Testosteron wordt vaak gezien als het mannenhormoon, doch ook vrouwen maken het aan; zij het in kleinere hoeveelheden. Toch speelt dit hormoon een belangrijke rol in het lichaam én het brein van vrouwen. In dit artikel lees je wat testosteron doet, hoe het samenwerkt met andere hormonen, wat de risico’s zijn bij een testosterontekort of een teveel aan testosteron (hyperandrogenism) en hoe je jouw natuurlijke balans kunt ondersteunen.
Wat doet testosteron bij vrouwen?
Vrouwen maken dagelijks ongeveer 0,23 tot 0,3 milligram testosteron aan, tegenover 6 tot 8 milligram bij mannen. Dit kleine beetje heeft echter een groot effect. Testosteron helpt bij:
Energie en vitaliteit – het ondersteunt de stofwisseling en spierkracht.
Mentale scherpte – het bevordert concentratie, motivatie en zelfvertrouwen.
Stemming en libido – testosteron heeft een positief effect op stemming en seksueel verlangen.
Bot- en spiergezondheid – het draagt bij aan sterkere botten en betere spieropbouw.
Daarnaast blijkt uit hersenonderzoek dat testosteron invloed heeft op emotieherkenning en besluitvorming. Te weinig testosteron kan leiden tot vermoeidheid, somberheid of minder motivatie.
Lees ook: Testosteron bij vrouwen: belang, klachten en leefstijl.
De hormonale dans: testosteron, oestrogeen en progesteron
Het vrouwelijke lichaam werkt met een complexe balans van hormonen, waaronder:
Oestrogeen: Zorgt voor emotionele stabiliteit, remming en concentratievermogen.
Progesteron: Helpt bij ontspanning en een goede nachtrust.
Testosteron: Zorgt juist voor daadkracht, focus en motivatie.
Wanneer één van deze hormonen uit balans raakt (bijvoorbeeld door stress, de overgang, hormoonspiraal of de antoconceptiepil), kan dat invloed hebben op hoe een vrouw zich voelt en functioneert. Een gezonde hormonale balans is dus cruciaal voor zowel lichaam als brein.
Lees ook: Hormonen: waar komen ze vandaan en hoe werken ze?
Oorzaken van een testosterontekort
De meest voorkomende oorzaken van een testosterontekort bij vrouwen zijn:
- Veroudering: Vanaf circa 35 jaar neemt de natuurlijke productie van testosteron in de eierstokken en bijnieren geleidelijk af. Dit is een normaal onderdeel van het verouderingsproces.
- Overgang (menopauze): Tijdens en na de overgang daalt de productie van meerdere hormonen, ook testosteron, waardoor de spiegel aanzienlijk lager kan worden.
- Langdurige stress en burn-out: Chronisch verhoogd cortisol (stresshormoon) onderdrukt de aanmaak van testosteron en put de bijnieren uit.
- Slaaptekort: Onvoldoende slaap verstoort de hormoonbalans en vermindert de productie van geslachtshormonen.
- Voedingstekorten of vetarme voeding: Essentiële vetzuren, cholesterol, zink, magnesium en DHEA zijn nodig voor hormoonproductie. Een tekort kan de testosteronaanmaak verstoren.
- Overtraining of intense inspanning zonder voldoende herstel: Dit verhoogt stresshormonen en verlaagt testosteron.
- Te weinig lichaamsbeweging: Beweging stimuleert spiermassa en hormoonproductie; het ontbreken daarvan verlaagt testosteron.
- Chronische ziekten of auto-immuunaandoeningen: Aandoeningen die het immuunsysteem of de bijnieren beïnvloeden kunnen de hormonale balans verstoren.
- Vitamine D-tekort: Vitamine D speelt een rol in hormonale regulatie; een tekort kan gepaard gaan met lagere testosteronwaarden.
- Anticonceptie: Hormonale anticonceptiva (vooral combinaties van oestrogeen en progestageen) verhogen het SHBG (Sex Hormone Binding Globulin), waardoor minder vrij, actief testosteron beschikbaar is in het bloed.
- Medicijngebruik: Verschillende medicijnen kunnen de natuurlijke aanmaak of werking van testosteron bij vrouwen onderdrukken en zo een testosterontekort veroorzaken. De meest voorkomende zijn:
- Corticosteroïden: Deze ontstekingsremmers kunnen de productie van geslachtshormonen onderdrukken en de hormonale balans verstoren.
