape-producten bevatten hoge concentraties nicotine, wat zeer verslavend is. Jongeren die vapen, lopen een groter risico om verslaafd te raken, wat kan leiden tot een overstap naar traditionele sigaretten of andere vormen van nicotinegebruik.
Hart- en vaatziekten: Nicotine kan de bloeddruk verhogen en de bloedvaten vernauwen, wat op de lange termijn kan bijdragen aan hart- en vaatziekten. Bovendien zijn er aanwijzingen dat andere chemicaliën in e-liquids ontstekingen in de bloedvaten kunnen veroorzaken.
Risico voor jongeren: De hersenen van jongeren ontwikkelen zich tot ongeveer hun 25e levensjaar. Blootstelling aan nicotine tijdens deze periode kan de hersenontwikkeling verstoren, het IQ aanzienlijk verlagen en het risico op verslaving aan andere middelen verhogen.
Onbekende lange termijn effecten: Vapen is een relatief nieuwe trend, en de lange termijn gevolgen zijn nog niet volledig bekend. Wetenschappelijke studies suggereren echter dat chronisch gebruik het risico op kanker en ademhalings- en hartproblemen aanzienlijk kan verhogen.

Nieuwe studie onthult de schadelijke effecten van vaping op de bloedvaten

In een artikel van CNN Health werd verslag gedaan van een wetenschappelijk onderzoek naar de directe effecten van vaping op de gezondheid van de bloedvaten en het zuurstofgehalte in het lichaam. Het onderzoek, dat nog niet is gepubliceerd in een peer-reviewed tijdschrift maar wel is gepresenteerd op de jaarlijkse bijeenkomst van de Radiological Society of North America, had als doel vast te stellen hoe het gebruik van e-sigaretten, met of zonder nicotine, de functie van de bloedvaten en de zuurstofopname in de longen beïnvloedt.

Aan het onderzoek namen 31 personen tussen 21 en 49 jaar deel die rookten of dampten, en vergeleken hun resultaten met 10 niet-rokers.4 De deelnemers ondergingen MRI-scans voor en na het dampen of roken van tabakssigaretten om veranderingen in hun bloedvaten en ademhalingssysteem te evalueren.

De bevindingen toonden aan dat vaping de snelheid van de bloedstroom in de liesslagader aanzienlijk vermindert, wat van vitaal belang is voor de toevoer van zuurstofrijk bloed naar het onderlichaam. Bovendien daalde de zuurstofverzadiging onder de vapers, wat aangeeft dat hun longen waarschijnlijk minder zuurstof opnamen.

In een artikel van CNN Health zegt Dr. Marianne Nabbout, hoofdauteur van het onderzoek en radiologie-assistent aan de University of Arkansas for Medical Sciences in Little Rock:

“Mensen geloven ten onrechte dat elektronische sigaretten veiligere alternatieven zijn voor sigaretten op basis van tabak, maar dit is eigenlijk helemaal niet waar. Zelfs als er geen nicotine in de e-sigaret zit, kunnen er andere bestanddelen zijn die schadelijk zijn. Dat is mogelijk de reden waarom we deze significante effecten zagen, zelfs na het roken van elektronische sigaretten zonder nicotine.”

Het wetenschappelijke onderzoek benadrukte dat een goede vaatfunctie cruciaal is voor het behouden van een efficiënte bloedstroom, het leveren van zuurstof en voedingsstoffen en het verwijderen van afvalstoffen uit het lichaam. Wanneer je bloedvaten niet goed kunnen uitzetten en samentrekken, loop je risico op ernstige gezondheidsproblemen zoals bloedstolsels, hoge bloeddruk en beroerte.

Een ander belangrijk aspect van het wetenschappelijke onderzoek was de verlaging van de zuurstofverzadiging na het vapen. Een lager zuurstofgehalte in het bloed betekent dat de organen en weefsels van het lichaam niet de nodige zuurstof krijgen om optimaal te functioneren. Na verloop van tijd draagt dit bij aan de ontwikkeling van vaatziekten, wat op lange termijn gezondheidsrisico’s met zich meebrengt voor mensen die regelmatig vapen of een e-sigaret roken.

De mechanismen achter deze effecten hebben te maken met het inademen van verschillende chemische stoffen die aanwezig zijn in de damp van e-sigaretten. Wanneer gebruikers vapen, inhaleren ze niet alleen waterdamp; de damp bevat schadelijke stoffen zoals lood, nikkel, formaldehyde, propyleenglycol en glycerine. Deze chemicaliën veroorzaken oxidatieve stress en ontstekingen in de bloedvaten, wat leidt tot een verminderde endotheelfunctie – het vermogen van bloedvaten om zich naar behoefte te verwijden en te vernauwen.

