Richtlijnen bij radiologisch onderzoek siliconen borstimplantaten

30 november 2022

Omdat wij in de praktijk merken dat huisartsen, laboranten, radiologen, internisten, borstchirurgen, cosmetisch chirurgen en plastisch chirurgen in veel gevallen niet goed bekend zijn met de richtlijnen voor radiologisch onderzoek bij vermoeden op lekkage of zweten (‘gel bleed’) van siliconen borstimplantaten, hebben wij onderstaande overzicht gemaakt met informatie, richtlijnen en adviezen bij radiologisch onderzoek.

Siliconen borstimplantaten

Siliconen borstimplantaten (borstprothesen) worden veelal geplaatst voor cosmetische augmentatie of voor reconstructie na mastectomie (borstverwijdering). Er zijn vele verschillende soorten siliconen borstprothesen beschikbaar. Globaal kunnen ze worden ingedeeld in prothesen met een vulling van siliconen, fysiologisch zout of hydrogel. De prothese wordt vóór of achter de M. pectoralis (borstspier) geplaatst. Na plaatsing vormt zich altijd een fibreus kapsel rondom de borstprothese.

Lekkende borstimplantaten

Siliconenlekkage kan worden onderverdeeld in:

Intracapsulaire protheseruptuur: bij een intracapsulaire ruptuur bevindt de siliconenprothese-inhoud zich macroscopisch niet buiten het fibreuze kapsel.
Extracapsulaire protheseruptuur: bij een extracapsulaire ruptuur is de siliconeninhoud aanwezig in het omgevende weefsel buiten het fibreuze kapsel, waarbij zich siliconomen kunnen vormen.

Wanneer er microscopische hoeveelheden siliconen buiten een intacte prothese worden gevonden, spreekt men van een ‘gel bleed’, oftewel ‘zweten’ van implantaten waardoor er siliconenmoleculen worden losgeweekt en door het lichaam kunnen verspreiden. Dit kan vervolgens gelijksoortige symptomen en klachten veroorzaken als bij een lekkage van een borstimplantaat.

Symptomen klachten borstimplantaat en/of borstimplantaatziekte

Silicone toxiciteit of borstimplantaatziekte (breast implant illness) wordt inmiddels geassocieerd met meer dan 50 verschillende symptomen. Siliconen borstimplantaten kunnen dus een breed scala aan systemische klachten veroorzaken die onder meer omvatten:

Extreme moeheid/malaise
Artralgie (gewrichtspijn)
Myalgie (spierpijn)
Artritis (chronische gewrichtsontsteking)
Ochtendstijfheid
Neurasthenie (zenuwzwakte)
Reumatische aandoeningen
Hartklachten (hartkloppingen)
Pijnlijke tanden
Sicca (droge mond/droge ogen)
Pyrexie (verhoogde lichaamstemperatuur)
Huiduitslag en huidontstekingen
Haaruitval
Maagklachten
Oogklachten
Auto-immuunstoornissen
Nachtzweten
Overmatig zweten
Brain fog (hersenmist)
Geheugen- en concentratieproblemen
Spijsverterings- en/of darmproblemen
Vocht en/of cyste(s) in eierstok(ken)
PCOS (Polycysteus Ovarium Syndroom)
Bacteriële vaginose
Regelmatig blaasontsteking
Iedere 20 tot 30 minuten naar de wc moeten.

De ernst van de klachten kan variëren van mild tot invaliderend. Voor de bovengenoemde ziektebeelden en/of klachten bij patiënten met borstimplantaten zijn verschillende namen in gebruik, zoals:

Borstimplantaatziekte
Breast Implant Illness (BII)
Siliconosis
Silicone Implant Incompatibility Syndrome (SIIS)
Schoenfeld’s syndrome
ASIA (Autoimmune Syndrome Induced by Adjuvants).

Onder deze patiënten bevinden zich ook patiënten met een klinisch bewezen auto-immuunziekte en diverse soorten kanker, waaronder plaveiselcelcarcinoom, lymfomen en lymfeklierkanker (BIA-ALCL).

