Waarom psychofarmaca, psychotherapie en cognitieve gedragstherapie meestal niet werken

19 april 2024

Psychische aandoeningen zijn complexe en veelzijdige aandoeningen die verschillende aspecten van het menselijk functioneren beïnvloeden. Hoewel behandelingen zoals psychofarmaca, psychotherapie en cognitieve gedragstherapie vaak effectief kunnen zijn bij het beheren van symptomen, ervaren de meeste individuen nog steeds geen succes met deze benaderingen. Inmiddels zijn er diverse studies gedaan die ook laten zien dat psychofarmaca, psychotherapie en cognitieve gedragstherapie totaal niet werken.

In dit artikel lichten we dit toe, verkennen we waarom deze behandelingen meestal niet werken en beschrijven we de complexiteit van het behandelen van psychische aandoeningen. Daarnaast geven we nieuw perspectief voor alternatieven die wel effectief kunnen zijn.

Grootschalig wetenschappelijk onderzoek

Recente wetenschappelijke onderzoeken hebben vragen opgeroepen over de effectiviteit van veelgebruikte behandelingen voor mentale aandoeningen, zoals psychofarmaca, psychotherapie en cognitieve gedragstherapie (CGT). Een paraplustudie, getiteld “The efficacy of psychotherapies and pharmacotherapies for mental disorders in adults: an umbrella review and meta-analytic evaluation of recent meta-analyses“, heeft deze zorgen aangescherpt door aan te tonen dat deze benaderingen niet zo effectief zijn als voorheen gedacht. Van 3.782 RCT’s en 650.514 patiënten blijkt namelijk dat psychofarmaca, psychotherapie en cognitieve gedragstherapie niet werken. Ze waren dus niet significant effectief bij het verbeteren van de symptomen van verschillende mentale stoornissen.

Allereerst werd met deze studie aangetoond dat psychofarmaca, waaronder antidepressiva, antipsychotica en stemmingsstabilisatoren, geen aanzienlijk betere resultaten opleverden dan placebo’s bij de behandeling van depressie, angststoornissen en bipolaire stoornissen. Dit werpt twijfel op over het wijdverbreide gebruik van medicatie als primaire behandeling voor deze aandoeningen.
Ten tweede toonde de studie aan dat psychotherapie, waaronder praattherapieën zoals cognitieve gedragstherapie (CGT), niet significant effectiever was dan placebo’s bij de behandeling van verschillende mentale aandoeningen. Dit roept vragen op over de praktische waarde van traditionele psychotherapeutische benaderingen bij de behandeling van complexe psychische problemen.

Lees ook: Antidepressiva kunnen seksuele disfunctie en ‘chemische castratie’ veroorzaken.

Ondersteunend onderzoek

Ook uit de wetenschappelijke systemic review ‘The serotonin theory of depression: a systemic umbrella review of the evidence‘ blijkt dat er geen correlatie is tussen het serotonine niveau en een depressie.

De onderzoeksconclusie is dan ook dat antidepressiva in de meeste gevallen niet effectief zijn. Echter, ze hebben soms wel effect, doch dat wordt voornamelijk toegeschreven aan het placebo-effect van de antidepressiva.

Implicaties en overwegingen

De bevindingen van deze studies werpen belangrijke vragen op over de huidige benaderingen van de behandeling van mentale aandoeningen. Als psychofarmaca, psychotherapie en CGT niet zo effectief zijn als voorheen gedacht, moeten we dan niet overstappen op alternatieve benaderingen?

De auteurs van de studies pleiten daarom voor een paradigmashift binnen de geestelijke gezondheidszorg (GGZ). Ze benadrukken de behoefte aan een meer gedifferentieerde en gepersonaliseerde benadering van de behandeling van mentale aandoeningen. Voor sommige individuen kunnen psychofarmaca, psychotherapie en CGT nog steeds nuttig zijn (placebo effect), terwijl anderen juist baat kunnen hebben bij alternatieve benaderingen zoals mindfulness, lichaamsbeweging, voeding, psychedelica, complementaire therapieën of nieuwe therapieën die wel bewezen effectief zijn.

Lees ook: Lichaamsbeweging is bij matige depressie net zo effectief als antidepressiva.

Waarom werkt het niet?

Er zijn meerdere mogelijke oorzaken te vinden waarom psychofarmaca, psychotherapie en cognitieve gedragstherapie vaak niet werken. Redenen kunnen onder andere zijn:

Biologische variabiliteit: Mensen reageren verschillend op medicijnen vanwege biologische variabiliteit, waaronder genetische factoren, metabolisme, neurotransmitterfunctie en neuroplasticiteit. Wat voor de ene persoon werkt, werkt mogelijk niet voor een ander, en het kan trial-and-error zijn om de juiste medicatie en dosering te vinden.
Complexe oorzaken van psychische aandoeningen: Psychische aandoeningen hebben vaak meerdere oorzaken, waaronder genetische aanleg, omgevingsfactoren, trauma, sociale en culturele invloeden, en neurobiologische processen. Het kan moeilijk zijn om alle aspecten van een aandoening te behandelen met slechts één benadering.
Comorbiditeit: Veel mensen met psychische aandoeningen hebben ook comorbide aandoeningen, zoals depressie en angst (fobie), waardoor de behandeling complexer wordt. Het behandelen van meerdere aandoeningen tegelijkertijd kan uitdagend zijn en vereist een geïntegreerde aanpak.
Therapeutische relatie: De therapeutische relatie tussen de patiënt en de zorgverlener is een cruciale factor in het succes van psychotherapie. Als er geen goede match is tussen de patiënt en de therapeut, of als er vertrouwenskwesties zijn, kan dit de effectiviteit van de behandeling verminderen.
Onvoldoende toegang tot behandeling: Beperkte toegang tot kwaliteitsvolle behandelingen, waaronder psychofarmaca en psychotherapie, kan een obstakel vormen voor mensen met psychische aandoeningen. Lange wachttijden, hoge kosten, stigmatisering en gebrek aan gespecialiseerde zorg kunnen allemaal bijdragen aan suboptimale resultaten.

Lees ook: Welke psychische klachten komen bij vrouwen het meest voor?

Wat werkt er wel?

De noodzaak van een kritische heroverweging van onze benaderingen van de behandeling van mentale gezondheid is duidelijk. Voor het vinden van alternatieven en effectieve behandelingen is meer onderzoek en ontwikkeling nodig om de meest effectieve en gepersonaliseerde behandelingen voor individuen met mentale aandoeningen te identificeren en te implementeren. SHE Health Clinics en diverse van onze strategische partners richten zich op het ontwikkelen en testen van effectieve therapiebehandelingen voor onder andere depressie, burn-out, trauma, angst, fobie, PTSS, eetstoornissen en verslavingen.

Lees ook: Als antidepressiva niet werkt, is magnetische hersenstimulatie een alternatief.

Meer lezen over mentale gezondheid?