- Antidepressiva (met name SSRI’s): Kunnen libido verminderen en mogelijk invloed hebben op hormoonspiegels en kunnen seksuele disfunctie veroorzaken.
- Chemotherapie en radiotherapie: Kunnen de functie van de eierstokken beschadigen en zo de productie van testosteron en andere hormonen verminderen.
- Anti-androgenen: Medicijnen die de werking van androgenen blokkeren, bijvoorbeeld gebruikt bij bepaalde hormoongevoelige aandoeningen.
- Bepaalde antipsychotica en anti-epileptica: Deze kunnen indirect hormoonverstoring veroorzaken door effecten op het centrale zenuwstelsel en hypofyse.
Daarnaast kunnen zeldzamere oorzaken liggen in problemen met de aansturing vanuit de hypofyse (secundair hypogonadisme) door tumoren, trauma of ernstige ondervoeding.
Deze factoren samen kunnen leiden tot vermoeidheid, minder libido, spierverlies, stemmingswisselingen en botproblemen. Het is belangrijk om bij vermoeden van testosterontekort altijd een arts of medisch specialist te raadplegen voor testen en advies over leefstijl en eventuele behandelingen.
Lees ook: Welke medicijnen kunnen jouw libido verlagen?
Gevolgen van een testosterontekort
Vanaf ongeveer het 35e levensjaar daalt de natuurlijke aanmaak van testosteron bij vrouwen. Tijdens en na de overgang kan dat leiden tot klachten zoals:
Chronische vermoeidheid
Verminderd libido / minder zin in seks
Somberheid of prikkelbaarheid
Afname van spiermassa en toename van buikvet
Dunnere botten (hoger risico op osteoporose).
Een langdurig testosterontekort kan niet alleen lichamelijk, maar ook mentaal effect hebben, bijvoorbeeld op zelfvertrouwen en concentratievermogen. Preventie is hierbij dus van belang en kan lichamelijke- en mentale klachten helpen voorkomen.
Lees ook: 10 signalen dat je een hormonale disbalans hebt.
Natuurlijke ondersteuning van testosteron
Je kunt jouw hormoonbalans op een natuurlijke manier ondersteunen:
1. Voedingspatroon aanpassen
Een evenwichtige voeding helpt bij de aanmaak en werking van testosteron.
Eet gezonde vetten en Omega 3 uit avocado, noten, olijfolie en vette vis.
Zorg voor voldoende eiwitten (vis, eieren, peulvruchten) voor spierherstel.
Voeg zink en magnesium toe via verse oesters, vlees en groene bladgroenten.
Zorg voor voldoende vitamine D, via zonlicht of supplementen.
Lees ook: Hoe blijf je met een gezonde leefstijl hormonaal in balans?
2. Bewegen en krachttraining
Regelmatige krachttraining stimuleert de natuurlijke productie van testosteron en helpt je energiebalans verbeteren.
Lees ook: Langer leven dankzij krachttraining.
3. Stress verminderen en goed slapen
Chronische stress verlaagt testosteron, terwijl diepe slaap de aanmaak bevordert. Rustmomenten en ontspanning zijn dus essentieel.
Lees ook: Stress symptomen bij vrouwen: Wat zijn de meest voorkomende?
Gezondheidsrisico’s bij supplementen of therapie
Sommige vrouwen overwegen testosteronsupplementen of bio-identieke hormoontherapie. Dit mag alleen onder begeleiding van een arts of medisch specialist (gynaecoloog of internist-endocrinoloog). Onjuist gebruik of een teveel aan testosteron (hyperandrogenisme) kan namelijk leiden tot onder andere:
- Verhoogde haargroei: overmatige lichaams- en gezichtsbeharing (hirsutisme), vaak volgens een mannelijk patroon;
- Acne en/of vette huid;
- Verdikking van de stem;
- Haaruitval;
- Stemmingwisselingen;
- Vergroting van de clitoris;
- Onregelmatige of uitblijvende menstruatie cyclus;
- Veranderingen in cholesterolwaarden.
Een arts of medisch specialist kan via bloedonderzoek nagaan of er werkelijk een tekort is en de juiste behandeling voorstellen.
Lees ook: Veranderingen in jouw libido: Wat is normaal en hoe kun je jouw libido verhogen?
FAQ: Veel gestelde vragen over testosteron bij vrouwen
1. Hebben vrouwen echt testosteron nodig?
Ja. Ook in kleine hoeveelheden is testosteron onmisbaar voor energie, stemming en hersenfunctie.
