Bloedarmoede: steeds meer vrouwen krijgen het door hun leefstijl

15 oktober 2023

Gemiddeld 25% van de moderne vrouwen lijdt, vaak zonder dat te weten, aan bloedarmoede, veroorzaakt door een chronisch ijzertekort. dr. ir. Hans Verhoef, universitair hoofddocent en voedingsonderzoeker (WUR), promoveert op het onderwerp en pleit voor regelmatige metingen. IJzerpillen kunnen uitkomst bieden. “Als dit probleem bij mannen zou spelen, was het al lang en breed bestudeerd.”

Van een ijzertekort kun je vermoeid, duizelig en kortademig zijn, maar het kan ook goed dat je lichaam aan het tekort gewend is geraakt en je die symptomen dus níet voelt, stelt Verhoef die voedingsonderzoeker aan de Wageningen Universiteit (WUR) is. Hij zag in zijn wetenschappelijke onderzoek dat vrouwen heel vaak niet weten dat ze een ijzertekort hebben. En ijzer, speelt een belangrijke rol in ons lichaam: het vervoert zuurstof in het bloed en levert dit af bij alle organen en helpt zuurstof op te slaan in spieren. Een tekort aan ijzer lijdt weer aan bloedarmoede.

Lees ook: Welke mineralen heeft jouw lichaam nodig?

IJzertekort

Hoe komen we aan een ijzertekort? Dat ligt aan de leefstijl van nu. “In de tijd van de jagers en verzamelaars aten onze voorouders vooral fruit en rood vlees zoals rundvlees en lamsvlees. Vlees is een goede bron van ijzer en de vitamine C in fruit bevordert de ijzeropname”, vertelt Verhoef. “Anno 2023 hanteren steeds meer mensen een dieet met minder of geen vlees. Dat vind ik een mooie ontwikkeling, maar het heeft ook gevolgen voor de gezondheid.”

Dat komt omdat vegetariërs -en de mens tegenwoordig sowieso- meer graanproducten eten. Bepaalde stofjes die daarin van nature voorkomen remmen de opname van ijzer in het lichaam, zegt Verhoef. “Bij een plantaardig dieet krijg je dus minder ijzer binnen.”

Naast rood vlees, zit ijzer ook in spinazie en linzen, waarmee op natuurlijke wijze het ijzergehalte kan worden verhoogd.

Symptomen van bloedarmoede

Het herkennen van de symptomen van bloedarmoede is cruciaal voor een vroege diagnose en behandeling. Veel voorkomende lichamelijke klachten en symptomen bij bloedarmoede zijn:

Vermoeidheid: Aanhoudende vermoeidheid en een gebrek aan energie.
Bleekheid: Een opvallend bleke teint van de huid.
Kortademigheid: Moeite met ademhalen tijdens lichamelijke activiteiten.
Duizeligheid: Frequente perioden van duizeligheid of licht in het hoofd.
Hoofdpijn: Frequente en ernstige hoofdpijn of migraine.
Koude handen en voeten: Bloedarmoede kan leiden tot een slechte bloedsomloop, waardoor koude ledematen (handen, vingers, voeten) ontstaan.

Lees ook: Bloedarmoede: oorzaken, symptomen en behandeling.

Menstruatie zorgt voor verschil tussen mannen en vrouwen

Een vegetarisch dieet heeft een andere uitwerking op mannen dan op vrouwen, zegt Verhoef. Dat komt door de menstruatiecyclus. “Een vrouw verliest dan namelijk gemiddeld veertig milliliter bloed in enkele dagen. Maar bij sommige vrouwen loopt dat op tot honderd of zelfs tweehonderd milliliter bloed. Dat is alsof je elke maand een bloeddonatie doet.” In de oertijd was dat anders; vrouwen werden op latere leeftijd ongesteld, kregen meer kinderen, waren vaker zwanger en gaven langer borstvoeding, zegt Verhoef. “Daardoor menstrueerden ze grofweg 160 keer in hun leven, terwijl de vrouw nu gemiddeld zo’n 450 keer ongesteld is.”

Hoeveel vrouwen een ijzertekort hebben is onbekend. Een grove schatting is dat een kwart (25%) van de vrouwen bloedarmoede heeft. Dat gebrek aan kennis verbaast Verhoef. “Net als de weinige aandacht voor en kennis over menstruatie. We praten er niet over, lijken er geen interesse in te hebben. Als mannen dit probleem hadden gehad, dan was het allang wetenschappelijk bestudeerd.”

Lees ook: Hoe weet je dat je een vitaminetekort hebt?

Bloedarmoede: steeds meer vrouwen krijgen het door hun leefstijl

Risico voor zwangere vrouwen

Verhoef pleit voor regelmatige metingen op ijzertekort bij Nederlanders, vooral bij vrouwen, en zeker bij zwangere vrouwen. “Gemiddeld 65 tot 80 procent van de vrouwen heeft onvoldoende ijzervoorraden om een zwangerschap zonder supplementen door te komen. Dat kan ondervangen worden door beter te monitoren. Nu wordt er tijdens een zwangerschap in het eerste trimester bloed geprikt, en daarna pas in week 30 weer. In de tussenliggende periode lopen vrouwen een behoorlijk risico om ijzertekort te ontwikkelen.”

