Er wordt vaak gedacht dat vrouwen die last hebben van psychose een beter ziektebeloop hebben dan mannen. Ze worden later ziek, lijken beter te reageren op behandeling, en blijven ondanks hun klachten beter functioneren. Maar dat relatieve voordeel wat vrouwen hebben, lijkt verloren te gaan op latere leeftijd.
Uit een Nederlands wetenschappelijk onderzoek blijkt dat vrouwen na de hun 45e juist een hoger risico hebben op een terugval en heropname voor psychotische klachten, en dat de medicatie minder goed helpt om dat te voorkomen. Hoe kan dat? De onderzoekers denken dat dit te maken heeft met het beschermende effect van oestrogeen. Dat valt weg na de overgang, wanneer de spiegels van dit hormoon drastisch dalen.
Dit artikel gaat over een wetenschappelijk onderzoek waarbij er is gekeken naar het effect van één van deze belangrijke hormonale veranderingen bij vrouwen: de overgang.
Lees ook: Hoe herken je een depressie tijdens de overgang en wat kun je er aan doen?
Wat zijn die hormonale schommelingen en waarom hebben die een groot effect?
Jonge vrouwen hebben hogere concentraties van het geslachtshormoon oestrogeen dan mannen. Het reguleert samen met het hormoon progesteron de menstruatiecyclus, waardoor een vrouw zwanger kan worden. Het is ook verantwoordelijk voor de uiterlijke, vrouwelijke geslachtskenmerken, zoals borstvorming en de vrouwelijke vetverdeling. Oestrogenen komen in het hele lichaam voor, en kunnen ook de hersenen bereiken. Daar kunnen ze beschermend werken tegen psychoses. Dat denken we omdat uit onderzoek blijkt dat de psychotische klachten bij vrouwen vaak veranderen op het moment dat de oestrogeenspiegels ook veranderen.
Lees ook: Psychose: dít is wat je erover wil weten.
De overgang is een periode waarin zo’n belangrijke hormonale verandering plaatsvindt
Het is de periode waarin een vrouw haar vruchtbaarheid verliest en dus geen kinderen meer kan krijgen. In deze periode gaan de oestrogeenspiegels eerst een tijdje schommelen, waarna ze uiteindelijk permanent laag blijven. De menstruatie wordt in deze periode steeds onregelmatiger en blijft uiteindelijk helemaal uit. Het moment van de laatste menstruatie noemen we de menopauze. De periode kan bij elkaar een aantal jaar duren en begint meestal rond het 45e levensjaar, maar dat varieert per vrouw. Het is bekend dat de overgang gepaard kan gaan en met psychische klachten in vrouwen met en zonder een schizofrenie-spectrum stoornis.
Lees ook: Vanaf welke leeftijd kun je in de overgang komen?
Lees ook: “Ineens wil je dood”: Depressie tijdens de overgang.
Vaak worden mensen met een schizofrenie-spectrum stoornis behandeld met een antipsychoticum om psychotische klachten te verminderen en/of te voorkomen
De keuze voor het type en de dosering van het antipsychoticum (antidepressiva) verschilt per persoon. Ondanks de behandeling kunnen de psychotische klachten toch toenemen. Ingrijpende veranderingen in het leven van die persoon kunnen bijvoorbeeld een aanleiding zijn een toename in psychotische klachten. Ook kan de behandeling minder effectief worden. Als de psychotische klachten erg veel toenemen, is soms een opname in een psychiatrische kliniek nodig.
Lees ook: Lichaamsbeweging is bij matige depressie net zo effectief als antidepressiva.
In dit onderzoek wilden men weten of er verschillen waren tussen mannen en vrouwen in het aantal opnames als gevolg van een toename in psychotische klachten
Ook waren de onderzoekers benieuwd naar het effect van de overgang op het aantal opnamen bij vrouwen. Om dat te onderzoeken hebben ze mannen en vrouwen onderverdeeld in groepen op basis van hun leeftijd. Hierbij hebben ze gekozen om de groepen op te splitsen bij de 45 jaar. In totaal hebben ze dus vier groepen met elkaar vergeleken: ‘jonge’ mannen, ‘oudere’ mannen, ‘jonge’ vrouwen, en ‘oudere’ vrouwen.
Lees ook: Antidepressiva onder jonge vrouwen flink toegenomen.
In totaal bleken er evenveel mannen als vrouwen een diagnose binnen het schizofreniespectrum te hebben
De onderzoekers hadden namelijk gegevens van 30.785 vrouwen en 31.104 mannen. In het figuur hieronder zie je de dosering van de antipsychotica op de horizontale as en het risico op opname voor psychotische klachten op de verticale as. De gekleurde staafjes zijn de vier verschillende groepen, steeds voor een andere dosering van het antipsychoticum.