Lees ook: Symptomen van borstimplantaatziekte.

Beeldvormend onderzoek bij siliconen borstimplantaten

Pijn in de borst bij al dan niet siliconen borstimplantaten is een goede voorspeller voor een implantaatruptuur, maar de afwezigheid van pijn sluit een ruptuur niet uit. Het klinisch onderzoek is bij de meeste patiënten niet betrouwbaar. Siliconenborstprothesen zijn met verschillende beeldvormende onderzoeken te evalueren, zoals echografie, CT en MRI.

Mammografie wordt bij voorkeur niet gebruikt, omdat de compressie juist rupturen kan veroorzaken.

Stap 1: onderzoek van borsten + axilla (oksels) middels echografie. Indien bij onderzoek van de axilla een sneeuwstormbeeld wordt gezien, kan dit duiden op verstopte lymfeklieren als gevolg van het zweten (gel bleed) en/of lekken van een siliconen implantaat. In dat geval is een verdere bestudering van de axilla en lymfe nodig – eventueel een biopt – om uit te sluiten dat er mogelijk sprake is van BIA-ALCL; borstimplantaat-gerelateerde ALCL (lymfeklierkanker).
Stap 2: indien verdenkingen worden gevonden tijdens echografie, dan kan er een MRI-scan worden gemaakt.

Echografie

Extracapsulaire ruptuur

Het betrouwbaarste echografische kenmerk van een extracapsulaire ruptuur is de aanwezigheid van siliconenmateriaal buiten de prothese (siliconoom). Dit kan in het borstklierweefsel of in de axilla voorkomen en veroorzaakt een hyperechogene reflectie met daarachter een hyperechogene schaduw, ook wel het sneeuwstormfenomeen genoemd.

Intracapsulaire ruptuur

Het ‘stepladder’-teken is een echografisch teken van een intracapsulaire ruptuur en komt overeen met het zogenoemde linguine-teken dat gezien wordt op de CT- en MRI-scan. Dit zijn horizontale of curvilineaire lijnen in de siliconen op de scan, die een afbeelding vormen van de gecollabeerde siliconenenveloppe.

MRI-scan

MRI-onderzoek met een speciaal voor siliconenmateriaalgevoelige data-acquisitietechniek (siliconensequentie) heeft de hoogste sensitiviteit en specificiteit en is de accuraatste manier voor de detectie van siliconenlekkage bij borstprothesen. De sensitiviteit bedraagt 75-90% en de specificiteit 90-97%. Bij deze techniek wordt gebruikgemaakt van het vermogen om met MRI het signaal van water en vet te onderdrukken en tegelijkertijd dat van siliconen te versterken.

Het onderzoek kan met verschillende veldsterkten worden uitgevoerd. Om optimaal beeldresultaat te verkrijgen wordt bij voorkeur gebruikgemaakt van een MRI van 3 Tesla met een speciale opnamespoel voor de borst. Het MRI-protocol voor de evaluatie van siliconenborstprothesen is niet primair geschikt voor de beoordeling van het klierweefsel op tumoren, omdat er geen intraveneus contrastmiddel wordt toegediend.

Plooiing van de prothese komt veel voor en moet worden onderscheiden van lekkage. Een geringe hoeveelheid vocht juist naast de prothese is niet afwijkend en is met MRI te onderscheiden van siliconen.

Extracapsulaire ruptuur

Een extracapsulaire ruptuur is te zien als vrije siliconen buiten het fibreuze kapsel. Op de speciale siliconensequentie hebben deze een hoog signaal en daardoor onderscheidt dit zich van water, dat op deze sequentie een laag signaal heeft.

Intracapsulaire ruptuur

Het bekendste teken van een intracapsulaire ruptuur is het linguine-teken, net als bij CT. De siliconen enveloppe is daarbij gelegen in het siliconenmateriaal binnen het kapsel.

