Het verhaal in een notendop:
- Vrouwen hebben veel vaker last van auto-immuunziekten zoals lupus en multiple sclerose (MS) vanwege hun dubbele set X-chromosoom-immuungenen en de effecten van hormonen zoals oestrogeen.
- Mannen krijgen vaker te maken met ernstigere virale infecties, een hoger risico op kanker en een leeftijdsgebonden afname van het immuunsysteem, deels als gevolg van de onderdrukkende werking van testosteron en het geleidelijke verlies van Y-chromosomen in immuuncellen.
- Hormonen beïnvloeden de immuniteit gedurende het hele leven, wat betekent dat de puberteit, zwangerschap, menopauze en andropauze unieke periodes zijn met een hoger of lager risico op ziekte, waar rekening mee kan worden gehouden.
- Omgevingsfactoren zoals voeding, blootstelling aan toxines en darmgezondheid werken samen met uw genetische en hormonale samenstelling om te bepalen hoe uw immuunsysteem omgaat met ontstekingen en infecties.
- Precisie-strategieën op basis van geslachtsspecifieke biologie kunnen helpen om het risico te verlagen: vrouwen kunnen zich richten op het verminderen van auto-immuunreacties, terwijl mannen hun afweer tegen ernstige infecties en kanker kunnen versterken.
Auto-immuunziekten zoals lupus, die wordt gekenmerkt door vermoeidheid, gewrichtspijn en orgaanontsteking en multiple sclerose (MS), die de hersenen en het ruggenmerg beschadigt en leidt tot zwakte en gevoelloosheid, komen onevenredig vaak voor bij vrouwen in vergelijking met mannen. Vrouwen hebben zelfs 2,5 keer meer risico op multiple sclerose en negen keer meer kans op lupus dan mannen!
Lees ook:
- Lupus: waaraan herken je deze ziekte?
- Dít zijn vaak de eerste symptomen van multiple sclerose (MS).
- Welke chronische ziektes komen bij vrouwen het meest voor?
Genetische verschillen tussen vrouwen en mannen
Elke cel in jouw lichaam draagt XX-chromosomen als je een vrouw bent of XY-chromosomen als je een man bent en deze genetische blauwdruk heeft een directe invloed op jouw immuunsysteem. Dr. Erica Ollmann Saphire van het Amerikaanse La Jolla Institute, legt uit dat het X-chromosoom veel immuungerelateerde genen draagt, wat betekent dat vrouwen in feite een ‘dubbele palet’ aan immuuninstructies hebben.
Hoewel deze dubbele dosering de afweer tegen virussen zoals SARS-CoV-2 versterkt, verhoogt het ook het risico dat het immuunsysteem zich tegen het lichaam zelf keert. Hormonen zijn een andere belangrijke factor. Oestrogeen, testosteron en progesteron doen veel meer dan alleen de voortplanting reguleren; ze werken rechtstreeks in op immuuncellen en bepalen welke genen worden geactiveerd of gedeactiveerd.
Zo verhoogt oestrogeen bijvoorbeeld de productie van antilichamen, waardoor jouw afweer tegen ziekteverwekkers wordt versterkt. Bij bepaalde concentraties veroorzaakt het echter ook ontstekingen die auto-immuunziekten verergeren. Testosteron daarentegen heeft de neiging om de immuunactiviteit te onderdrukken, waardoor ontstekingen worden verminderd, maar mannen kwetsbaarder worden voor infecties. Deze verschillen helpen verklaren waarom mannen vaker ernstige gevolgen ondervinden van virale ziekten zoals SARS-CoV-2, terwijl vrouwen vaker chronische auto-immuunziekten hebben.
Een wetenschappelijk overzicht gepubliceerd in Science benadrukt dit door aan te tonen hoe geslachtsgebonden verschillen zich uitstrekken tot op weefselniveau en de reacties in organen zoals de longen en de hersenen beïnvloeden. Deze bevindingen zijn cruciaal om te begrijpen hoe het immuunsysteem bij mannen en vrouwen verschillend functioneert en waarom deze verschillen belangrijk zijn in termen van ziekterisico.
Lees ook: Auto-immuunziekten: welke komen bij vrouwen het meest voor?