Bovendien bleek uit het onderzoek dat zelfs e-sigaretten zonder nicotine schadelijk zijn door de aanwezigheid van andere giftige bestanddelen. Dit onderstreept de misvatting dat e-sigaretten zonder nicotine onschadelijk zijn. De combinatie van deze chemicaliën verstoort de normale werking van het bloedvatenstelsel, waardoor gebruikers van e-sigaretten vatbaarder worden voor hart- en vaatziekten.

De onmiddellijke negatieve effecten op de vasculaire functie en de zuurstofverzadiging vormen overtuigend bewijs tegen het idee dat vaping een veilig alternatief is voor roken.

Lees ook: Longkanker: waarom krijgen veel Nederlandse vrouwen het?

Het verband tussen roken en longontsteking

Een recent wetenschappelijk onderzoek, gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Annual Review of Physiology, onderzocht de schadelijke effecten van e-sigaretten op de gezondheid van de longen, met name gericht op ontstekingen en acute verwondingen als gevolg van vaping. Het onderzoek was erop gericht te begrijpen hoe vapen bijdraagt aan longaandoeningen en de onderliggende mechanismen die deze gezondheidsproblemen veroorzaken.

Het onderzoek onderzocht verschillende groepen, waaronder jongvolwassenen en niet-rokers die begonnen zijn met het gebruik van e-sigaretten, en ontdekte dat het gebruik van e-sigaretten in verband wordt gebracht met aanzienlijke longontstekingen en -letsels, en heeft geleid tot een toename van het aantal gevallen van EVALI.

Een van de belangrijkste bevindingen was dat de chemicaliën in e-sigaretdamp, zoals nicotine, cytotoxiciteit veroorzaken, wat betekent dat ze giftig zijn voor cellen in de longen. Deze cytotoxiciteit veroorzaakt ontstekingen (longinfectie), waarbij het longweefsel opgezwollen en geïrriteerd raakt. Het onderzoek benadrukte dat deze ontsteking niet alleen een kortetermijnprobleem is, maar op den duur chronische longaandoeningen (waaronder COPD) kan veroorzaken.

Lees ook: Waarom krijgen veel vrouwen Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD)?

Neutrofielen

Het wetenschappelijke onderzoek onderzocht ook de rol van neutrofielen, een type witte bloedcel, in het ontstekingsproces. Neutrofielen zijn bedoeld om de longen te beschermen door zich te verplaatsen naar beschadigde gebieden en infecties te bestrijden. De chemische stoffen in e-sigaretten verstoren echter hun normale werking, waardoor ze overreageren en bijdragen aan overmatige ontsteking. Deze overreactie beschadigt de kwetsbare structuren in de longen, waardoor ze kwetsbaarder worden voor ziekten en longkanker.

Bovendien bleek uit het onderzoek dat herhaalde blootstelling aan chemische stoffen van e-sigaretten meerdere organen in het lichaam aantast, niet alleen de longen. Dit komt doordat de schadelijke stoffen in de damp via de longen in de bloedbaan terechtkomen, andere delen van het lichaam bereiken en wijdverspreide ontstekingen en schade veroorzaken.

De mechanismen achter deze schadelijke effecten hebben te maken met de snelle toediening van giftige chemicaliën in de bloedbaan via de longen. Wanneer gebruikers dampen van e-sigaretten inhaleren, krijgen ze niet alleen nicotine binnen, maar ook een cocktail van andere schadelijke stoffen zoals zware metalen en giftige stoffen. Deze stoffen veroorzaken oxidatieve stress, wat leidt tot cel- en weefselschade.

Daarnaast wees het onderzoek erop dat de verscheidenheid aan chemische stoffen in e-sigaret en vapes het moeilijk maakt om één enkele oorzaak van longschade aan te wijzen. In plaats daarvan is het de combinatie van meerdere giftige stoffen die verschillende gezondheidsproblemen veroorzaakt. Deze complexiteit onderstreept de noodzaak van uitgebreide regelgeving om de ingrediënten in e-sigaretvloeistoffen te controleren en de volksgezondheid te beschermen.

Lees ook: 12 soorten kanker die je door roken kunt krijgen.

