Carcinoïdsyndroom: Oorzaken, symptomen en behandeling

9 maart 2024

Het carcinoïdsyndroom is een aandoening die voortkomt uit carcinoïdtumoren, een soort neuro-endocriene tumor die voornamelijk wordt aangetroffen in het maag-darmstelsel en de longen. Hoewel carcinoïdtumoren meestal langzaam groeien en vaak goedaardig zijn, kunnen ze bepaalde bioactieve stoffen produceren die leiden tot symptomen van het carcinoïdsyndroom.

In dit artikel gaan we dieper in op de oorzaken, symptomen, risicofactoren en behandelingsmogelijkheden van het carcinoïdsyndroom, gebaseerd op wetenschappelijke inzichten.

Oorzaken van het carcinoïdsyndroom

Het carcinoïdsyndroom wordt veroorzaakt door de overproductie van bioactieve stoffen, zoals serotonine, bradykinine en histamine, door carcinoïdtumoren. Deze stoffen worden normaal gesproken afgebroken door de lever voordat ze symptomen kunnen veroorzaken. Echter, wanneer de tumoren groter worden of zich verspreiden naar andere organen, kunnen ze deze stoffen rechtstreeks in de bloedbaan vrijgeven, wat leidt tot symptomen van het syndroom.

Symptomen van het carcinoïdsyndroom

De symptomen van het carcinoïdsyndroom kunnen variëren afhankelijk van de locatie en grootte van de tumor, evenals de hoeveelheid en het type bioactieve stoffen die worden geproduceerd. De meest voorkomende symptomen en lichamelijke klachten zijn onder meer:

Flushing (plotselinge roodheid van de huid)
Diarree
Buikpijn
Hartkloppingen
Astma-achtige symptomen (zoals piepen en kortademigheid)
Blozen
Gewichtsverlies
Onverklaarbare bloeddrukveranderingen
Vermoeidheid
Darmobstructie (in geval van grote tumoren).

Van bovengenoemde klachten en symptomen, zijn de vaakst voorkomende symptomen: opvliegers, purpere huidletsels, piepende ademhaling, diarree en kortademigheid.

Lees ook: Wat zijn ‘stille’ kankers: kanker zonder symptomen?

Risicofactoren carcinoïdsyndroom

Het carcinoïdsyndroom is meestal geassocieerd met carcinoïdtumoren, een type neuro-endocriene tumor dat bioactieve stoffen produceert die leiden tot de symptomen van het syndroom. Niet alle carcinoïdtumoren veroorzaken echter het carcinoïdsyndroom.

Dit zijn een aantal ziekten en aandoeningen die een verhoogd risico op het carcinoïdsyndroom kunnen hebben:

Carcinoïdtumoren: Het carcinoïdsyndroom is het meest direct geassocieerd met carcinoïdtumoren, met name die in het maag-darmstelsel (zoals in de darmen, maag, alvleesklier) en de longen. Deze tumoren kunnen bioactieve stoffen produceren, zoals serotonine, die de symptomen van het carcinoïdsyndroom veroorzaken.
Neuro-endocriene tumoren (NET): Naast carcinoïdtumoren kunnen andere neuro-endocriene tumoren ook het carcinoïdsyndroom veroorzaken. Deze tumoren kunnen zich in verschillende delen van het lichaam vormen, waaronder de alvleesklier, bijnieren, schildklier en eierstokken.
Voorgeschiedenis van neuro-endocriene tumoren: Mensen met een voorgeschiedenis van neuro-endocriene tumoren hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van het carcinoïdsyndroom, vooral als de tumoren hormonaal actief zijn en bioactieve stoffen produceren.
Familiaire neuro-endocriene tumoren syndromen: Sommige erfelijke aandoeningen, zoals multipele endocriene neoplasie type 1 (MEN1) en het carcinoïd en paraganglioomsyndroom, verhogen het risico op het ontwikkelen van neuro-endocriene tumoren, inclusief die welke het carcinoïdsyndroom kunnen veroorzaken.
Voorgeschiedenis van bepaalde gastro-intestinale aandoeningen: Mensen met bepaalde gastro-intestinale aandoeningen, zoals de ziekte van Crohn, Colitis Ulcerosa, coeliakie, inflammatoire darmaandoeningen (IBD) en langdurige gastritis, kunnen een verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van carcinoïdtumoren in het maag-darmstelsel.
Voorgeschiedenis van roken: Roken is geassocieerd met een verhoogd risico op het ontwikkelen van longcarcinoïdtumoren, die het carcinoïdsyndroom kunnen veroorzaken.

Echter, niet iedereen met deze aandoeningen of risicofactoren ontwikkelt het carcinoïdsyndroom. Bovendien kunnen de klachten bij mensen met carcinoïdtumoren variëren in de ernst en frequentie van symptomen die worden ervaren als gevolg van het carcinoïdsyndroom.

