Hoe kun je PMDD herkennen en laten behandelen?

9 januari 2023

Circa 3 op de 4 vrouwen met menstruatie krijgen op een bepaald moment last van het PreMenstrueel Syndroom (PMS). Er bestaat een aan PMS gerelateerde aandoening bij vrouwen die echter nog meer klachten veroorzaakt en nog relatief onbekend is: PreMenstrual Dysphoric Disorder (PMDD), ook bekend als: PreMenstruele Dysfore Stoornis (PMDS). Het is een ernstige en invaliderende vorm van PreMenstrueel Syndroom (PMS) die ongeveer 3% tot 8% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd treft; vaak zonder dat ze het zelf weten. PMDD wordt gekenmerkt door fysieke en emotionele symptomen die vooral optreden in de luteale fase (de tweede helft) van de menstruatiecyclus en die meestal binnen enkele dagen na het begin van de menstruatie verdwijnen. Veel mensen met deze aandoening hebben er twee weken per maand zo veel last van, dat ze geen normaal leven meer kunnen leiden.

Omdat de medische diagnose PMDD meestal pas na (te) lange tijd (gemiddeld pas na 10-12 jaar) wordt gesteld, vertellen we je er in dit artikel graag meer over, zodat je de aandoening eerder kunt herkennen en kunt laten behandelen bij SHE Health Clinics.

Wat zijn de symptomen van Premenstruele Dysfore Stoornis (PMDD)?

De PMDD klachten gaan meestal van diepe depressie en paniekaanvallen tot dagelijkse woedeaanvallen. De symptomen die horen bij PMDD worden echter lang niet door iedereen binnen de medische wereld erkend en in sommige gevallen worden de vrouwen zelfs gediagnosticeerd met een bipolaire stoornis of een burn-out.

De symptomen van PMDD kunnen zijn:

Stemmingsveranderingen: prikkelbaarheid, overweldigd voelen, woede, verdriet, angst, hopeloosheid, paniekaanvallen, depressie en suïcidaal gedrag.
Lichamelijke symptomen: opgeblazen gevoel, gevoelige of pijnlijke borsten, hoofdpijn, migraine, gewrichts- of spierpijn, zwelling van ledematen en gewichtstoename.
Cognitieve symptomen: concentratieproblemen, vergeetachtigheid, hersenmist (brain fog) en besluiteloosheid.
Gedragssymptomen: overslapen of slapeloosheid, verminderde energie, vermoeidheid, veranderde eetlust, hunkeren naar eten (vreetbui) en sociale terugtrekking.

PMDD is geen gynaecologische (lichamelijke) aandoening: de meeste symptomen zijn psychisch. Dat geeft meestal verwarring, omdat veel (huis)artsen de oorzaak vaak in de verkeerde (medische) hoek zoeken en dus ook niet de juiste behandeling aanbieden. Wel is onderzoek door een vrouwelijke gynaecoloog bij SHE Health Clinics meestal de eerst volgende stap na de huisarts; zodat kan worden uitgesloten dat er geen andere onderliggende gynaecologische- en/of hormonale oorzaken zijn naast de PMDD klachten.

Lees ook: Depressiviteit rondom je menstruatie: wellicht is het PMS of PMDD?

Suïcidale gevoelens

De aandoening PMDD kan suïcidale gevoelens veroorzaken. Van de vrouwen met PMDD doet ongeveer 30% (1 op de 3) ooit een zelfmoordpoging. Vooral de combinatie PMDD en de overgang naar de menopauze valt veel vrouwen psychisch erg zwaar.

Als je merkt dat je zelfmoordgedachten hebt, zoek dan onmiddellijk hulp door met iemand te praten die je vertrouwt of door een hulplijn te bellen. In Nederland kun je gebruikmaken van de hulplijn zelfmoordpreventie door te chatten of bellen met 113 of telefoonnummer 0800-0113.

Lees ook: Suïcidaal gedrag en zelfmoord bij vrouwen: dít zijn de mogelijke oorzaken.

Wat is de oorzaak van PMDD?

De precieze oorzaak van PMDD is niet volledig bekend, maar men denkt dat het verband houdt met de hormonale veranderingen tijdens de menstruatiecyclus en de manier waarop de hersenen deze veranderingen verwerken. Onderzoek laat zien dat mensen met PMDD geen hormonale disbalans of een tekort aan hormonen hebben. Onderzoekers van het National Institute of Health (NIH) in Engeland hebben geconcludeerd dat vrouwen met PMDD gevoeliger zijn voor hormonenfluctuaties van oestrogeen en progesteron.

Daarnaast is bekend dat angst, een persoonlijkheidsstoornis, een misbruikverleden, trauma, erfelijkheid, genetische variaties, onderliggende depressies en een familiegeschiedenis van depressie een rol kunnen spelen in het ontstaan van zowel PMS als PMDD. Wellicht worden de symptomen van deze stemmingsstoornissen erger door hormoonveranderingen tijdens de menstruatiecyclus. Amerikaanse wetenschappelijke onderzoekers hebben een gen ontdekt dat hiervan aan de basis zou kunnen liggen. Dit gen lijkt er voor te zorgen dat vrouwen heel heftig reageren op hormonale veranderingen. En dat gebeurt dan weer vooral in de zogenaamde luteale fase (de periode tussen de eisprong en de menstruatie), als het hormoon progesteron de boventoon voert in je lichaam en het oestrogeenniveau in verhouding vrij laag is. De PMDD klachten verdwijnen meestal weer op de eerste dag van de menstruatiecyclus.

