Zitten vrouwen anders bij de huisarts dan mannen? Ja, blijkt uit een Nederlands wetenschappelijk onderzoek. Zo worden mannen vaker doorverwezen naar een medisch specialist en krijgen mannen ook vaker een lichamelijk onderzoek in vergelijking met vrouwen.
Is er dan ook sprake van ongelijke behandeling? Epidemiologe Aranka Ballering en taal- en communicatiewetenschapper Ilona Plug geven in dit artikel antwoord op deze vitale vraag.
De feiten
- Iets minder dan de helft van de bevolking is vrouw.
- Vrouwen hebben specifieke behoeften op het gebied van gezondheidszorg (bijv. reproductieve gezondheid, borst- en gynaecologische gezondheid, geestelijke gezondheid).
- Vrouwen nemen meer dan 80% van de beslissingen over gezondheidszorg voor hun partners, kinderen en ouders.
- 95% van alle medicijnen en medische apparatuur is ontwikkeld en getest op basis van het mannenlichaam.
Desondanks hebben vrouwen te maken met een gezondheidszorgmarkt die nog steeds grotendeels ontworpen en gebouwd is voor en door mannen, waardoor er een enorme kloof is tussen wat ze nodig hebben, wat ze willen en welke opties ze hebben.
Lees ook: Gendergezondheidskloof tussen vrouwen en mannen.
Dit resulteert onder meer in:
- Meer bijwerkingen van medicijnen.
- Langere zorgcycli.
- Hogere zorgkosten.
- Hoger en langer ziekteverzuim.
- Onnodig vroeg overlijden.
Lees ook: Welke ziektes komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen?
Huisartsbezoek
Om hierover meer te weten te komen, deden beide wetenschappers mee aan een multidisciplinair onderzoeksproject van het Universitair Medisch Centrum Groningen (Aranka Ballering), de Radboud Universiteit en het Radboudumc in Nijmegen (Ilona Plug). Dit onderzoek was opgestart vanuit het programma ZonMw Gender & Gezondheid.
Hierin onderzochten ze gender- en sekseverschillen bij patiënten met veelvoorkomende lichamelijke klachten. Hebben vrouwen en mannen bijvoorbeeld andere symptomen, en verschillen zij in diagnoses en behandelingen? Voeren zij een ander soort gesprekken met de huisarts?
Ballering dook voor haar onderzoek in het hoofd van de huisarts en volgde het traject van ruim 32.000 geanonimiseerde patiënten. Haar onderzoeksvraag was: ‘Wat doet de huisarts als hij of zij een mannelijke of vrouwelijke patiënt voor zich krijgt?’.
Lees ook: Vrouwen met onverklaarde klachten (SOLK) voelen zich meestal niet gehoord door artsen.
Verschillen tussen vrouwen en mannen
Dat blijkt nogal te verschillen, zegt Ballering. “Ik had van tevoren niet verwacht dat er zoveel verschillen tussen mannen en vrouwen zouden zijn. Vrouwen krijgen bijvoorbeeld minder vaak lichamelijk onderzoek en diagnostische beeldvorming (röntgenfoto’s en echo’s, red.). En ze worden minder vaak doorverwezen naar een specialist dan mannen. Ook als ze dezelfde klachten hebben, zoals hoofdpijn of rugpijn. Vrouwen krijgen daarentegen weer vaker een bloedonderzoek.”
Lees ook: Waarom worden bepaalde ziektes bij vrouwen niet op tijd ontdekt?
Ook als vrouwen wél een lichamelijk onderzoek krijgen, wordt bij hen minder vaak een diagnose gesteld. Ballering vermoedt daarom dat huisartsen hier bij vrouwen minder vaak voor kiezen. “Als de huisarts niet verwacht dat er iets gevonden wordt, is het logisch dat hij of zij die patiënt niet onnodig wil doorsturen. Bloedonderzoek is veel minder invasief, maar kan wellicht geruststellend zijn omdat het een hoop kan uitsluiten.”
Lees ook: Over welke ziektes en aandoeningen bij vrouwen weten artsen het minst?
Lees ook: Waarom zijn patiënten beter af met vrouwelijke artsen?
Onverklaarde klachten
Vrouwen blijven zo wel vaker met ‘onverklaarde klachten’ achter. “Het zou kunnen dat het vrouwelijk lichaam gevoeliger is voor klachten, maar ook dat vrouwen sneller naar de dokter stappen. Dat laatste wordt overigens vaak aangenomen, maar dat wordt meestal niet goed onderbouwd. Ik zou dat nog wel verder willen bekijken: zoeken vrouwen écht sneller hulp dan mannen?”
Toch spreekt Ballering niet meteen van ongelijkheid. “Als we naar het waarom kijken, willen we al snel een schuldige aanwijzen, maar het kan verschillende dingen betekenen. Misschien is het bijvoorbeeld wel terecht, of doen we het nu eigenlijk op de verkeerde manier bij mannen. We kunnen nog geen conclusies trekken: dit is een aanzet tot meer onderzoek.”