Deze strategieën helpen je te stoppen met roken en/of vaping

Het aanpakken van de schadelijke effecten van vaping vereist een allesomvattende aanpak die gericht is op het herstellen van jouw algehele gezondheid en het versterken van jouw lichaam van binnenuit. Door deze proactieve stappen te nemen om jouw welzijn te verbeteren, creëer je een solide basis die stoppen met roken haalbaarder en minder stressvol maakt:

Zorg dat je gezond bent voordat je probeert te stoppen met roken of vaping. Geef prioriteit aan het verbeteren van jouw algehele gezondheid om je kansen op succesvol stoppen met deze ongezonde gewoonten te vergroten. Dit houdt in dat je jouw dieet moet optimaliseren en ervoor moet zorgen dat jouw lichaam in de best mogelijke conditie is om de uitdagingen van het stoppen aan te kunnen. Als jouw lichaam gezond is, kan het beter omgaan met de ontwenningsverschijnselen en spanningen die gepaard gaan met het stoppen met nicotine.
Optimaliseer jouw voeding met de focus op cellulaire energieproductie. Pas je voeding aan om de cellulaire energieproductie te ondersteunen, die cruciaal is voor het herstellen en functioneren van jouw lichaam. Neem voedingsmiddelen op die de mitochondriale gezondheid bevorderen, zoals voedingsmiddelen die rijk zijn aan antioxidanten en essentiële voedingsstoffen. Een uitgebalanceerd dieet zorgt voor de nodige brandstof voor je cellen, bevordert een betere vasculaire gezondheid en vermindert de directe gevolgen van vaping.
Regelmatig bewegen. Doe regelmatig aan lichaamsbeweging om jouw cardiovasculaire gezondheid te verbeteren en jouw energieniveau te verhogen. Lichaamsbeweging helpt de bloedstroom te verbeteren, versterkt de bloedvaten en verbetert de zuurstoftoevoer door jouw hele lichaam. Als je lichamelijk fitter wordt, zal jouw lichaam beter in staat zijn om te herstellen van de vasculaire stress die wordt veroorzaakt door vaping, waardoor het proces van stoppen met roken soepeler zal verlopen.
Energie opbouwen en stress verminderen om het stoppen te vergemakkelijken. Als je een gezondere levensstijl aanneemt door middel van voeding en beweging, zul je vanzelf meer energie en minder stress ervaren. Deze verbetering in je algehele welzijn zal de beslissing om te stoppen met roken minder ontmoedigend en beter beheersbaar maken. Met een hoger energieniveau en een lager stressniveau zul je gemakkelijker weerstand kunnen bieden aan verlangens en je toewijding aan een rookvrij leven kunnen volhouden.
Zoek een gezonde emotionele uitlaatklep. Velen gebruiken hiervoor lichaamsbeweging, meditatie of ontspanningstechnieken, en deze zijn allemaal geweldig. Het helpt om emotionele blokkades uit je systeem te verwijderen (waarvan je je misschien niet eens realiseert dat ze er zijn), waardoor je geest en lichaam weer in balans komen en je de verslaving kunt doorbreken en hunkeringen kunt vermijden.
Overweeg droog vapen. Vapen heeft een hele negatieve lading gekregen door alle bewezen gezondheidsrisico’s, terwijl traditioneel vapen helemaal niet zo slecht is. Sterker nog, het kan vele voordelen hebben. Hoewel vapen zoals hierboven beschreven extreem schadelijk is, is er een gezonder alternatief: droog vapen. Hierbij worden gedroogde kruiden zoals munt verhit tot damp, zonder ze te verbranden. Dit proces produceert geen schadelijke rook, geen teer en geen zware metalen. Het proces behoudt werkzame stoffen, zodat essentiële oliën en natuurlijke stoffen intact blijven. Het kan therapeutisch werken: kruiden zoals kamille en lavendel kunnen ontspannend werken.
Zoek professionele hulp om te stoppen. Jouw huisarts kan je helpen om te stoppen met het vapen. Daarnaast zijn er diverse hulpverleners (zoals WeQuit) die je kunnen helpen om te stoppen. Veelal wordt deze hulpverlening volledig vergoed door jouw zorgverzekeraar.

Het is belangrijk om bewust om te gaan met de keuzes die we maken voor onze gezondheid. Denk twee keer na voordat je een e-sigaret oppakt, en informeer jezelf over de mogelijke gevolgen. Gezondheid is tenslotte jouw grootste rijkdom! En een goede gezondheid kun je niet (terug)kopen….

Meer lezen?