Lees ook: 12 soorten kanker die je door roken kunt krijgen.

Carcinoïdsyndroom: Oorzaken, symptomen en behandeling

Diagnose van het carcinoïdsyndroom

Een vroege diagnose en behandeling van carcinoïdtumoren zijn essentieel voor het beheersen van het syndroom en het verbeteren van de prognose van de patiënt. De diagnose van het carcinoïdsyndroom omvat vaak een combinatie van medische geschiedenis, lichamelijk onderzoek en aanvullende tests.

Dit zijn de diagnostiekstappen die gewoonlijk worden gevolgd bij het diagnosticeren van het carcinoïdsyndroom:

Anamnese en lichamelijk onderzoek: De arts of medisch specialist zal de medische geschiedenis van de patiënt doornemen en een lichamelijk onderzoek uitvoeren. Dit kan helpen bij het identificeren van symptomen die kenmerkend zijn voor het Carcinoïdsyndroom, zoals flushing, diarree, buikpijn, en hartkloppingen.
Bloedonderzoek: Bloedonderzoek kan worden uitgevoerd om de niveaus van bepaalde stoffen te controleren die verhoogd kunnen zijn bij het Carcinoïdsyndroom, zoals serotonine, chromogranine A, urinezuur en 5-hydroxyindolazijnzuur (5-HIAA).
Beeldvormende tests: Beeldvormende tests zoals een CT-scan, MRI-scan of soms octreotide-scintigrafie kunnen worden gebruikt om de aanwezigheid en locatie van carcinoïdtumoren te bevestigen. Sommige tumoren kunnen ook worden gezien op echografie of een PET-scan.
Hormoon- en urineonderzoek: Aangezien carcinoïdtumoren hormonen en andere bioactieve stoffen kunnen produceren, kan hormoon- en urineonderzoek worden uitgevoerd om deze stoffen te detecteren en hun niveaus te kwantificeren.
Endoscopie: Endoscopische procedures zoals gastroscopie of colonoscopie kunnen worden uitgevoerd om de darmen en andere interne organen te onderzoeken op tumoren en andere afwijkingen.
Biopsie: Indien nodig kan een biopsie worden uitgevoerd om weefselmonsters te verkrijgen van verdachte laesies voor microscopisch onderzoek om de diagnose te bevestigen en het type tumor te identificeren.
Functionele tests: Functionele tests zoals de 5-hydroxyindolazijnzuur (5-HIAA) urine-excretietest kunnen worden gebruikt om de hoeveelheid van de stof 5-HIAA in de urine te meten, wat kan helpen bij het evalueren van de productie van serotonine door carcinoïdtumoren.

Na een grondige evaluatie van de medische geschiedenis, lichamelijk onderzoek en testresultaten, kan de arts of medisch specialist een diagnose van het carcinoïdsyndroom stellen en vervolgens een gepersonaliseerd behandelingsplan aanbevelen dat gericht is op het beheren van symptomen, het vertragen van de groei van tumoren en het verbeteren van de kwaliteit van leven van de patiënt.

Behandeling van het carcinoïdsyndroom

De behandeling van het carcinoïdsyndroom is gericht op het beheersen van symptomen, het vertragen van de groei van tumoren en het verbeteren van de kwaliteit van leven van de patiënt. Enkele veelvoorkomende behandelingsmogelijkheden zijn:

Chirurgische verwijdering van tumoren: Indien mogelijk kan een operatie worden uitgevoerd om de tumor(en) te verwijderen.
Medicijnen: Sommige medicijnen, zoals octreotide (een synthetisch analoog van somatostatine) of lanreotide, kunnen worden gebruikt om symptomen te verminderen en de groei van tumoren te vertragen.
Embolisatie of ablatie: Deze procedures kunnen worden gebruikt om de bloedtoevoer naar tumoren te blokkeren of om tumoren direct te vernietigen.
Radiotherapie: Straling kan worden gebruikt om tumoren te vernietigen of de groei ervan te vertragen.
Chemotherapie: In sommige gevallen kan chemotherapie worden gebruikt om de groei van carcinoïdtumoren te vertragen. Vanwege de negatieve bijwerkingen van chemotherapie, wordt dit bij voorkeur niet als behandeling gebruikt.

Een multidisciplinaire benadering, met betrokkenheid van artsen, chirurgen en oncologen, kan helpen bij het bepalen van de meest geschikte behandelingsopties voor elke individuele patiënt.

Dit artikel biedt slechts een overzicht van het carcinoïdsyndroom en is geen vervanging voor professioneel medisch advies. Personen die symptomen ervaren die kunnen wijzen op het carcinoïdsyndroom, moeten onmiddellijk een huisarts en/of medisch specialist raadplegen voor evaluatie en diagnose.

Meer lezen?