Lees ook: SOLK, ALK en FSS: wat zijn de verschillen?
Diagnose
Wel is de medische wetenschap nu vooral gericht op het mannenlichaam, legt Ballering uit. “Mannen zijn de standaard, waardoor artsen minder geleerd hebben over het verschil tussen mannen en vrouwen. Misschien is sommige diagnostiek zo minder accuraat voor het vrouwenlichaam, en mis je daardoor sneller iets. Tot 2010 waren er bijvoorbeeld ongeveer tien studies over de anatomie van de clitoris, terwijl er wel veel meer zijn over de penis.”
Vrouwen moeten daarom voortaan vaker meegenomen worden in klinische trials, zegt Ballering “Dat is fundamenteel als je wilt weten of vrouwen op de goede manier worden behandeld. Ze hebben andersoortig vet, en hun lichaam reageert anders op vaccins en medicijnen dan dat van mannen.”
Lees ook: Van hartaandoeningen tot spiraaltjes: Hoe artsen de pijn van vrouwen wegwuiven.
Gesprekken met huisarts
Voeren mannen en vrouwen ook andere gesprekken met de huisarts over veelvoorkomende klachten? Dat wilde Ilona Plug ondertussen weten. De taalwetenschapper onderzoekt of er gender- en sekseverschillen zitten in de wijze waarop huisarts en patiënt elkaar tijdens het consult onderbreken.
In gesprekken gebeurt het vaak dat iemand begint te praten als de huidige spreker nog aan het woord is. “Dat kan op agressieve of coöperatieve wijze. Bij dat laatste laat je juist merken dat je het ergens mee eens bent of met een vervolgvraag komt. En dat kan goed zijn voor de inhoud en het verloop van het gesprek.”
Uit andere onderzoeken over taal en gender bleek al dat man- of vrouw-zijn niet direct invloed heeft op hoe je praat, zegt Plug. “Ook hier zie je dat het meer te maken heeft met de context of de sprekersrol in het gesprek, zoals de rol van huisarts of patiënt. Je gender of sekse heeft dus niet óveral veel invloed op. Wel vonden we dat vrouwen iéts vaker op een coöperatieve manier hun gesprekspartner onderbreken.”
Lees ook: Vrouwelijke artsen boeken betere resultaten, vooral bij de behandeling van vrouwelijke patiënten!
Verder onderzoek
Ballering en Plug zien hun onderzoeken dan ook beiden als een aanzet tot méér. “Ik zou het interessant vinden om nog meer naar de details van het taalgebruik tijdens een consult te kijken”, zegt Plug. “Vaak bestaat het idee dat vrouwelijke patiënten kunnen overdrijven. Maar is dat ook zo? En hangen eventuele taalverschillen in het beschrijven van klachten ook samen met het wel of niet doorverwijzen, zoals Aranka onderzocht heeft?”
Lees ook: Vrouwelijke chirurgen zijn beter dan hun mannelijke collega’s: hoe komt dat?
Dat zou Ballering ook wel willen weten, zegt ze. “Hoe omschrijft de patiënt zijn of haar klachten, en wat is de invloed daarvan op de verdere diagnostiek?” Het zou interessant zijn om alle gender- en sekseverschillen in het hele zorgtraject in kaart te brengen. “Dat je het vanaf het ontstaan van de klachten naar de huisarts én de specialist doortrekt, en ook daar kijkt naar die subtiele verschillen in onderbrekingen én het verschil in diagnostiek. We zijn dus nog lang niet klaar.”
Lees ook: Voor inlopen gezondheidsachterstand vrouwen is meer nodig dan FemTech.
Verschillen tussen vrouwen en mannen
Uit diverse genderspecifieke onderzoeken en -analyses komen steeds meer verschillen tussen de gezondheid van vrouwen en vrouwen naar voren, waaronder:
- Vrouwen zijn vaker ziek dan mannen, gebruiken meer medicijnen dan mannen, gaan vaker naar de huisarts en worden vaker opgenomen in het ziekenhuis.
- 83 jaar is de gemiddelde levensverwachting voor vrouwen, maar daarvan brengen ze 18 jaar door in slechte gezondheid. Bij mannen is dat gemiddeld 15 jaar.
- 70 tot 90 procent van alle patiënten met onverklaarbare gezondheidsproblemen is vrouw.
- Vrouwen worden twee keer zo vaak getroffen door depressies als mannen en hebben een veel grotere kans op angststoornissen.
- 75 procent van alle patiënten met auto-immuunziekten is vrouw.
- Vrouwen hebben veel meer bijwerkingen (50-75%) na het nemen van medicatie.