Geslachtsverschillen beïnvloeden de immuniteit van weefsels
In een overzicht gepubliceerd in het wetenschappelijke magazine Science onderzochten wetenschappelijke onderzoekers hoe genetica, hormonen en omgevingsfactoren de immuunrespons in weefsels zoals de longen, hersenen en huid beïnvloeden. Het overzicht benadrukte dat deze verschillen niet theoretisch zijn; ze verklaren de verschillende manieren waarop mannen en vrouwen orgaanspecifieke infecties, auto-immuunziekten en kankers ervaren.
Lees ook: Gendergezondheidskloof tussen vrouwen en mannen.
- Vrouwen hebben dubbel zoveel immuungerelateerd genetisch materiaal omdat ze twee X-chromosomen hebben en daardoor een bredere set immuungerelateerde genen erven dan mannen, die één X- en één Y-chromosoom hebben. Dit betekent dat het immuunsysteem van een vrouw is uitgerust met een ‘dubbele dosis’ immuunafweer, waardoor ze beter beschermd is tegen infecties, maar ook een groter risico loopt op auto-immuunziekten zoals lupus en multiple sclerose.
- Vrouwelijke immuuncellen vertonen een mozaïekeffect, waarbij ze, in tegenstelling tot mannen, willekeurig wisselen welk X-chromosoom actief is, waardoor een diverse populatie van immuuncellen ontstaat die iets anders reageren. Dit mozaïek zorgt voor meer veerkracht omdat ziekteverwekkers te maken krijgen met een diverser afweersysteem, maar het vergroot ook de kans dat sommige van die immuuncellen overreageren en een auto-immuunziekte veroorzaken.
- Geslachtshormonen beïnvloeden het gedrag van immuuncellen: hormonen zoals oestrogeen en testosteron werken rechtstreeks in op immuuncellen en beïnvloeden welke genen worden geactiveerd of gedeactiveerd. Oestrogeen versterkt de immuunrespons en verbetert de afweer tegen bacteriën en virussen, terwijl testosteron de immuunactiviteit onderdrukt, waardoor ontstekingen worden verminderd, maar mannen vatbaarder worden voor ernstige virale infecties.
- Deze verschillen in het immuunsysteem worden verder beïnvloed door omgevingsfactoren: voeding, blootstelling aan chemische stoffen en verschillen in huid- en darmmicrobiomen tussen mannen en vrouwen hebben allemaal invloed op de werking van het immuunsysteem. In het overzicht werd benadrukt dat levensstijl en omgevingskeuzes een wisselwerking hebben met geslachtsgebonden biologie, wat betekent dat factoren zoals voedingskwaliteit en blootstelling aan toxines een verschillend effect hebben op mannen en vrouwen.
- De toekomst van precisiegeneeskunde ligt in het begrijpen van deze verschillen op weefselniveau. Wetenschappers stellen dat behandelingen voor kanker, auto-immuunziekten en infecties geslachtsspecifiek moeten zijn. Zoals Sonia Sharma, PhD, medeauteur van het overzicht, opmerkte: “Als het om geneeskunde gaat, is er geen standaardoplossing die voor iedereen geschikt is”. Dit wijst op de noodzaak van therapieën die niet alleen zijn afgestemd op de ziekte zelf, doch ook op de manier waarop geslacht de immuunrespons op die ziekte beïnvloedt.
Lees ook: Over welke ziektes en aandoeningen bij vrouwen weten artsen het minst?
Lees ook: Hoe kunnen we de gezondheidskloof tussen vrouwen en mannen dichten?
Hoe het immuunsysteem van vrouwen en mannen verschilt
De risico’s op ziekte zien er voor vrouwen en mannen heel anders uit. Wetenschappers van het La Jolla Institute for Immunology wijzen erop dat, hoewel vrouwen het merendeel van de gevallen van auto-immuunziekten uitmaken, mannen meer kans hebben op hartziekten en hersenaandoeningen zoals de ziekte van Parkinson. Dit toont aan dat geslacht een aanzienlijke invloed heeft op de gezondheidsproblemen waarmee iemand in de loop van de tijd te maken krijgt.