Richtlijn MRI

Er is thans geen wetenschappelijk getoetste richtlijn of protocol voor de juiste beslisboom voor de detectie van siliconenborstprotheserupturen die tevens het economisch aspect in ogenschouw neemt. Aan de hand van de huidige literatuur zouden wij een MRI-scan adviseren bij:

Symptomatische patiënten met een dubieuze of een negatieve echografie-uitslag; en
Asymptomatische patiënten met een positieve echografie-uitslag om een onnodige operatie te voorkomen.

Met asymptomatische patiënten bedoelen wij patiënten die zich zorgen maken over het intact zijn van de siliconenborstprothese zonder dat zij hiervan klachten ervaren. Deze patiënten kunnen naar onze mening in principe met de reguliere mammadiagnostiek onderzocht worden, dus met echografie. Voor symptomatische patiënten met een positieve echo-uitslag is MRI-onderzoek niet nodig, omdat echografie overtuigend en voldoende is.

CT-scan

Afgezien van een 3D Mamma CT die in Nederland thans alleen bij het LUMC specifiek voor borstdiagnostiek wordt gebruikt, wordt een CT-scan weinig toegepast voor de beoordeling van de integriteit van borstprothesen vanwege de ongewenste ioniserende stralenbelasting bij een relatief jonge patiëntengroep en de potentiële initiatie van borsttumoren. CT-onderzoek is dan ook voorbehouden aan patiënten bij wie een MRI-onderzoek gecontra-indiceerd is, zoals bij patiënten met een pacemaker of claustrofobie.

Extracapsulaire ruptuur

Omdat siliconen en parenchym een hoge densiteit hebben op een CT-scan, zijn extracapsulaire rupturen hier niet goed op te beoordelen.

Intracapsulaire ruptuur

Met een CT-scan kan een intracapsulaire borstprotheseruptuur betrouwbaar worden afgebeeld. Hierbij komt het kapsel van de prothese als een guirlandestructuur in het siliconenmateriaal te liggen. Dit manifesteert zich dan als het linguine-teken.

Pathologisch onderzoek

Bij biopsie en pathologisch onderzoek kan er met name gericht gekeken worden naar:

Siliconoma (siliconen granuloma)
Siliconoom; zonder tekenen van maligniteit.
Siliconoom; met tekenen van maligniteit.
Mammacarcinoom
Plaveiselcelcarcinoom
BIA-ALCL (non-Hodgkin lymfomen)
Lymfomen in het littekenweefsel en kapsel dat zich rond borstimplantaten vormt.

Meldpunt klachten siliconen implantaten

In Nederland kunnen mensen hun klachten over siliconen implantaten melden bij het Meldpunt en Expertisecentrum Bijwerkingen Implantaten van het RIVM.

Meer informatie of afspraak maken?

Wil je meer informatie of een afspraak maken met een gespecialiseerde arts op onze siliconenpoli bij SHE Health Clinics? Neem dan a.j.b. rechtstreeks contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.

Meer lezen over borstimplantaten en borstimplantaatziekte?

SHE Health Clinics artikelen met aanvullende informatie over siliconen implantaten, borstimplantaatziekte en gerelateerde aandoeningen:

Meer lezen over borstgezondheid en borstimplantaten?

Vergoeding door zorgverzekering

Met een doorverwijzing van een (huis)arts, valt het borstonderzoek en de diagnostiek op onze siliconenpoli bij SHE Health Clinics onder de basisverzekering. Dit betekent dat radiologie door jouw zorgverzekeraar wordt vergoed als je een verwijzing van jouw (huis)arts hebt. Houd wel rekening met je eigen risico.
Het verwijderen van een borstimplantaat/borstprothese (explantatie borstprothese) valt niet altijd onder verzekerde zorg en moet men daarom veelal zelf vergoeden. Wordt de diagnose borstimplantaatziekte (Breast Implant Illness) gesteld, dan vergoed een zorgverzekeraar de explantatie deels of geheel. Een goede diagnose is dus van belang.
Het vervangen van borstimplantaten/borstprotheses valt niet altijd onder verzekerde zorg en moet men daarom zelf vergoeden.

Bronnen: