Gynaecologische aandoeningen: welke komen het meeste voor?

7 mei 2024

Vrouwen kunnen te maken krijgen met verschillende soorten gynaecologische aandoeningen, variërend van onschuldig tot kwaadaardig. Veelal kan een gynaecoloog na lichamelijk onderzoek – en mogelijk aanvullend bloedonderzoek of radiologisch onderzoek – de juiste diagnose stellen. Daarna kan er een behandelplan worden opgesteld om de oorzaak of oorzaken aan te pakken en de symptomen te verlichten, veelal in combinatie met leefstijlaanpassingen.

In dit artikel beschrijven we de meest voorkomende gynaecologische aandoeningen.

Menstruatie gerelateerde aandoeningen

Menstruatiepijn (dysmenorroe): Krampen en pijn in de onderbuik tijdens de menstruatiecyclus.
Hevige menstruatie (menorragie): Overmatig bloedverlies tijdens de menstruatie.
Onregelmatige menstruatie: Afwijkingen in de menstruatiecyclus, zoals onvoorspelbare of onregelmatige menstruatieperioden.

Lees ook: Dít zijn de aan menstruatie gerelateerde aandoeningen.

Gynaecologische infecties

Bacteriële vaginose: Een bacteriële infectie die leidt tot een onbalans in de vaginale flora, gekenmerkt door afscheiding en geur.
Schimmelinfecties: Een overgroei van schimmels in de vagina, wat kan leiden tot jeuk, irritatie en afscheiding.
Seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s): Infecties zoals chlamydia, gonorroe, herpes en genitale wratten die worden overgedragen via seksueel contact.

Lees ook: Heb ik een vaginale infectie of een soa?

Benigne (goedaardige) tumoren:

Fibromen (myomen of vleesbomen): Goedaardige gezwellen in de baarmoeder die kunnen leiden tot hevige menstruatie, bekkenpijn en druk. Het zijn goedaardige bulten in de spierwand van de baarmoeder. Ze komen voor bij 20-30% van de vrouwen en bestaan meestal uit spierweefsel. Vaak geven vleesbomen geen klachten, maar ze kunnen ook zorgen voor een pijnlijke en/of hevige menstruatie. Behandeling is meestal niet nodig als er geen klachten zijn.
Ovariële cysten: Vochtvullingen in de eierstokken die soms pijn, ongemak of veranderingen in de menstruatie veroorzaken. Cysten op de eierstokken en vergrote eierstokken komen veel voor en zijn meestal goedaardig. Ze kunnen echter ook klachten veroorzaken zoals pijn of een opgeblazen gevoel.

Lees ook: Dít wil je weten over baarmoederfibromen.

Endometriose

Endometriose is een goedaardige aandoening waarbij baarmoederslijmvlies (endometrium) buiten de baarmoeder groeit, bijvoorbeeld op de eierstokken, eileiders of op andere plekken in het bekken. Bij endometriose reageert het endometriumachtige weefsel op de maandelijkse hormonale veranderingen van de menstruatiecyclus, verdikt, breekt af en bloedt, net als het baarmoederslijmvlies. Dit weefsel kan het lichaam echter niet verlaten, wat leidt tot ontstekingen, littekenvorming en de vorming van verklevingen.

Endometriose komt voor bij naar schatting 1 op de 10 vrouwen en vrouwen die bij de geboorte vrouw worden, ongeacht ras of etniciteit. Endometriose kan voorkomen vanaf de puberteit tot aan de menopauze.

Veel voorkomende symptomen zijn: chronische bekkenpijn, pijnlijke menstruaties, pijn tijdens of na het vrijen, zware of onregelmatige bloedingen, vermoeidheid en onvruchtbaarheid.

Veelal is een laparoscopische chirurgische ingreep (laparoscopie) nodig om de diagnose te bevestigen. Behandelingsopties door een gynaecoloog zijn: pijnmedicatie, hormonale therapieën en chirurgie om endometriale implantaten en verklevingen te verwijderen. Er is momenteel echter nog geen effectieve behandeling voor endometriose.

Lees ook: De 30 meest gestelde vragen over endometriose beantwoord.

Urinewegproblemen en blaasklachten

Bij vrouwen komen verschillende urinewegproblemen en blaasklachten voor, waarvan enkele veelvoorkomende zijn:

Urinary Tract Infections (UTI’s): Urineweginfecties komen vaak voor bij vrouwen. Ze kunnen de blaas (cystitis), de urineleiders (ureteritis) of de nieren (pyelonefritis) aantasten en symptomen veroorzaken zoals frequent urineren, een branderig gevoel tijdens het plassen, troebele urine, bloed in de urine en buikpijn.
Urine incontinentie: Urine-incontinentie is het onvermogen om urine op te houden, wat kan leiden tot ongewild urineverlies. Stressincontinentie, urge-incontinentie en gemengde incontinentie zijn enkele veelvoorkomende vormen van urine-incontinentie bij vrouwen.
Overactieve blaas: Bij vrouwen kan een overactieve blaas symptomen veroorzaken zoals plotselinge en sterke aandrang om te plassen, vaak urineren en soms ook urine-incontinentie.
Verzakking van de blaas of baarmoeder: Verzakking (prolaps) van de blaas (cystocele) of de baarmoeder (uterusprolaps) kan optreden wanneer de bekkenorganen naar beneden zakken en druk uitoefenen op de vaginale wand. Dit kan symptomen veroorzaken zoals een zwaar gevoel in de bekkenbodem, urine-incontinentie en moeite met plassen.
Urethrale divertikels: Dit zijn zakvormige uitsteeksels van de urethra die urine kunnen vasthouden en infecties kunnen veroorzaken. Symptomen kunnen zijn: pijn bij het plassen, frequente urineweginfecties en urine-incontinentie.
Interstitiële cystitis (blaastrigonium): Dit is een chronische aandoening die wordt gekenmerkt door pijn en druk in de blaas, frequent urineren en soms urine-incontinentie.
Urinekristallen en nierstenen: Hoewel nierstenen voornamelijk worden geassocieerd met mannen, kunnen vrouwen ook last hebben van nierstenen die kunnen leiden tot symptomen zoals ernstige buikpijn, pijnlijke of moeilijke urinering en bloed in de urine.

Lees ook: Alles wat je moet weten over urineweginfectie.

Menopauze en hormonale veranderingen

Vrouwen in de overgang of menopauze, kunnen last krijgen van verschillende klachten waar een gynaecoloog veelal effectieve hulp en behandeling voor kan bieden. De meest voorkomende symptomen zijn:

Onregelmatige menstruatiecycli en hevige bloedingen:

Als vrouwen de menopauze naderen, kunnen hun menstruaties onregelmatig worden, dichter bij elkaar komen en zwaarder worden, met stolsels.
Als menstruatiebloedingen erg hevig worden tijdens de overgang naar de menopauze, wordt vrouwen aangeraden naar een gynaecoloog te gaan om andere oorzaken uit te sluiten.

Opvliegers en nachtelijk zweten:

Opvliegers en nachtelijk zweten zijn klassieke symptomen van hormonale veranderingen tijdens de overgang naar de menopauze.
Deze kunnen het dagelijks leven van een vrouw erg verstoren en zijn een veel voorkomende reden om behandeling te zoeken bij een gynaecoloog.

Vaginale droogheid en pijn tijdens het vrijen:

Door verminderde oestrogeenspiegels kunnen de vaginale wanden dunner en droger worden, wat leidt tot ongemak en pijn tijdens het vrijen.
Gynaecologen kunnen topische oestrogeenbehandelingen voorschrijven om deze symptomen te verlichten.

Urinewegproblemen:

Verzwakking van de bekkenbodemspieren en het dunner worden van de urinebuis kunnen leiden tot een verhoogd risico op urineweginfecties en incontinentie tijdens de menopauze.
Gynaecologen kunnen helpen bij het diagnosticeren en behandelen van deze plasproblemen.

Stemmingswisselingen en slaapstoornissen:

Hormonale schommelingen tijdens de perimenopauze kunnen bijdragen aan stemmingswisselingen, een verlaagd libido, prikkelbaarheid en slaapproblemen.
Gynaecologen kunnen vrouwen doorverwijzen naar professionals in de geestelijke gezondheidszorg als onderdeel van een uitgebreide behandelingsaanpak.

Pelvic inflammatory disease (PID)

Pelvic inflammatory disease is een infectie van de vrouwelijke voortplantingsorganen waaronder de baarmoeder, eileiders en eierstokken. Meestal wordt PID veroorzaakt door bacteriën die worden overgedragen via seksueel contact. PID kan leiden tot bekkenpijn, koorts, abnormale vaginale afscheiding en vruchtbaarheidsproblemen.