- Met behulp van geavanceerde celkaarttools hebben onderzoekers duizenden immuuncellen bestudeerd en ontdekt dat ‘helper’-T-cellen verschillende sets genen activeren, afhankelijk van of de persoon een man of een vrouw is. Deze verschillen beïnvloeden hoe sterk uw immuunsysteem reageert en hoe het omgaat met het risico op ziekte.
Lees ook: Waarom hebben vrouwen een beter afweersysteem dan mannen?
- Fouten in de regulering van het X-chromosoom kunnen het risico op auto-immuunziekten bij vrouwen verhogen. Vrouwen hebben twee X-chromosomen, maar normaal gesproken wordt er in elke cel één uitgeschakeld om overbelasting te voorkomen. Wanneer dit proces echter mislukt, werken de regulerende T-cellen die het immuunsysteem rustig moeten houden niet meer goed. Dit verhoogt de kans dat vrouwen auto-immuunziekten ontwikkelen, zoals reumatoïde artritis en het syndroom van Sjögren.
Lees ook: Syndroom van Sjögren komt vaker bij vrouwen voor.
- Geslachtsgebonden immuunveranderingen hebben ook invloed op de hersenen. Bij de ziekte van Parkinson bijvoorbeeld vallen schadelijke immuuncellen klontjes abnormale eiwitten in de hersenen aan. Wetenschappers in La Jolla ontdekten dat de kracht en het aantal van deze aanvallen verschillen tussen mannen en vrouwen, wat aantoont dat de immuunfunctie bijdraagt aan geslachtsgebonden verschillen in de ontwikkeling van Parkinson.
- Zwangerschap brengt unieke immuunuitdagingen met zich mee: de placenta beschermt de baby goed tegen infecties, maar virussen zoals Zika kunnen soms toch doordringen en hersenbeschadiging veroorzaken. Studies tonen aan dat de killer-T-cellen van vrouwen tijdens de zwangerschap anders reageren op infecties, wat verklaart waarom bepaalde virussen in deze periode bijzonder gevaarlijk zijn.
- Ontstekingschemicaliën verschillen per geslacht: onderzoekers hebben ontdekt dat speciale op vet gebaseerde signaalmoleculen die ontstekingen veroorzaken, in zeer verschillende hoeveelheden aanwezig zijn bij mannen en vrouwen. Deze verschillen helpen verklaren waarom aandoeningen zoals hartziekten, de ziekte van Alzheimer en bepaalde auto-immuunziekten zich afhankelijk van het geslacht verschillend ontwikkelen.
Bovendien bevat jouw DNA fragmenten van oude virussen uit de menselijke evolutie. Wetenschappers hebben ontdekt dat deze genetische restanten op verschillende manieren met het immuunsysteem van mannen en vrouwen interageren. In sommige gevallen, zoals bij borstkanker of eierstokkanker, kan deze interactie het risico op ziekte beïnvloeden en nieuwe behandelingsstrategieën opleveren.
Lees ook: Welke ziektes komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen?
Geslachtshormonen veranderen de werking van jouw immuunsysteem
In een artikel in het tijdschrift Frontiers in Immunology wordt uitgelegd dat hormonen zoals oestrogeen, progesteron, prolactine en testosteron rechtstreeks inwerken op immuuncellen en zo beïnvloeden of uw lichaam ontstekingen versterkt of vermindert. Dit heeft invloed op jouw risico op auto-immuunziekten en de ernst van infecties en allergieën.
- Elk hormoon heeft een andere invloed op ziekten. Oestrogeen bijvoorbeeld speelt een dubbelspel: bij lage concentraties veroorzaakt het ontstekingen, bij hogere concentraties, zoals tijdens de zwangerschap, kalmeert het het immuunsysteem. Prolactine, dat bekend staat om zijn rol bij de melkproductie, stimuleert antilichamen en veroorzaakt ontstekingen. Testosteron en progesteron daarentegen werken als remmen en vertragen de immuunactiviteit.
- Hormonen kunnen ook helpen verklaren waarom sommige auto-immuunziekten ernstiger zijn. Bij lupus bijvoorbeeld stimuleert oestrogeen de productie van T-cellen en antilichamen, waardoor de ziekte verergert. Onderzoekers hebben ook ontdekt dat bepaalde medicijnen die het dopaminegehalte verhogen, de stimulerende effecten van prolactine kunnen blokkeren, wat nieuwe mogelijkheden biedt voor de behandeling van aandoeningen die verband houden met een hoog prolactinegehalte.