Wat meteen opviel, was dat de donkerrode staafjes steeds boven de andere staafjes uitsteken. Dat betekent dat oudere vrouwen een stuk vaker werden opgenomen in het ziekenhuis voor de behandeling van psychose vergeleken met alle andere groepen. Je zou ook kunnen zeggen dat de antipsychotica waren minder effectief in het voorkomen van een nieuwe opname bij deze vrouwen. Bij hoge doseringen antipsychotica, in de grafiek aan de rechterkant, zijn deze verschillen het grootst. Jongere vrouwen, de lichtroze balkjes, lijken vaak juist een wat lager risico te hebben op opnames dan de andere drie groepen. Bij mannen blijft de medicatie even effectief na hun 45e levensjaar, wat je kunt zien doordat de licht- en donkerblauwe balkjes voor alle doseringen dicht bij elkaar liggen.
Uit het onderzoek blijkt dat antipsychotica minder goed werken in het voorkomen van een opname voor psychose bij oudere vrouwen. Die duidelijke invloed van leeftijd zagen we niet terug bij mannen.
Lees ook: 18 feiten en fabels over antidepressiva.
De kwetsbaarheid van vrouwen met een kwetsbaarheid voor psychose neemt op latere leeftijd dus toe
De onderzoekers denken dat dit komt doordat vrouwen beschermende effect van oestrogeen wegvalt nadat vrouwen in de overgang komen. Belangrijk om te onthouden dat deze conclusie is gebaseerd op een hele grote groep vrouwen, terwijl het effect van de overgang zeker niet voor elke vrouw hetzelfde is. De veranderingen in kwetsbaarheid kunnen sterk verschillen van vrouw tot vrouw. Daarnaast hadden de onderzoekers helaas geen informatie over de precieze leeftijd waarop de vrouwen in het onderzoek in de overgang doormaakten. Ze weten dus niet zeker of onze indeling per leeftijd hiermee overeenkomt.
Lees ook: Symptomen overgang en menopauze per leeftijdsgroep.
Uit het onderzoek blijkt ook dat een diagnose binnen het schizofrenie-spectrum ongeveer even vaak voorkomt bij mannen als bij vrouwen
Eerdere onderzoeken lieten juist zien dat de schizofrenie-spectrum stoornis juist echt een ‘mannenziekte’ is, die veel vaker voorkomt bij mannen. Een belangrijk verschil met ons onderzoek is dat wij hebben gekeken naar mannen en vrouwen van alle leeftijden, terwijl veel eerdere onderzoeken keken naar een jongere populatie van mannen en vrouwen. Omdat vrouwen pas op latere leeftijd ziek worden dan mannen, denken we dat ons onderzoek een vollediger beeld geeft van de werkelijke man-vrouw verdeling.
Lees ook: Vrouwen zijn slechter af in psychosezorg dan mannen.
Onderzoek geeft meer inzicht in de invloed van de overgang bij vrouwen die kwetsbaar zijn voor psychoses
De onderzoeksbevindingen laten zien dat er reden is om zich bewust te zijn van toegenomen kwetsbaarheid voor psychose na de overgang. Deze oplettendheid kan een opname helpen te voorkomen door tijdige en juiste aanpassing van de zorg. De bevindingen geven ook reden tot meer onderzoek naar mogelijke behandelopties die specifiek gericht op deze oudere groep vrouwen. We hopen dat we daar de beschermende rol van oestrogenen misschien voor in kunnen zetten. Op dit moment onderzoeken we bijvoorbeeld of het toevoegen van oestrogeen-achtige medicijnen de psychotische klachten kan verbeteren. Wordt vervolgd!
Het onderzoek is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Schizophrenia Bulletin. Het volledige Engelstalige verslag kun je lezen via deze link.
Hulp nodig met medisch zorg of een gezonde leefstijl?
Wil je meer informatie of een afspraak maken? Neem dan contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.
Meer lezen over mentale gezondheid?
- SHE Health Clinics infopagina psychologisch zorgaanbod.
- SHE Health Clinics overzicht gynaecologisch zorgaanbod.
- SHE Health Clinics infopagina overgang en menopauze.
- SHE Health Clinics overzicht medisch zorgaanbod.
- Wat zijn de kenmerken van een bipolaire stoornis?
- Dít zijn de 25 signalen dat je mogelijk een depressie hebt.
- Psilocybine blijkt net zo effectief tegen depressie als antidepressiva.
- Een diepere kijk: 6 soorten depressie.
- Hoe ga je om met psychische klachten bij jezelf of vriendinnen?
- Chronische depressie: Dít wil je er over weten.
- Verslaving: wat zijn de verschillen tussen vrouwen en mannen?