2. Wanneer daalt testosteron het meest?
De natuurlijke daling bij vrouwen begint rond het 35e levensjaar en versnelt tijdens de overgang naar de menopauze.
3. Kan voeding mijn testosteron verhogen?
Ja, voeding rijk aan gezonde vetten, zink en vitamine D ondersteunt de hormoonproductie.
4. Kunnen stress en slaap een tekort veroorzaken?
Ja. Te veel stress en te weinig slaap verminderen de natuurlijke productie van testosteron.
5. Hoe weet ik of ik een tekort heb?
Typische signalen zijn vermoeidheid, minder zin in seks en stemmingswisselingen. Laat bij twijfel altijd jouw bloedwaarden testen.
6. Is een hoog testosteron bij vrouwen ook slecht?
Ja, te veel testosteron kan leiden tot onder andere acne, overbeharing en cyclusproblemen. Ook dit vraagt om medische diagnostiek en advies.
7. Wat is testosteron voor vrouwen kort samengevat?
Testosteron is niet alleen een mannelijk hormoon, maar ook een voedingsstof voor het vrouwelijke brein. Het ondersteunt energie, motivatie en emotioneel evenwicht. Door gezond te eten, te bewegen en stress te verminderen kun je jouw natuurlijke hormoonbalans versterken.
8. Hoe weet ik of mijn testosteron te hoog is?
Een te hoog testosterongehalte bij vrouwen kan leiden tot acne, overbeharing (met name op kin of buik), stemverandering of een onregelmatige cyclus. In sommige gevallen kan het wijzen op een hormonale aandoening zoals PCOS (Polycysteus Ovarium Syndroom).
9. Wat zijn normale testosteronwaarden voor vrouwen?
De normale bloedwaarden voor totaal testosteron liggen tussen ongeveer 0,29 en 1,67 nmol/L. De actieve, vrije vorm ligt meestal tussen 15 en 49 pg/ml. Waarden buiten deze grenzen kunnen wijzen op hormonale verstoringen.
10. Waarom reageert de ene vrouw sterker op testosteron dan de andere?
De gevoeligheid hangt af van de androgeenreceptoren: eiwitten die het hormoonverhaal in cellen aansturen. Ook genetische factoren, vetverdeling, oestrogeenniveau en zelfs prenatale blootstelling aan testosteron spelen een rol.
11. Verandert testosteron tijdens de menstruatiecyclus?
Ja, rond de eisprong is er een natuurlijke piek in testosteron. Dat gaat vaak samen met een lichte stijging in libido, concentratievermogen en energie.
12. Kunnen anticonceptiemiddelen mijn testosteron verlagen?
Ja, vooral de combinatiepil verlaagt vaak de hoeveelheid vrij testosteron, doordat het SHBG (Sex Hormone Binding Globuline) verhoogt. Daardoor blijft er minder actief testosteron over in het lichaam.
13. Helpt testosteronsuppletie echt bij klachten na de overgang?
Bij sommige vrouwen wel. Ongeveer de helft van de vrouwen reageert positief op lage doses testosteron: ze ervaren meer energie, beter libido en meer spierkracht. De andere helft merkt weinig verschil, afhankelijk van hun genetische gevoeligheid en hormonale balans.
14. Kan testosteron omgezet worden in oestrogeen?
Ja. In vetweefsel wordt een deel van testosteron omgezet in oestrogeen via het enzym aromatase. Hierdoor behouden vrouwen in de overgang vaak nog enige oestrogeenproductie, zelfs na het wegvallen van de eierstokfunctie.
15. Kun je jouw testosteron verhogen zonder supplementen?
Ja, via natuurlijke manieren: krachttraining, stressreductie, eiwitrijke voeding, voldoende slaap en blootstelling aan zonlicht (voor vitamine D). Dit kan de natuurlijke aanmaak van testosteron positief beïnvloeden.
16. Hoe betrouwbaar zijn testosterontesten voor vrouwen?
Bloedtesten geven een algemeen beeld van totaal testosteron, maar vrij testosteron (via speeksel of specifieke bloedtests) zegt meer over de actieve vorm in jouw lichaam. Dus eigenlijk kun je het beste beide laten testen. Laat de interpretatie altijd door een arts of medisch specialist doen.
17. Is testosteron veilig bij langdurig gebruik in therapievorm?
In lage, fysiologische doses kan dit veilig zijn onder medische begeleiding. Langdurig of verkeerd gebruik van testosteron verhoogt het risico op bijwerkingen zoals acne, haaruitval of verhoogd cholesterol.
