Verslaving: wat zijn de verschillen tussen vrouwen en mannen?

25 maart 2024

De verschillen in verslavingspatronen tussen vrouwen en mannen zijn niet alleen een kwestie van biologische predispositie, maar ook van culturele conditionering en sociale verwachtingen. Het is een complexe dans van genetica, hormonen, psychologie en maatschappelijke invloeden die bepaalt hoe individuen omgaan met verslaving.

Mannen lijken over het algemeen vatbaarder voor verslavingen aan substanties zoals alcohol, tabak en illegale drugs. Daarnaast zijn mannen aanzienlijk vaker verslaafd aan gokken, porno of gamen (gaming) in vergelijking met vrouwen. Dit kan deels worden verklaard door een combinatie van genetische factoren en sociale conditionering die risicogedrag en experimentatie bij mannen meer aanmoedigt. De maatschappij heeft lange tijd een beeld geschetst van de man als de avonturier, de risiconemer, wat kan leiden tot een grotere blootstelling aan verslavende stoffen.

Vrouwen daarentegen, ervaren verslaving vaak anders. Hun verslavingspatronen kunnen meer verbonden zijn met psychologische factoren zoals depressie, angst en trauma, oftewel: een dubbele diagnose. Vrouwen hebben vaak last van een seks- of aandachtsverslaving, alcoholverslaving, gokverslaving, nicotineverslaving, eetverslaving of eetstoornis, softdrugsverslaving en/of medicijnverslaving. Dat komt onder andere doordat vrouwen sneller afhankelijk kunnen worden van bepaalde stoffen of medicijnen (zoals pijnstillers). Verschillende onderzoeken tonen aan dat de reden voor het verslavende gebruik van middelen voor vrouwen vaak een traumatische gebeurtenis is; met name seksueel misbruik, emotioneel misbruik en/of huiselijk geweld. Ook opvoeding en sociale aspecten spelen bij vrouwen mogelijk een rol, want uit onderzoek blijkt dat vrouwen met een verslaving, vaker dan mannen, vaak uit een ontwricht gezin komen. Zij hebben bijvoorbeeld op jonge leeftijd de ouderrol op zich moeten nemen voor hun zus(sen) en/of broer(s).

Daarnaast kunnen vrouwen ernstigere ontwenningsverschijnselen ervaren dan mannen. Dit is deels te wijten aan biologische verschillen, zoals hoe het lichaam van een vrouw stoffen metaboliseert, maar ook aan de dubbele last van maatschappelijke verwachtingen en de vaak onevenredige verantwoordelijkheid voor het gezinsleven.

Mannen zijn veelal in ontkenning over hun verslaving, terwijl vrouwen meestal wel erkennen dat ze verslaafd zijn, maar zich hierover schuldig voelen en/of zich schamen voor hun verslaving(en).

Bij vrouwen begint de verslaving meestal op latere leeftijd dan bij mannen; daarnaast is de progressie van de verslaving bij vrouwen vaak veel sneller dan bij mannen. Het aantal vrouwen dat verslaafd raakt aan alcohol, medicijnen of drugs is aanzienlijk toegenomen en vrouwen vormen nu de snelst groeiende groep drugsgebruikers. Tevens behoren vrouwen tot de snelst groeiende groep mensen met stoornissen in middelengebruik.

Vrouwen met een verslaving hebben, vaker dan mannen, een relatie met een verslaafde partner. Hierdoor wordt de verslaving vaak in stand gehouden en kan het moeilijker zijn om na een verslavingsbehandeling bij thuiskomst niet terug te vallen in het daarvoor afgeleerde verslavingsgedrag.

Het is echter cruciaal om te erkennen dat deze verschillen niet in steen gebeiteld zijn. Ze zijn onderhevig aan de voortdurende evolutie van onze maatschappelijke structuren en de veranderende rollen van vrouwen en mannen in de samenleving. De dynamiek van verslaving is complex en vereist een diepgaand begrip van de onderliggende oorzaken en contexten.

Lees ook: Alcoholverslaving bij vrouwen: Begrijpen en overwinnen.

Genderspecifieke verslavingszorg

Het is ook van belang om te benadrukken dat de behandeling van verslaving gendergevoelig moet zijn. Behandelingsprogramma’s die rekening houden met de specifieke behoeften van vrouwen en mannen kunnen effectiever zijn in het ondersteunen van herstel. Bij vrouwen kan bijvoorbeeld de nadruk liggen op therapieën die gericht zijn op het versterken van zelfbeeld en het aanpakken van onderliggende psychologische problemen, terwijl bij mannen de focus meer kan liggen op het doorbreken van destructieve gedragspatronen en het aanleren van nieuwe copingstrategieën.

Lees ook: Hoe kun je een nieuwe gezonde gewoonte aanleren?

Verslavingszorg is een fascinerend terrein dat nog veel wetenschappelijk onderzoek vereist, waarbij we ons niet moeten laten leiden door stereotypen of simplistische verklaringen. Elk individu is namelijk uniek, en hoewel we kunnen spreken over algemene trends, moet elke verslaving worden benaderd met een op maat gemaakte aanpak die rekening houdt met de persoonlijke geschiedenis, omstandigheden en behoeften.

In de kern van deze kwestie ligt de noodzaak om de menselijke complexiteit te erkennen en te respecteren. Het is een oproep om ons bewust te zijn van de subtiele, maar significante, verschillen in hoe vrouwen en mannen verslaving ervaren en ermee omgaan. Het is een uitnodiging om voorbij de cijfers en statistieken te kijken en de mens achter de verslaving te zien.

Deze kennis kan ons leiden naar meer empathische en effectieve interventies die niet alleen de symptomen van verslaving aanpakken, maar ook de diepere wortels ervan in het individu en in de samenleving. Het is een uitdaging die ons vraagt om zowel onze wetenschappelijke inzichten als onze menselijke compassie in te zetten.

Lees ook: Gendergezondheidskloof tussen vrouwen en mannen.

Verschillen tussen vrouwen en mannen

Verslaving kan verschillende aspecten hebben die mogelijk verschillen tussen vrouwen en mannen, waaronder:

Co-morbiditeit: Een belangrijk verschil tussen vrouwen en mannen met een verslaving is co-morbiditeit. Bij vrouwen komt naast hun verslaving vaker een depressie, angststoornis, paniekstoornis, trauma of fobie voor. Bij mannen met een verslaving wordt vaker een antisociale persoonlijkheidsstoornis of een gedragsstoornis vastgesteld.
Biologische verschillen: Vrouwen en mannen hebben verschillende biologische opmaak, zoals hormonale niveaus en lichaamssamenstelling, die van invloed kunnen zijn op de manier waarop ze reageren op en omgaan met verslavende stoffen. Hormonale schommelingen bij vrouwen, met name tijdens menstruatie, zwangerschap en menopauze, kunnen bijvoorbeeld invloed hebben op cravings en de intensiteit van ontwenningsverschijnselen.
Psychologische factoren: Vrouwen en mannen kunnen verschillende psychologische redenen hebben voor het gebruik van verslavende stoffen. Bijvoorbeeld, vrouwen kunnen meer risico hebben om verslavende middelen te gebruiken als een manier om met stress, angst, depressie of traumatische ervaringen om te gaan. Mannen vertonen daarentegen mogelijk meer risicovol gedrag als gevolg van sociale druk of het streven naar sensatie.
Sociale en culturele invloeden: De sociale en culturele verwachtingen en normen met betrekking tot verslaving kunnen verschillen tussen vrouwen en mannen. Bijvoorbeeld, mannen worden soms meer aangemoedigd om hun emoties te onderdrukken en riskanter gedrag te vertonen, terwijl vrouwen meer risico hebben om stigma’s te ervaren rondom verslaving en minder openlijk hulp te zoeken. Bij vrouwen spelen taboe, bias en schaamte vaker een rol.
Toegang tot behandeling: Er kunnen verschillen zijn in de toegang tot en acceptatie van behandeling voor verslaving tussen vrouwen en mannen. Vrouwen kunnen bijvoorbeeld meer belemmeringen ervaren bij het zoeken naar hulp vanwege zorgverantwoordelijkheden voor kinderen of stigma’s rondom verslaving in de gemeenschap.
Fysiologische reacties: Verschillende wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat vrouwen mogelijk sneller verslaafd raken aan bepaalde stoffen of medicijnen en dat ze mogelijk gevoeliger zijn voor de effecten van verslavende middelen zoals nicotine (roken), alcohol, (soft) drugs en bepaalde voedingsmiddelen. Dit kan leiden tot een snellere ontwikkeling van verslaving en een grotere moeite om te stoppen met het gebruik van deze verslavende stoffen.

Deze bovenstaande verschillen zijn vooral van belang bij het ontwikkelen en aanbieden van genderspecifieke preventie- en behandelingsprogramma’s voor verslaving, zodat ze effectief kunnen inspelen op de unieke behoeften en omstandigheden van vrouwen en mannen.

Lees ook: Welke psychische klachten komen bij vrouwen het meest voor?