- Infecties en allergieën kunnen worden beïnvloed door hormonale veranderingen. Testosteron kan bijvoorbeeld de effectiviteit van neutrofielen verminderen, dit zijn cellen die bacteriën bestrijden, waardoor infecties bij mannen langer duren. Vrouwelijke muizen die besmet waren met influenza produceerden meer antioxidanten in hun longen en bloed, waardoor ze beter beschermd waren dan mannetjes. Schommelingen tijdens de puberteit, menstruatie, zwangerschap en menopauze veranderen ook het risico op astma en allergieën. Daarom ervaren vrouwen vaak veranderingen in hun symptomen tijdens deze levensfasen.
- Hormonen werken op complexe wijze op elkaar in. Zo bleek dat steroïde geneesmiddelen, glucocorticoïden genaamd, een wisselwerking hebben met geslachtshormonen, waardoor overlappende routes ontstaan die van invloed zijn op het verloop van auto-immuunziekten. Dit betekent dat jouw algehele hormoonbalans belangrijker is dan de werking van één hormoon alleen.
Lees ook: Hormonen: waar komen ze vandaan en hoe werken ze?
Immunologische wetenschap in het algemeen maakt sekseverschillen nuttig voor jou
Een review gepubliceerd in Oxford Open Immunology legt uit dat ‘systeeminmunologie’ enorme hoeveelheden gegevens, zoals genetische informatie, celkaarten en eiwitprofielen, samenbrengt om te onthullen hoe de biologie van mannen en vrouwen immuunreacties beïnvloedt. Eenvoudig gezegd biedt het concrete informatie voor preventie, behandeling en herstel, in plaats van dingen aan het toeval over te laten.
- Transplantaties en herstel na een virale infectie verschillen bijvoorbeeld per geslacht: mannen die organen van vrouwelijke donoren ontvangen, hebben vaak slechtere resultaten, en vrouwen die beenmerg krijgen van vrouwelijke donoren die eerder zwanger zijn geweest, lopen een groter risico op afstoting van het transplantaat. Langetermijneffecten van een virale infectie, zoals Long-Covid, komen vaker voor bij vrouwen, wat de noodzaak onderstreept van nauwlettender monitoring na een virale infectie als u een vrouw bent.
- Genen en veroudering voegen nog een extra dimensie toe: ongeveer 54 immuungerelateerde genen bevinden zich op het X-chromosoom, en vrouwen brengen soms beide kopieën tot expressie, waardoor de immuunactiviteit wordt versterkt. Bij mannen is het verlies van het Y-chromosoom met de leeftijd in verband gebracht met ernstige gevallen van zowel de ziekte van Alzheimer als prostaatkanker, evenals ernstige gevallen van coronavirus. Dit maakt infectiebeheersing en ontstekingsremmende gewoonten vooral belangrijk voor oudere mannen.
- Hormonen beïnvloeden uw immuniteit gedurende uw hele leven. De niveaus van oestradiol, progesteron en testosteron fluctueren in verschillende levensfasen, zoals tijdens het foetale leven, de puberteit, de zwangerschap, de menopauze en de andropauze, en elke fase verandert de immuniteit. Als u in de puberteit, de perimenopauze of een leeftijdsgebonden afname van testosteron zit, vermindert het plannen van medische ingrepen op een moment dat uw hormonen stabieler zijn het risico op complicaties.
Lees ook: Covid-prik kan auto-immuunziektes veroorzaken.
Lees ook: Onbekende onderwerpen op het gebied van vrouwengezondheid en vrouwengeneeskunde.
Hoe je jouw immuunsysteem in balans kunt brengen op basis van sekseverschillen
Jouw immuunsysteem functioneert anders naargelang je een man of een vrouw bent. Hormonen, genetische factoren en omgevingsfactoren beïnvloeden allemaal hoe jouw lichaam infecties, ontstekingen en auto-immuunziekten bestrijdt. Dit betekent dat je bij de manier waarop je voor jezelf zorgt rekening moet houden met deze verschillen. Je hebt meer controle dan je beseft en door dagelijks eenvoudige leefstijlmaatregelen te nemen kun je jouw risico’s verlagen en jouw biologie in jouw voordeel laten werken in plaats van tegen je.
Lees ook: Jouw biologische leeftijd verbeteren gaat sneller dan gedacht!
- Let in het dagelijks leven op jouw hormoonbalans. Als je een vrouw bent, stimuleren oestrogeen en prolactine jouw immuunsysteem, wat nuttig is tegen infecties, doch jouw risico op auto-immuunziekten verhoogt. Als je een man bent, onderdrukt testosteron jouw immuunsysteem, waardoor je vatbaarder bent voor ernstige infecties. Door een gezond levenspatroon, zoals voldoende slaap, het vermijden van alcohol en hormoonverstorende chemicaliën, en het beheersen van stress, kunt u uw hormoonbalans op peil houden en uw immuunsysteem stabiel houden.
- Ondersteun het voordeel van uw X-chromosoom zonder auto-immuniteit te veroorzaken. Vrouwen hebben twee X-chromosomen, waardoor ze twee keer zoveel immuungerelateerde genen hebben. Deze dubbele dosering verhoogt echter ook het risico op auto-immuniteit. Om het risico te verlagen, moet je je richten op het verminderen van factoren die mitochondriale schade en chronische ontstekingen veroorzaken, zoals bewerkte voedingsmiddelen, plantaardige oliën (linolzuur) en blootstelling aan chemicaliën en hormoonverstoorders. Het verbeteren van de mitochondriale functie om de cellulaire energie te stimuleren is essentieel voor het voorkomen en beheersen van auto-immuunziekten.
- Bescherm jouw hersenen en zenuwen door ontstekingsremmende gewoontes aan te nemen. Mannen zijn vatbaarder voor de ziekte van Parkinson, terwijl vrouwen een hoger risico lopen op het ontwikkelen van de ziekte van Alzheimer. Bij deze ziekten zijn er sprake van slecht functionerende immuuncellen in de hersenen. Door de gezondheid van jouw hersenen te ondersteunen met regelmatige lichaamsbeweging, blootstelling aan zonlicht en een voedingsrijk dieet, krijgt jouw zenuwstelsel de constante energie die het nodig heeft om veerkrachtig te blijven.
Lees ook: 18 manieren om jouw risico op dementie te verkleinen.
- Versterk jouw afweer tijdens de zwangerschap of hormonale veranderingen: als je zwanger bent of grote hormonale veranderingen doormaakt, zoals tijdens de puberteit of de menopauze, zal jouw immuunsysteem zich anders gedragen. Let in deze periodes extra op wat je eet, jouw blootstelling aan giftige stoffen en jouw slaap. Deze levensstijlkeuzes helpen de schommelingen in de immuniteit als gevolg van hormonale veranderingen te stabiliseren.
- Gebruik gerichte strategieën die zijn afgestemd op jouw geslachtsspecifieke risico’s. Als je een vrouw bent met auto-immuunneigingen, moet het verbeteren van de mitochondriale functie een topprioriteit zijn. Als je een man bent, moet u zich richten op het voorkomen van ernstige infecties.
- Pas jouw dagelijkse keuzes aan – wat je eet, hoe je sport, hoe je ontgift, hoe je slaapt en hoe je herstelt – afhankelijk van of jouw lichaam baat heeft bij het verminderen of verhogen van jouw immuunrespons. Studies tonen aan dat algemene aanbevelingen niet effectief zijn. Daarom is het belangrijk om effectieve strategieën te volgen die aansluiten bij jouw eigen biologie.
Lees ook: Sporten geeft vrouwen meer voordelen dan mannen.
Veel gestelde vragen (V) en antwoorden (A) over geslachtsgebonden verschillen in immuniteit
V: Waarom hebben vrouwen meer kans op auto-immuunziekten dan mannen?
A: Vrouwen hebben twee X-chromosomen, wat betekent dat ze een dubbele set immuungerelateerde genen erven. Hoewel dit hun immuunrespons op infecties versterkt, verhoogt het ook het risico dat het lichaam wordt aangevallen, wat kan leiden tot aandoeningen zoals lupus en multiple sclerose (MS). Hormonen zoals oestrogeen spelen ook een rol door de immuunactiviteit te versterken, wat auto-immuniteit aanwakkert.