PID wordt vaak veroorzaakt door seksueel overdraagbare infecties (soa’s) zoals chlamydia en gonorroe die zich verspreiden van de vagina en baarmoederhals naar het bovenste genitale kanaal. Maar ook andere infecties kunnen PID veroorzaken.

Risicofactoren zijn onder andere het hebben van meerdere seksuele partners, seksueel actief zijn onder de 25 jaar, het gebruik van een spiraaltje en douchen. Veel gevallen van PID zijn asymptomatisch, maar symptomen kunnen zijn: pijn in de onderbuik, vaginale afscheiding, koorts, pijnlijk urineren, pijnlijke geslachtsgemeenschap, onregelmatige menstruatie en bloeding na seks.

Complicaties van onbehandelde PID zijn onder andere onvruchtbaarheid, buitenbaarmoederlijke zwangerschap, chronische bekkenpijn en een verhoogd risico op bepaalde vormen van kanker.

De diagnose PID wordt gesteld op basis van symptomen, bevindingen van bekkenonderzoek en gynaecologische tests om andere aandoeningen uit te sluiten. Er is niet één definitieve diagnostische test. De behandeling bestaat uit antibiotica. Een snelle behandeling is belangrijk om complicaties en herhaling van PID in de toekomst te voorkomen.

Lees ook: Pelvic Inflammatory Disease (PID): een overzicht.

PolyCysteus Ovarium Syndroom (PCOS)

Het PolyCysteus Ovarium Syndroom (PCOS) is de meest voorkomende endocriene aandoening bij vrouwen in de reproductieve leeftijd. De belangrijkste kenmerken en symptomen van PCOS zijn:

Menstruatieproblemen: Vrouwen met PCOS kunnen onregelmatige menstruaties hebben, langere menstruatiecycli of helemaal geen menstruatie (amenorroe).
Hormonale onbalans: PCOS wordt vaak gekenmerkt door hoge niveaus van mannelijke hormonen (androgenen) die symptomen kunnen veroorzaken zoals overmatige haargroei (hirsutisme), haaruitval (alopecia), acne en onregelmatige menstruaties.
Onregelmatige ovulatie: De eierstokken kunnen veel kleine follikels bevatten die er niet in slagen om regelmatig eitjes af te geven, wat leidt tot onregelmatige of geen menstruatie. Door deze ovulatieproblemen kan de vruchtbaarheid worden verminderd.
Polycysteuze ovaria: Bij PCOS kunnen de eierstokken vergroot zijn (polycysteuze eierstokken) en meerdere kleine cysten bevatten, hoewel dit niet bij alle vrouwen met PCOS voorkomt.
Insulineresistentie en obesitas: Veel vrouwen met PCOS hebben insulineresistentie, wat betekent dat hun lichaam niet goed reageert op insuline, wat kan leiden tot overmatige insulineproductie. Dit kan het risico op obesitas en diabetes type 2 verhogen.
Andere symptomen: Vrouwen met PCOS kunnen ook last hebben van gewichtstoename, moeite met zwanger worden, huidveranderingen en een verhoogd risico op hartaandoeningen.

De exacte oorzaak van PCOS is nog onbekend, maar men denkt dat er een combinatie van genetische en omgevingsfactoren bij betrokken is. PCOS wordt gediagnosticeerd op basis van een combinatie van symptomen, bloedonderzoeken en echografie van het bekken.

Lees ook: Wat iedere vrouw moet weten over PCOS.

PreMenstrueel syndroom (PMS)

Het PreMenstrueel Syndroom is een verzamelnaam voor ernstige lichamelijke en emotionele klachten die vrouwen kunnen ervaren in de periode voor hun menstruatie. De klachten komen elke maand weer terug en kunnen het dagelijks functioneren ernstig verstoren.

De meest voorkomende symptomen van PMS zijn:

Lichamelijke klachten zoals pijnlijke borsten, hoofdpijn, gewrichtspijn en vermoeidheid.
Psychische klachten zoals stemmingswisselingen, prikkelbaarheid, depressie en angst.