Lees ook: Zijn voedingssupplementen wel nodig?

Een ijzertekort tijdens een zwangerschap kan nadelige gevolgen hebben voor het ongeboren kind: dat kan uiteindelijk een lager geboortegewicht hebben, zelf bloedarmoede hebben of krijgen, minder ijzervoorraden hebben en zelf op eerdere leeftijd bloedarmoede krijgen. Maar ook voor de gezondheid van de moeder kan het gevaarlijk zijn.

“We zien dat vrouwen met bloedarmoede tijdens de zwangerschap, meer bloed verliezen tijdens de bevalling. In Nederland zien we zo’n 6 procent van de vrouwen die een abnormaal zware bloeding hebben na de bevalling, en dat percentage is stijgend. Na de bevalling is het waarschijnlijk lastiger om borstvoeding te geven en is de kans op bloedarmoede groter. Je raakt in een vicieuze cirkel. In extreme gevallen leidt het tot de dood, dat risico is in Nederland echter beperkt.”

Lees ook: Dít zijn de symptomen waaraan je bloedarmoede herkent.

Wat kun je zelf doen?

In ontwikkelingslanden wordt het ijzergehalte beter bijgehouden, stelt Verhoef, die zelf veel onderzoek doet in het Afrikaanse land Malawi. “Door onderzoek waarin we zulke metingen routinematig in voeren -en dat is geen rocket science -, stellen we niet alleen vast hoe groot het probleem in Nederland is en welke groepen de hoogste risico’s lopen, maar ook hoe het over de tijd verandert.”

Lees ook: Vlees is cruciaal voor de menselijke gezondheid, zeggen wetenschappers.

Wat nu, moeten we meer vlees gaan eten? Dat is niet voldoende, zegt Verhoef. “IJzerpillen kunnen wel uitkomst bieden. Europese richtlijnen spreken elkaar daarin echter tegen, terwijl de WHO adviseert dat alle vrouwen ijzerpillen zouden moeten slikken. En minder bloeden, dus minder menstrueren, helpt; bijvoorbeeld geen stopweek inlassen als je de pil slikt. Betere screening, wellicht op vrijwillige basis, zou uitkomst bieden. Vrouwen zouden meer keuzevrijheid moeten hebben, en goed geïnformeerd moeten zijn om die te benutten.”

Lees ook: Hoe voorkom of verhelp je een ijzertekort?

Veel gestelde vragen over bloedarmoede bij vrouwen

Wat is het verband tussen bloedarmoede bij vrouwen en menstruatie?
Zware menstruatiebloedingen kunnen leiden tot ijzertekort, een veel voorkomende oorzaak van bloedarmoede bij vrouwen. Het is cruciaal voor vrouwen om hun menstruatie onder controle te houden en een zorgverlener te raadplegen als ze last hebben van overmatig bloedverlies.

Kan bloedarmoede invloed hebben op de zwangerschap?
Ja, bloedarmoede kan invloed hebben op de zwangerschap. De verhoogde vraag naar ijzer tijdens de zwangerschap kan leiden tot bloedarmoede als de reserves van het lichaam onvoldoende zijn. Het is belangrijk dat zwangere vrouwen hun ijzergehalte in de gaten houden en prenatale zorg inroepen.

Zijn er natuurlijke remedies tegen bloedarmoede?
Zeker. Het eten van ijzerrijke voeding en het innemen van supplementen zoals voorgeschreven door een zorgprofessional kunnen helpen om bloedarmoede aan te pakken. Het is echter essentieel om een arts te raadplegen voordat je supplementen neemt.

Hoe wordt bloedarmoede vastgesteld?
Bloedarmoede wordt meestal vastgesteld door middel van bloedonderzoek dat het hemoglobinegehalte meet. Een huisarts, internist, verloskundige of gynaecoloog zal de juiste bloedtests aanbevelen en de resultaten interpreteren.

Is bloedarmoede bij vrouwen een ernstige aandoening?
De ernst van bloedarmoede varieert. Terwijl milde gevallen kunnen worden behandeld met dieetveranderingen en supplementen, kan ernstige bloedarmoede een agressievere behandeling vereisen. Het is belangrijk om medisch advies in te winnen als je bloedarmoede vermoedt.

Kan ik bloedarmoede als vrouw voorkomen?
Om bloedarmoede te voorkomen moet je een evenwichtig dieet volgen, vooral voor vrouwen met een hoger risico. Voldoende ijzerinname, regelmatige medische controles en het aanpakken van onderliggende gezondheidsproblemen kunnen bijdragen aan preventie.

Hulp nodig met een goede gezondheid, een gezond dieet en gezonde leefstijl?

Wil je meer informatie of een afspraak maken met onze vrouwelijke internist, cardioloog of voedingskundige bij SHE Health Clinics? Neem dan a.j.b. rechtstreeks contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.

Meer lezen?