6 aandoeningen die de gezondheidskloof bij vrouwen benadrukken

30 juli 2024

Volgens een rapport van het World Economic Forum en het McKinsey Health Institute brengen vrouwen 25% meer van hun leven door met een verzwakkende gezondheid dan mannen. De gezondheidskloof tussen vrouwen en mannen omvat een hardnekkige gegevenskloof, waarbij vrouwen voor bepaalde aandoeningen ondergediagnosticeerd worden in vergelijking met mannen.

Hoewel de wereld de afgelopen jaren belangrijke mijlpalen heeft bereikt op weg naar gendergelijkheid, is er nog veel te doen, vooral wat betreft de gezondheidskloof tussen mannen en vrouwen.

In dit artikel leggen we uit waarom de kloof zo belangrijk is om te begrijpen, en beschrijven we zes omstandigheden die het benadrukken.

Wat is de genderkloof in gezondheid?

De gezondheidskloof tussen mannen en vrouwen heeft te maken met het gebrek aan gelijkheid in de gezondheidszorg voor vrouwen en mannen. Deze kloof kan op vele manieren ontstaan, van toegang tot zorg tot onderzoek.

De gezondheidskloof tussen mannen en vrouwen staat bijvoorbeeld gelijk aan 75 miljoen levensjaren die elk jaar verloren gaan door een slechte gezondheid of vroegtijdig overlijden. Het dichten van deze kloof zou de 3,9 miljard vrouwen in de wereld van vandaag zeven extra gezonde dagen per jaar geven, of gemiddeld 500 dagen in een mensenleven.

Deze kloof heeft ook economische gevolgen. Volgens McKinsey werd in 2020 bijvoorbeeld slechts 1% van het onderzoek en de innovatie in de gezondheidszorg geïnvesteerd in vrouwspecifieke aandoeningen buiten de oncologie. Maar volgens datzelfde onderzoek zou elke $1 die wordt geïnvesteerd in de gezondheid van vrouwen, volgens het Forum en het McKinsey Global Health Institute ongeveer $3 aan economische groei opleveren.

Het overbruggen van de kloof zou de wereldeconomie tegen 2040 zelfs een impuls van $ 1 triljoen kunnen geven door minder vroegtijdige sterfgevallen en gezondheidsaandoeningen, en een grotere capaciteit voor vrouwen om bij te dragen aan de economie en de samenleving, zo concludeert Closing the Women’s Health Gap: A $ 1 Trillion Opportunity to Improve Lives and Economies.

Lees ook: McKinsey-rapport onderstreept potentieel van US$1 triljoen om gezondheidskloof tussen mannen en vrouwen te dichten.

De gezondheidskloof tussen mannen en vrouwen krijgt vorm

In 2019 bleek uit een onderzoek onder bijna 7 miljoen mensen in Denemarken dat bij vrouwen honderden gezondheidsaandoeningen werden vastgesteld toen ze gemiddeld vier jaar ouder waren dan mannen.

Diagnoses voor diabetes kwamen vier en een half jaar later, terwijl kanker bij vrouwen werd vastgesteld toen ze gemiddeld twee en een half jaar ouder waren.

De onderzoekers vermoedden dat een combinatie van genetica en omgeving een rol zou kunnen spelen, maar dat gendervooroordelen (bias) ook gedeeltelijk verantwoordelijk zouden kunnen zijn voor het verschil.

Hoofdauteur Søren Brunak van de Universiteit van Kopenhagen vertelde NBC News dat de bevindingen als een verrassing kwamen: “Mannen hebben over het algemeen de neiging om later naar de dokter te gaan … Dus vermoedelijk is het verschil in begin nog groter.”

In hetzelfde jaar publiceerde de Britse journaliste Caroline Criado Perez haar boek ‘Invisible Women: Exposing Data Bias In A World Designed For Men‘, dat de gezondheidskloof tussen vrouwen en mannen blootlegde. Mannen waren bijvoorbeeld 3:1 talrijker dan vrouwen in 31 medische onderzoeken naar congestief hartfalen over een periode van 15 jaar.

Lees ook: Gendergezondheidskloof tussen vrouwen en mannen.

“Duizenden jaren lang heeft de geneeskunde ervan uitgegaan dat mannelijke lichamen de mensheid als geheel kunnen vertegenwoordigen,” vertelde Criado Perez aan de Britse Evening Standard. “Als gevolg daarvan hebben we een enorme historische leemte als het gaat om vrouwelijke lichamen. Vrouwen sterven en de medische wereld is medeplichtig. Ze moet wakker worden.”

Het jaar daarop verstoorde de COVID-19 pandemie wereldwijd de toegang tot gezondheidszorg en vrouwen werden onevenredig zwaar getroffen.

In Davos lanceerde het World Economic Forum in januari 2024 de Global Alliance for Women’s Health, om de manier waarop de gezondheid van vrouwen wordt gefinancierd en geprioriteerd te veranderen om de gezondheidskloof tussen vrouwen te dichten.

Lees ook: ‘Beperkte focus op vrouwengezondheid kost maatschappij miljarden’.

Het onderzoek werd in mei 2024 ondersteund door een door Bill & Melinda Gates Foundation gefinancierd onderzoek, gepubliceerd in The Lancet, waarin ook werd vastgesteld dat vrouwen langer leven dan mannen, maar een groter deel van hun leven in slechte gezondheid doorbrengen.