- Wat zijn de symptomen van een verborgen depressie?
- Risico op depressie na hersenschudding bij vrouwen.
- Welke ziektes komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen?
- Wat zijn de meest voorkomende fobieën?
- ‘Van het vrouwenlichaam weten we te weinig!’.
- Wat zijn de 5 meest voorkomende ziektes bij vrouwen?
- Vrouwen hebben meer last van autisme en het is moeilijker te herkennen dan bij mannen.
- Wat zijn de verschillen tussen mannen en vrouwen met een depressie?
- Verband tussen vitamine D-tekort en depressie bij vrouwen.
- Hoe herken je een depressie tijdens de overgang en wat kun je er aan doen?
- Wat zijn de kenmerken van een bipolaire stoornis?
- Flinke dip of last van depressie? Zo herken je de verschillen.
- Hoe behandel je borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS)?
- Ademhalingsoefening tegen angst, stress en depressie.
- Tips om positief te blijven in de komende donkere maanden.
- Liesbeth kreeg een geboortetrauma na haar bevalling: ‘Ik schaamde me er voor’.
- Antidepressiva onder jonge vrouwen flink toegenomen.
- 21 tips tegen een dip of depressie.
- Hoe laat je eet heeft effect op mentale gezondheid.
- Lichaamsbeweging is bij matige depressie net zo effectief als antidepressiva.
- Vrouwelijke artsen boeken betere resultaten, vooral bij de behandeling van vrouwelijke patiënten!
- Gezondheid oudere vrouwen slechter dan die van mannen.
- Wat zijn de symptomen van borderline en hoe kun je er mee omgaan?
- 18 feiten en fabels over antidepressiva.
- Wat zijn de verschillen van een burn-out bij vrouwen en mannen?
- Depressief zonder zon? Misschien heb je Seasonal Affective Disorder (winterdepressie).
- Wie zijn gevoeliger voor pijn: vrouwen of mannen?
- Welke voedingsmiddelen zorgen voor een goede nachtrust?
Meer lezen over de overgang en menopauze?
- SHE Health Clinics infopagina overgang en menopauze.
- Menopauze: veel voorkomende overgangsklachten.
- Symptomen overgang en menopauze per leeftijdsgroep.
- Vanaf welke leeftijd kun je in de overgang komen?
- Wat zijn de 50 meest voorkomende overgangsklachten?
- Hormoonsuppletietherapie tijdens de overgang.
- Vitamine D tijdens en na de overgang.
- Hoe meer seks, hoe later je menopauze!
- Hinder op het werk bij meer dan de helft van vrouwen in de overgang.
- Wat zijn veel voorkomende overgangsklachten?
- Wat is de invloed van de pil op de overgang?
- 14 vragen over de overgang.
- Seksproblemen rond overgang zijn gelukkig niet blijvend.
- Levensduur van vrouwen hangt mogelijk samen met menopauze.
- Hoe herken je Premature Ovariële Insufficiëntie (vervroegde overgang)?
- 15 feiten en fabels over de overgang en menopauze.
- Na menopauze regelmatig bewegen vermindert kans op borstkanker.
- Waarom kun je tijdens de menopauze meer last krijgen van botontkalking?
- Wat kun je tijdens de overgang doen tegen opvliegers?
- Hoe zwaarder je weegt na menopauze, hoe hoger risico op borstkanker.
- Wat zijn de oorzaken van vervroegde overgang?
- Krachttraining ideale vorm van sport als je in de menopauze komt.
- Vrouwen die misbruikt zijn komen vroeger in menopauze.
- Hoge bloeddruk wordt over het hoofd gezien bij vrouwen tijdens de menopauze en bij stress.
- Brain Fog (hersenmist): veel voorkomend symptoom van de menopauze.
- Wat zijn de eerste symptomen van de overgang?
- Verhoogd risico op vroege menopauze bij vrouwen met lage BMI.
- Atrofische vaginitis is de onbekende overgangsklacht die tot pijnlijke seks kan leiden.
- Opvliegers, vergeetachtig, moe? Maak de overgang bespreekbaar op je werk.
- Hoe herken je een depressie tijdens de overgang en wat kun je er aan doen?
- Waarom moet je ook na de menopauze een uitstrijkje laten nemen?
- 6 tips van gynaecologen om je goed voor te bereiden op de overgang.
- Consumptie van veel koolhydraten kan leiden tot een vroegere menopauze.
- ‘Helft van vrouwen met overgangsklachten zoekt helaas geen hulp’.
- Gezond afvallen in de overgang? Zó doe je dat!
- Hoe geef je jouw seksleven een boost na de menopauze?
Auteur: Redactie
Bronnen: SHE Health Clinics, Psychosenet, Oxford Academic