V: Waarom krijgen mannen te maken met ernstigere infecties en een hoger risico op kanker?
A: Testosteron onderdrukt van nature het immuunsysteem, waardoor ontstekingen worden verminderd, maar mannen vatbaarder worden voor ernstige virale infecties en bepaalde vormen van kanker. Bovendien verliezen oudere mannen Y-chromosomen in bepaalde immuuncellen, een verandering die in verband wordt gebracht met slechtere resultaten bij aandoeningen zoals de ziekte van Alzheimer, prostaatkanker en ernstige gevallen van het nieuwe coronavirus (SARS-CoV-2).
V: Hoe beïnvloeden hormonen de immuunfunctie in verschillende levensfasen?
A: Hormoonspiegels fluctueren gedurende het hele leven, met name tijdens de puberteit, zwangerschap, menopauze en andropauze en deze veranderingen beïnvloeden het gedrag van het immuunsysteem. Zo verminderen hoge oestrogeenspiegels tijdens de zwangerschap ontstekingen, terwijl lage oestrogeenspiegels deze bescherming wegnemen en het risico op ziekten veranderen.
V: Welke rol speelt de omgeving bij geslachtsgebonden immuunverschillen?
A: Voeding, blootstelling aan chemicaliën en zelfs darm- en huidmicroben werken samen met genetische en hormonale verschillen, waardoor de werking van het immuunsysteem van mannen en vrouwen verandert. Dit betekent dat levensstijlkeuzes, zoals het eten van voedzame voeding, het beheersen van stress en het beperken van blootstelling aan giftige stoffen, een directe invloed kunnen hebben op het ziekterisico bij mannen en vrouwen.
V: Hoe kan ik deze informatie gebruiken om mijn gezondheid te beschermen?
A: Pas jouw gewoonten aan jouw biologie aan. Als je een vrouw bent, concentreer je dan op het onder controle houden van ontstekingen om het risico op auto-immuunziekten te verminderen. Als je een man bent, versterk dan jouw afweer tegen infecties en kanker door ontstekingsremmende routines te volgen. Het timen van belangrijke gezondheidsinterventies rond stabielere hormoonfasen kan ook de resultaten verbeteren.
Lees ook: Preventieve zorg is belangrijk voor iedere vrouw!
Meer lezen?
- De impact van auto-immuunziekten op het vrouwenhart.
- Nieren van vrouwen zijn veel sterker dan die van mannen: hoe komt dat?
- Dieet en levensstijl kunnen biologische leeftijd met 11 jaar verlagen.
- Siliconen in borstimplantaten veroorzaken immuunactivatie en auto-immuunindicatoren in het omliggende weefsel.
- Supplementen bij auto-immuunstoornissen: Wat werkt echt?
- ‘Juiste diagnose duurt bij vrouwen langer, dan bij mannen’.
- Wat zijn oorzaken van (ziekte)verzuim onder vrouwen?
- Blootstelling aan siliconenborstimplantaten: Effecten op het immuunsysteem en auto-immuunmarkers.
- Hoe kunnen vitamine D en omega 3 het risico op auto-immuunziekten verlagen?
- Verslaving: wat zijn de verschillen tussen vrouwen en mannen?
- Bij welke ziektes en aandoeningen bij vrouwen duurt een diagnose vaak lang?
- Waarom hebben 50+ vrouwen extra vitamine D nodig?
- Autisme bij vrouwen: moeilijker te herkennen dan bij mannen.
- Dit zijn dé 5 meest voorkomende kankersoorten bij vrouwen.
- Depressie: wat zijn de verschillen tussen mannen en vrouwen?
- Vrouwenhart vs. mannenhart: ken jij de verschillen?
- Gezondheid oudere vrouwen slechter dan die van mannen.
- McKinsey-rapport onderstreept potentieel van US$1 triljoen om gezondheidskloof tussen mannen en vrouwen te dichten.
Bronnen: SHE Health Clinics, Medical Xpress, Science, Frontiers in Immunology