Ongeveer 5% van alle vrouwen in hun vruchtbare periode hebben last van PMS. De klachten beginnen in de weken voor de menstruatie en verdwijnen meestal binnen een week na het begin van de menstruatie.
PMS wordt veroorzaakt door hormonale schommelingen in de tweede helft van de menstruatiecyclus.
Behandeling kan bestaan uit leefstijlaanpassingen, medicatie of in sommige gevallen een gynaecologische operatie.

Lees ook: Wat is het PreMenstrueel Syndroom (PMS)?

PreMenstruele Dysfore Stoornis (PMDD)

Premenstruele Dysfore Stoornis oftewel PreMenstrual Dysphoric Disorder (PMDD) is een ernstige vorm van het PreMenstrueel Syndroom (PMS) waarbij vrouwen heftige fysieke en psychische klachten ervaren in de periode voor hun menstruatie.

PMDD wordt meestal gekenmerkt door ernstige gemoedsstoornissen en fysieke symptomen die gewoonlijk ongeveer 1-2 weken voor de menstruatie beginnen en binnen een paar dagen na het begin van de menstruatie verdwijnen.
De symptomen zijn veel heviger dan bij het PreMenstrueel Syndroom (PMS) en kunnen het dagelijks functioneren ernstig verstoren. Symptomen kunnen zijn: stemmingswisselingen, emotionele veranderingen, prikkelbaarheid, woede, depressie, angst, concentratieproblemen, vermoeidheid, pijnlijke borsten, hoofdpijn, gewrichtspijn, somberheid, suïcidaal gedrag, etc.
Ongeveer 3-8% van de vrouwen heeft last van PMDD.
Het is een hormoon gerelateerde aandoening waarbij het lichaam heftig reageert op de natuurlijke schommelingen in oestrogeen en progesteron.
PMDD moet worden onderscheiden van premenstruele exacerbatie (PME), waarbij symptomen van een andere aandoening zoals depressie of angststoornis verergeren in de premenstruele fase.

Kortom, PMDD is een ernstige vorm van PMS die het dagelijks functioneren sterk kan belemmeren en een specifieke behandeling vereist.

Lees ook: PMDD: Dít zijn de meest gestelde vragen.

Baarmoederkanker

Baarmoederkanker is een kwaadaardige vorm van kanker die ontstaat in het slijmvlies van de baarmoederholte, die vooral voorkomt bij postmenopauzale vrouwen en vaak in een vroeg stadium wordt ontdekt. In Nederland krijgen jaarlijks ongeveer 2000 vrouwen baarmoederkanker, wat de meest voorkomende kanker van de vrouwelijke geslachtsorganen is. Symptomen kunnen zijn: abnormaal bloedverlies, vaak na de overgang. Onregelmatig bloedverlies kan ook vele andere goedaardige oorzaken hebben. In 85% van de gevallen wordt baarmoederkanker vroegtijdig ontdekt, waardoor de tumor goed behandeld kan worden.

Risicofactoren en mogelijke triggers voor baarmoederkanker zijn:

Leeftijd: Baarmoederkanker komt vaker voor bij vrouwen ouder dan 50 jaar, hoewel het op elke leeftijd kan voorkomen. Vooral vrouwen in de overgang of tijdens de menopauze hebben een (licht) verhoogd risico op baarmoederkanker.
Hormonale factoren: Overmatige blootstelling aan oestrogeen zonder tegenwicht van progesteron kan het risico op baarmoederkanker verhogen. Dit kan optreden bij vrouwen die hormoonvervangende therapie krijgen na de menopauze, vrouwen met obesitas (omdat vetcellen oestrogeen produceren), vrouwen die geen kinderen hebben gehad en vrouwen die hun eerste menstruatie op jonge leeftijd hadden of laat in de menopauze kwamen.
Obesitas: Overgewicht of obesitas kan het risico op baarmoederkanker verhogen vanwege de extra oestrogeenproductie in vetweefsel.
Diabetes: Diabetes, vooral als het slecht gecontroleerd is, kan het risico op baarmoederkanker verhogen.
Erfelijkheid: Een familiegeschiedenis van baarmoederkanker of bepaalde genetische aandoeningen, zoals het Lynch-syndroom, kunnen het risico verhogen.
Genmutatie: Sommige vrouwen met een bepaald gen (BRCA 1 of BRCA 2) hebben een verhoogd risico op een erfelijke vorm van baarmoederkanker.
Endometriale hyperplasie: Dit is een aandoening waarbij het baarmoederslijmvlies (endometrium) zich abnormaal sterk ontwikkelt, wat het risico op baarmoederkanker kan verhogen.
Tamoxifen-gebruik: Dit medicijn, dat wordt gebruikt voor de behandeling van borstkanker, kan het risico op baarmoederkanker bij vrouwen na de menopauze verhogen.