18. Heeft testosteron invloed op het cognitief functioneren?
Ja, wetenschappelijke studies wijzen uit dat testosteron invloed heeft op focus, impulscontrole en motivatie. Een gezonde spiegel ondersteunt besluitvorming, geheugen en emotionele stabiliteit.
19. Wat is de oorzaak van teveel mannelijke hormonen?
Hyperandrogenisme is een aandoening waarbij vrouwen een teveel aan androgenen (mannelijke hormonen) in het bloed hebben. De meest voorkomende oorzaak van hyperandrogenisme bij vrouwen is het polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS). Hyperandrogenisme kan echter ook ontstaan door andere aandoeningen zoals bijnierhyperplasie, de ziekte van Cushing, of bepaalde tumoren. De diagnose wordt gesteld op basis van bloedonderzoek en lichamelijk onderzoek. Behandeling hangt af van de oorzaak en kan bestaan uit hormonale anticonceptie, anti-androgenen, of andere ondersteunende therapieën. Hyperandrogenisme komt voor bij ongeveer 5% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd en beïnvloedt zowel het uiterlijk als de hormonale balans en vruchtbaarheid.
20. Kan lage testosteron de hersenen en het mentale welzijn van vrouwen beïnvloeden?
Ja, dat is een van de meest onderbelichte, maar krachtige effecten van testosteron. Dit hormoon is letterlijk voeding voor het vrouwelijke brein. Een tekort kan zorgen voor minder focus, vermoeidheid, en een vlak gevoel; alsof de “drive” uit het leven verdwijnt. Onderzoek laat zien dat voldoende testosteron bijdraagt aan motivatie, zelfvertrouwen, veerkracht en cognitieve scherpte, omdat het direct invloed heeft op de communicatie tussen hersencellen in de prefrontale cortex (het deel dat beslissingen en stemming regelt). Een gezonde testosteronspiegel is dus niet alleen belangrijk voor libido of spierkracht, doch ook voor mentale gezondheid, hormoonbalans en emotionele stabiliteit. Daarom noemen sommige experts het ook wel “de vonk van vitaliteit” bij vrouwen.
21. Wat kan ik doen als ik vermoed dat medicijngebruik mijn testosteron verlaagd?
Het is belangrijk om bij gebruik van medicijnen alert te zijn op symptomen van testosterontekort (zoals vermoeidheid, stemmingswisselingen, libidoverlies) en dit te bespreken met een behandelend arts en/of medisch specialist. Deze kan indien nodig de hormoonstatus controleren en een gepersonaliseerd behandelplan opstellen.
22. Helpt voeding met fytohormonen of adaptogenen (zoals maca of ashwagandha)?
Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat sommige kruiden, zoals ashwagandha en maca, de hormonale balans kunnen ondersteunen door stress te verminderen en de bijnierfunctie te bevorderen. Dit helpt indirect bij een stabielere testosteronproductie.
Lees ook: Ashwagandha: 28 voordelen voor vrouwen.
23. Wat zijn de meest effectieve kruiden, supplementen, vitaminen en mineralen die kunnen helpen bij een testosterontekort?
Van de volgende middelen is bewezen dat ze een positief effect kunnen hebben:
- Ashwagandha: Een adaptogeen kruid dat stress verlaagt en de verhouding tussen stresshormonen (zoals cortisol) en geslachtshormonen herstelt. In klinische studies leidde ashwagandha tot een verhoging van DHEA-S (18%) en testosteron (14%) na enkele weken gebruik. Dit verbetert energie, stemming en libido.
- Maca (Lepidium meyenii): Een Peruaanse wortel die in onderzoek vaak wordt gelinkt aan een beter libido bij vrouwen in de overgang. Maca beïnvloedt niet direct testosteron, maar herstelt de hormonale balans via de hypothalamus en hypofyse. Veel vrouwen ervaren meer energie en seksuele zin.
- Zink: Een essentieel mineraal dat direct betrokken is bij de aanmaak van testosteron. Een tekort aan zink verlaagt de productie van LH (luteïniserend hormoon), wat de testosteronvorming remt. Aanvulling met zink ondersteunt zowel hormonale balans als vruchtbaarheid.
- Vitamine D3: Vitamine D werkt eigenlijk als een hormoon. Een optimaal niveau ondersteunt niet alleen bot- en immuungezondheid, maar ook hormonale regulatie. Lage vitamine D-waarden worden vaak geassocieerd met lagere testosteronspiegels.