- De diagnose voor endometriose of PCOS (1 op de 10 vrouwen) duurt gemiddeld 7-8 jaar.
- Hart- en vaatziekten worden vaker gemist en onderbehandeld bij vrouwen.
- Vrouwen hebben 3 keer meer kans op migraine dan mannen.
- Eén op de drie vrouwen onder de 50 heeft te maken gehad met fysiek en/of seksueel geweld.
- Andere ziekten die vaker voorkomen bij vrouwen dan bij mannen: burn-out, dementie, osteoporose, prikkelbare darmsyndroom, schildklieraandoeningen en borstkanker.
Lees ook: 33 ziektes die bij vrouwen moeilijk worden ontdekt.
Meer informatie of afspraak maken?
Wil jij je medisch laten onderzoeken of behandelen door een ervaren vrouwenarts? Maak dan snel een afspraak in onze SHE Health Clinics vrouwenkliniek. Hiervoor kun je rechtstreeks contact met ons opnemen via 085-2019275 of via ons contactformulier.
Meer lezen?
- SHE Health Clinics overzicht medisch zorgaanbod.
- SHE Health Clinics gynaecologisch zorgaanbod.
- Waarom vrouwenzorg beter en anders moet!
- 1 op de 10 vrouwen heeft PCOS, toch herkent huisarts symptomen meestal niet.
- Wat zijn de belangrijkste gezondheidstips voor vrouwen?
- Een bredere visie op de gezondheid van vrouwen.
- Grotere aandacht voor man-vrouwverschillen bij veelvoorkomende gezondheidsklachten.
- Wat zijn Somatisch Onverklaarbare Lichamelijke Klachten (SOLK) bij vrouwen?
- ‘Van het vrouwenlichaam weten we te weinig!’.
- Wat zijn de grootste gezondheidsrisico’s bij jonge vrouwen?
- Vrouwen hebben 50-75% meer kans op bijwerkingen van medicijnen. Een muizenonderzoek helpt eindelijk verklaren waarom.
- Biologische klok van vrouwen: wat zijn de gevolgen?
- Preventieve gezondheid bij vrouwen: 5 tips
- Wat zijn de verschillen tussen PCOS en endometriose?
- Welke ziektes en klachten ontstaan bij vrouwen door overgewicht of obesitas?
- Wat zijn de 5 meest voorkomende ziektes bij vrouwen?
- Petitie over veel onbegrepen medische klachten bij vrouwen: ’Tweede Kamer moet meer onderzoek steunen!’.
- Welke medicijnen hebben het grootste risico op bijwerkingen of vergiftiging?
- Waarom krijgen veel vrouwen Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD)?
- 5 tips voor preventieve gezondheid bij vrouwen.
- Welke 6 ziekten zijn het moeilijkst te ontdekken bij vrouwen?
- Vrouwen hebben volgens Lareb twee keer grotere kans op bijwerking coronavaccin.
- Hoe ziet de toekomst in vrouwenzorg er uit?
- Grotere aandacht voor man-vrouwverschillen bij veelvoorkomende gezondheidsklachten.
- Vrouwen hebben beter afweersysteem dan mannen.
- Wat zijn de verschillen tussen mannen en vrouwen met een depressie?
- Vrouwen hebben meer last van autisme en het is moeilijker te herkennen dan bij mannen.
- Iris Sommer: ‘Vrouwen hebben kleinere hersenen dan mannen, doch gebruiken ze efficiënter’.
- Vrouwen versus mannen: wie leeft gezonder?
- Gezondheid oudere vrouwen slechter dan die van mannen.
- Wat is er zo anders aan het vrouwenhart?
- Man-vrouwverschillen onderbelicht in onderzoek coronamedicijnen.
- Vrouwen met onverklaarde klachten (SOLK) voelen zich meestal niet gehoord door artsen.
- Voor deze 8 aandoeningen schamen we ons het meest bij de huisarts.
- Tips voor vrouwen: hoe hartklachten bespreken bij de huisarts?
- Vrouwelijke artsen boeken betere resultaten, vooral bij de behandeling van vrouwelijke patiënten!
- Déze 6 vragen over tepels worden een vrouwenarts het vaakst gesteld.
- Wie zijn gevoeliger voor pijn: vrouwen of mannen?
- Déze 10 symptomen moet je volgens een gynaecoloog nooit negeren.
- Hartstichting: ‘Controleer vanaf je veertigste elk jaar je bloeddruk’.
- Déze 8 vragen worden een gynaecoloog het vaakst gesteld.
- Dít zijn de 10 dingen waarvan je gynaecoloog graag wil dat je er nú mee stopt!
Auteur: Redactie
Bronnen: SHE Health Clinics, Linda.nl, Harvard, WebMD, Kent Scientific, UN Women, McKinsey, Advent Health, Voices for Women, NIH, Women Inc., McKinsey, The Conversation, UC Health, WHO