Lees ook: PMDD: Dít zijn de meest gestelde vragen.

Behandeling van PMDD

Er zijn verschillende behandelingsmogelijkheden voor PMDD, waaronder:

Medicijnen: selectieve serotonine heropname remmers (SSRI’s) zoals fluoxetine (Prozac) en sertraline (Zoloft) zijn de meest gebruikte medicijnen voor PMDD. Deze medicijnen werken door het niveau van serotonine, een neurotransmitter die de stemming helpt reguleren, in de hersenen te verhogen. Meestal hoef je deze medicijnen alleen tijdens de twee klachtenweken te slikken.
Stilleggen van je hormoonhuishouding: gonadotropin-releasing hormone agonists (GnRH-agonisten) kunnen de productie van ovariële hormonen blokkeren.
Pijnstillers: niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) kunnen de lichamelijke symptomen verminderen.
Hormoonsuppletie: hormonale medicijnen voor hormoonvervangende therapie (HVT) hebben zowel positieve als negatieve eigenschappen. De hormoonvervangende therapie (HVT), ook wel hormoonsuppletietherapie (HST), menopauzale hormoontherapie (MHT), Hormone Replacement Therapy (HRT) of Menopausal Hormone Therapy (MHT) genoemd, kan klachten verminderen en een ziekte laten verdwijnen, doch er treden vaak ook bijwerkingen op en het kan het risico op bepaalde andere aandoeningen verhogen.
Anticonceptie: het gebruik van de anticonceptiepil, hormoonspiraal of prikpil kan de PMDD klachten verminderen (of juist verergeren).
Veranderingen in levensstijl: een gezonde levensstijl, zoals regelmatig bewegen, evenwichtig eten, niet roken en minder stress, kan helpen om de PMDD-symptomen te verlichten. Het vermijden van alcohol en cafeïne kan ook helpen.
Kruidenmiddelen: sommige vrouwen vinden verlichting van PMDD-symptomen door het gebruik van kruidenmiddelen zoals kuisbessen (Vitex agnus-castus), teunisbloemolie en paardenbloemwortel. Er is echter weinig wetenschappelijk bewijs voor de effectiviteit ervan en ze kunnen mogelijke bijwerkingen hebben. Het is belangrijk om een arts te raadplegen voordat je kruidenmiddelen gebruikt.
Ademhaling, meditatie en mindfulness: ademhalingsoefeningen en meditatie kunnen helpen om de PMDD klachten te verminderen.
Psychotherapie: cognitieve gedragstherapie (CGT) en andere vormen van psychotherapie kunnen vrouwen met PMDD helpen om te leren omgaan met hun PMDD symptomen.
Verwijderen eierstokken: door de eierstokken operatief te verwijderen wordt de menstruatiecyclus per direct stopgezet. Nadeel is dat je dan meestal direct in de overgang komt.

Lees ook: 16 zelfzorg tips voor PMDD.

Hoe kun je PMDD herkennen en laten behandelen?

Professionele hulp

PMDD is een ernstige aandoening die de kwaliteit van leven aanzienlijk kan schaden. Als je symptomen van PMDD ervaart, is het belangrijk om met een in PMDD gespecialiseerde zorgverlener te spreken om de meest geschikte behandeling te bepalen. Daarvoor kun je bij het vrouwelijke medische team van SHE Health Clinics terecht.

Na het maken van een afspraak bij een in PMDD gespecialiseerde gynaecoloog bij SHE Health Clinics, vragen we je voor het medische intake consult om een online vragenlijst (PROM) op onze website in te vullen. Daarna volgt het gynaecologische consult, waarbij onze vrouwelijke gynaecoloog je uitgebreid zal onderzoeken en de antwoorden op de vragenlijst met je zal bespreken. Daarna kan onze gynaecoloog een diagnose stellen. Samen met jou bespreekt zij vervolgens het beste behandelplan.

Met de juiste behandeling kunnen de meeste vrouwen met PMDD hun symptomen aanzienlijk verminderen of elimineren en weer een gezond en bevredigend leven leiden.

Lees ook: Symptomen en behandeling van PMDD.

Wil je meer weten over menstruatieklachten of een afspraak maken?

Wil jij je medisch laten onderzoeken vanwege menstruatieklachten of wil je een gynaecologisch onderzoek laten uitvoeren om een andere reden? Maak dan een afspraak met een vrouwelijke gynaecoloog bij onze SHE Health Clinics vrouwenkliniek. Hiervoor kun je rechtstreeks contact met ons opnemen via 085-2019275 of via ons contactformulier.

Meer lezen over menstruatie, hormonen, bloedverlies en vaginale gezondheid?