- Magnesium: Een mineraal dat de omzetting van cholesterol naar geslachtshormonen stimuleert. Het ondersteunt ontspanning, slaapkwaliteit en vermindert de invloed van stress op de hormoonhuishouding; een indirecte boost voor testosteron.
- Tribulus Terrestris: Een kruid dat de libido kan verhogen bij vrouwen. Onderzoek toont aan dat vrouwen die 500-1500 mg Tribulus per dag namen, een stijging van seksueel verlangen tot 67% ervoeren. De invloed op testosteron is beperkt, maar het werkt goed voor seksuele energie.
- Fenegriek (Foenegriekzaadextract): Stimuleert het enzym dat testosteron vrijmaakt uit zijn gebonden vorm (SHBG). Het vergroot ook de doorbloeding en kan het libido bevorderen. Met name effectief bij vrouwen met lage libido of tijdens de overgang.
- Shilajit: Een mineraalrijke hars uit de Himalaya die als natuurlijke adaptogeen geldt. Onderzoeken laten een verhoging zien van zowel totale als vrije testosteronspiegels. Shilajit is rijk aan fulvinezuren en ondersteunt energie, stemming en hormonale balans.
- Ginseng: Bekend om zijn stimulerende werking op energie en bloedcirculatie. Ginseng helpt ook bij hormonale vermoeidheid en kan de gevoeligheid van seksuele prikkels vergroten.
- Saffraan: Een krachtig natuurlijk afrodisiacum dat stemming en doorbloeding verbetert. Klinische studies tonen aan dat saffraan helpt bij lustverlies en vaginale droogheid zonder hormonale veranderingen te veroorzaken.
Aanvullende tips:
- Combineer adaptogenen (zoals ashwagandha of maca) met mineralen (zink, magnesium, vitamine D3) voor een synergistisch effect.
- Vermijd intense stress en te weinig slaap, want cortisol blokkeert testosteronproductie.
- Laat bij langdurige klachten altijd hormonale waarden meten via bloedonderzoek voor je supplementen combineert.
Meer lezen over hormonen?
- 7 tips om jouw libido een boost te geven.
- Hoe beïnvloeden hormonen jouw gedrag en humeur?
- Progesteron en Progestagenen: Wat zijn de verschillen?
- Oestrogeendominantie: wat is het en doet het met je?
- Wat kun je tijdens de overgang doen tegen opvliegers?
- Berberine: Gezonde voordelen voor vrouwen.
- Welke invloed hebben hormonen op je gewicht?
- Lezersvraag: ‘Met mijn man heb ik al 3 jaar geen seks meer, hoe ga ik daarmee om?’.
- 10 Kruiden voor de menopauze gesteund door de wetenschap.
- Déze symptomen kunnen wijzen op de overgang.
- Wat zijn de symptomen van een progesteron tekort?
- 6 tips voor een goede hormonale gezondheid bij vrouwen.
- Hartbrein coherentie: De kracht van balans voor vrouwen.
- 12 voedingsmiddelen die jouw lichaam helpen collageen aan te maken.
- Hét verschil tussen hormonale, menstruele en normale migraine.
- Wat zijn de oorzaken van een laag libido bij vrouwen?
- Hoe kan een verstoord hormonaal evenwicht invloed hebben op de zwangerschap?
- 30 feiten en statistieken over de menopauze.
- Welke supplementen reduceren stress?
- Verbeter jouw vruchtbaarheid: supplementen, kruiden en specerijen die kunnen helpen.
- Waarom is anticonceptie belangrijk voor een vrouw?
- 21 Anti-aging supplementen: Voordelen, bijwerkingen en hoe te gebruiken.
- Wat zijn essentiële sporenelementen voor vrouwen?
- Te gestrest? 14 manieren om het cortisolgehalte te verlagen.
- Wat zijn de 6 hormonen die gewichtstoename veroorzaken?
- Cayennepeper: De kracht en gezonde voordelen van capsaïcine.
- Waarom is het zo belangrijk om genoeg vitamine D en magnesium binnen te krijgen?
- 20 tips om cortisol te verlagen.
- Wat veroorzaakt (tegen)zin in seks bij vrouwen?
Bronnen: SHE Health Clinics, Universiteit Leiden, Brein Balance Instituut, Medical Clinics of North America, The Journal of Sexual Medicine, The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, UZ Gent, The Lancet