Het hebben van één of meer van deze risicofactoren betekent niet noodzakelijkerwijs dat een vrouw baarmoederkanker zal ontwikkelen, doch het kan haar risico verhogen. Het is altijd verstandig om regelmatig medisch advies in te winnen bij een gynaecoloog, preventief gynaecologisch onderzoek te ondergaan en gezonde levensstijlkeuzes te maken om het risico op baarmoederkanker te verminderen.

Lees ook: Vrouwen met BRCA1 en BRCA2 mutaties hebben verhoogd risico baarmoederkanker.

Baarmoederhalskanker

Baarmoederhalskanker is een kwaadaardige vorm van kanker die ontstaat in de baarmoederhals of baarmoedermond. Het wordt veroorzaakt door het Humane Papillomavirus (HPV), dat kan worden overgedragen via seksueel contact.

Baarmoederhalskanker komt vooral voor bij vrouwen tussen de 30 en 50 jaar. Symptomen kunnen zijn: donkerrode of bruine afscheiding of onverwacht bloedverlies. Met gynaecologische diagnostiek op basis van een uitstrijkje kan baarmoederhalskanker voorkomen worden of in een vroeg stadium ontdekt worden, waardoor de kans op genezing groot is. Behandelmogelijkheden zijn: operatie, bestraling, chemotherapie en warmtebehandeling.

Lees ook: Wat is het verband tussen HPV en baarmoederhalskanker?

Eierstokkanker

Eierstokkanker is een kwaadaardige kankeraandoening die vooral voorkomt bij vrouwen boven de 50 jaar, maar ook op jongere leeftijd kan ontstaan. Vaak wordt eierstokkanker pas in een laat stadium ontdekt, omdat er vaak eerst geen klachten of symptomen zijn. Vrouwen die nooit zwanger zijn geweest, vrouwen met een BRCA-1 of BRCA-2 genmutatie en vrouwen die vaak sterk bewerkte voeding consumeren, hebben een verhoogd risico op eierstokkanker.

Lees ook: Ultrabewerkt voedsel oorzaak eierstokkanker en andere vormen van kanker, zo blijkt uit studie.

Vaginale kanker

Vaginakanker (vulvakanker, schaamlipkanker, vaginale carcinoom) is een zeldzame vorm van kanker die ontstaat in de vagina; de geboorteweg die de baarmoeder verbindt met de buitenkant van het lichaam. De meest voorkomende vorm van vaginakanker is plaveiselcelcarcinoom, dat ongeveer 90% van de gevallen uitmaakt. Dit type kanker ontstaat in de cellen die de binnenkant van de vagina bekleden. Andere, minder voorkomende vormen van vaginakanker zijn adenocarcinoom (uitgaand van klierweefsel) en zeldzame types zoals melanoom, kiemceltumoren en sarcomen. Vaginakanker komt vaker voor bij vrouwen boven de 50 jaar.

Symptomen kunnen zijn: abnormale vaginale afscheiding, bloedverlies, pijn en problemen met plassen of ontlasting. Soms zijn er echter geen symptomen in een vroeg stadium. Bij vroegtijdige ontdekking is vaginakanker meestal goed te behandelen, vaak met een operatie en/of bestraling.

Lees ook: Alles wat je moet weten over vaginakanker.

Preventie en controle

De bovenstaande gynaecologische aandoeningen kunnen een grote impact hebben op het welzijn en de kwaliteit van leven van vrouwen. Regelmatige gynaecologische controles en tijdige behandeling zijn daarom belangrijk. Bij SHE Health Clinics kun je terecht voor gynaecologische check-ups, preventief onderzoek, diagnostiek, behandeling, operaties en nazorg door ervaren vrouwelijke gynaecologen.

Meer informatie of afspraak maken?

Wil je meer informatie of een afspraak maken met een vrouwelijke gynaecoloog bij SHE Health Clinics? Neem dan rechtstreeks contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.

Meer lezen?