Risico op terugval

Een andere reden waarom vooral bij vrouwen genderspecifieke verslavingszorg nodig is, vormt het hogere risico op herhaling of terugval (recidive). Vrouwen lopen mogelijk een groter risico op terugval na behandeling voor een verslaving, om verschillende redenen, waaronder:

Psychologische en sociale factoren: Vrouwen kunnen verschillende psychologische en sociale stressoren ervaren die het risico op terugval kunnen vergroten, zoals trauma, huiselijk geweld, depressie, angst en financiële problemen. Deze stressoren kunnen de drang om terug te vallen op verslavend gedrag vergroten.
Hormonale schommelingen: Hormonale schommelingen die optreden tijdens menstruatie, zwangerschap, postpartumperiode en menopauze kunnen de emotionele en mentale stabiliteit van vrouwen beïnvloeden en kunnen van invloed zijn op het risico op terugval.
Omgevingsinvloeden: Vrouwen kunnen worden blootgesteld aan omgevingsinvloeden die het risico op terugval vergroten, zoals sociale druk, familieproblemen, relatieproblemen en de beschikbaarheid van verslavende stoffen.
Gebrek aan steun: Vrouwen ontvangen meestal minder steun van hun naasten bij het herstellen van een verslaving. Naast het feit dat verslaving bij vrouwen meer gestigmatiseerd is, bestaat er daardoor bij vrouwen meer risico op terugval.
Co-morbiditeit: Vrouwen hebben vaak te maken met co-morbide aandoeningen, zoals depressie, angststoornissen, eetstoornissen en posttraumatische stressstoornis (PTSS), die het risico op terugval kunnen vergroten als ze niet gelijktijdig worden behandeld.
Verslaafde (levens)partner: Een thuisblijvende partner die nog steeds verslaafd is (zonder behandeling), kan na thuiskomst van de behandelde persoon na een verslavingsbehandeling zorgen voor ongewenste prikkels en motivaties om terug te vallen in de oude verslavingsgewoonte.

Terugval (recidive) is een veelvoorkomend onderdeel van het herstelproces bij verslavingszorg en het betekent niet noodzakelijk dat de behandeling niet effectief is geweest. Terugval kan optreden als gevolg van verschillende triggers en stressoren, en het is essentieel om terugvalpreventie strategieën op proactieve wijze te leren en te implementeren tijdens het herstelproces. Met de juiste persoonlijke- en virtuele ondersteuning, coping-mechanismen en behandelingsopties, kunnen zowel vrouwen als mannen succesvol herstellen van verslavingen en weer een gezond en vervuld leven leiden.

SHE VerslavingsZorg

Mede op basis van de hierboven beschreven inzichten, zijn wij al langere tijd bezig met het voorbereiden van SHE VerslavingsZorg (werknaam): een nieuwe verslavingskliniek die zich richt op het bieden van gespecialiseerde zorg voor vrouwen met verslavingsproblemen. Onze kliniek (gelieerd aan SHE Health) wordt opgericht met als doel een veilige, ondersteunende en gendergerichte omgeving te bieden waar vrouwen kunnen werken aan hun herstel en empowerment. Door een holistische benadering van verslavingszorg te hanteren en met de nadruk op trauma-geïnformeerde zorg, wil SHE VerslavingsZorg vrouwen helpen om hun leven terug te krijgen en hun volledige potentieel te benutten.

Samenvatting: Gespecialiseerd in de behandeling van verslavingen bij vrouwen, waarbij we een breed scala aan zorgprogramma’s bieden, waaronder detoxificatie, residentiële behandeling, ambulante therapie en nazorg, geheel ondersteund door een AI-gedreven gepersonaliseerd telehealth platform.
Doelgroepen: Vrouwen van alle leeftijden die te maken hebben met verslavingsproblemen, waaronder roken, alcoholverslaving, drugsverslaving, gokverslaving, seks- en aandachtverslaving, eetstoornis en medicijnverslavingen. We verwelkomen vrouwen van alle achtergronden, etniciteiten, seksuele oriëntaties en levenservaringen.
Behandelingen: Ons behandelteam richt zich op de specifieke behoeften van vrouwen en bijpassende gendergerichte therapieën, inclusief: residentiële behandelingen, trauma-geïnformeerde zorg, ambulante therapieën, individuele therapie, lichaamsgerichte therapieën, relatieherstel, groepstherapie, familieondersteuning, complementaire therapieën (yoga, meditatie, fitness, beweging, voeding), nazorg en virtuele ondersteuning.
Missie: Onze missie is om vrouwen te voorzien van hoogwaardige, gendergerichte en holistische verslavingszorg die hun herstel ondersteunt, hun welzijn bevordert en hen in staat stelt om een gezond en vervuld leven te leiden.
Visie: Onze visie is om een wereld te creëren waarin vrouwen vrij zijn en blijven van verslavingen, gekoesterd worden in hun herstel en empowered zijn om hun leven in eigen handen te nemen.

Vanaf de zomer van 2024 verwachten we de eerste vrouwen te kunnen gaan helpen om succesvol en blijvend van hun verslaving(en) af te komen.

Meer informatie of afspraak maken?

Wil je meer informatie of een afspraak maken met een vrouwelijke arts, specialist of therapeut bij SHE Health Clinics? Neem dan contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.