Net als het McKinsey-onderzoek werd de gezondheidskloof gekwantificeerd in termen van DALY’s (disability-adjusted life years). Uit het onderzoek bleek dat vrouwen vaker dan mannen last hadden van lage rugpijn, depressieve stoornissen en hoofdpijnaandoeningen, terwijl mannen hogere DALY’s hadden voor aandoeningen die verband houden met sterfte: COVID-19, verkeersletsel en ischemische hartziekte.

Het rapport concludeerde: “De opmerkelijke gezondheidsverschillen tussen vrouwen en mannen wijzen erop dat het beleid dringend gebaseerd moet worden op seksespecifieke en leeftijdsspecifieke gegevens.

“Het is ook belangrijk om gendersensitief onderzoek te blijven bevorderen en uiteindelijk interventies te implementeren die niet alleen de ziektelast verminderen, maar ook een grotere gelijkheid in gezondheid bereiken.”

Lees ook: Waarom worden bepaalde ziektes bij vrouwen niet op tijd ontdekt?

6 aandoeningen die de gezondheidskloof tussen mannen en vrouwen benadrukken

Het dichten van de gezondheidskloof tussen vrouwen betekent meer diagnoses van gezondheidsklachten bij vrouwen. Hier zijn er zes die ondergediagnosticeerd zijn:

1. Hartaanval
Vrouwen hebben ongeveer een derde minder kans om een coronair angiogram (waarmee artsen vernauwingen of verstoppingen in bloedvaten kunnen zien) te krijgen na een STEMI-hartaanval, voornamelijk veroorzaakt door hartaandoeningen.

Uit een onderzoek gepubliceerd in The Lancet Regional Health – Europe bleek dat vrouwen een groter risico hadden om te overlijden nadat ze in het ziekenhuis waren opgenomen met een ernstige hartaanval, maar ze kregen ook minder vaak medicijnen voorgeschreven om toekomstige hartaanvallen te voorkomen, zoals statines.

Lees ook: Van hartaandoeningen tot spiraaltjes: Hoe artsen de pijn van vrouwen wegwuiven.

Uit eerder wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat vrouwen 50% meer kans hebben op een verkeerde diagnose na een hartaanval dan mannen.

Lees ook: Waarom hartinfarcten bij vrouwen vaak gemist worden: ‘Ik had atypische klachten’,

Dr. Sonya Babu-Narayan, medisch directeur bij de BHF en consultant cardioloog vertelde aan de Engelse krant The Times: “Diepgewortelde ongelijkheid betekent dat vrouwen te weinig gediagnosticeerd en onderbehandeld worden.”

Lees ook: Welke ziektes komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen?

2. Endometriose
Endometriose wordt ook wel “de gemiste ziekte” genoemd omdat er nog steeds zo weinig over bekend is en het te weinig gediagnosticeerd wordt.

Wereldwijd lijdt 10% van de vrouwen en meisjes in de reproductieve leeftijd aan endometriose, maar in de VS bijvoorbeeld worden slechts twee op de tien gevallen gediagnosticeerd, waarbij de diagnose meer dan zeven jaar op zich laat wachten – en zelfs langer voor zwarte vrouwen.

In Nederland duurt het stellen van de endometriose diagnose gemiddeld zeven tot acht jaar.

Lees ook: Endometriose diagnose duurt gemiddeld 8 jaar!

De Amerikaanse filmmaker, advocaat en activist Shannon Cohn regisseerde onlangs de documentaire Below the Belt om de aandoening onder de aandacht te brengen – en sprak met de podcast Radio Davos van het Forum over haar eigen ervaring.

Cohn kreeg haar eerste pijnlijke symptomen van de aandoening toen ze nog maar 16 was, maar daarna was er een “gapend gat van 13 jaar waarin zorgverleners me niet echt geloofden en me vertelden dat mijn symptomen in mijn hoofd zaten of deel uitmaakten van mijn vrouwzijn, of dat ik overdreef”.

Lees ook: 6 dingen die je volgens de gynaecoloog moet weten over endometriose.

3. Autisme
Er worden ongeveer drie keer zoveel jongens gediagnosticeerd met autisme als meisjes, en meisjes worden vaak later gediagnosticeerd dan jongens, of helemaal niet gediagnosticeerd, wat volgens onderzoek kan leiden tot geestelijke gezondheidsproblemen op volwassen leeftijd.

Medisch gendervooroordeel draagt bij aan deze onderdiagnose bij vrouwen, omdat meisjes vaak niet hetzelfde gedrag en dezelfde symptomen vertonen als jongens – en ze leren om gedragingen die niet passen bij de sociale normen te “maskeren”.

“Omdat vrouwen vaak stereotype autistische presentaties maskeren en negeren, moeten individuen en gezinnen eindeloos anderen voorlichten en voor zichzelf of hun kinderen pleiten om de behandelingen, ondersteuning en aanpassingen te krijgen die ze verdienen”, zegt klinisch psycholoog Karen Saporito.

Amira Ghouaibi, projectleider van het Women’s Health Initiative bij het World Economic Forum, gelooft dat er nog meer onderzoek nodig is naar waarom er niet aan de medische behoeften van vrouwen wordt voldaan voordat we gendergelijkheid in gezondheid kunnen bereiken.

Dorine Verwoerd, Managing Director van SHE Health Clinics, beaamt dit en legt uit dat door haar in vrouwengezondheid gespecialiseerde organisatie in de afgelopen vijf jaar al veel genderspecifieke onderzoeken en studies zijn gedaan voor betere vrouwengeneeskunde. Daarmee zijn onder andere nieuwe multidisciplinaire diagnostiek, betere zorgpaden en innovatieve genderspecifieke behandelingen ontwikkeld. De aan SHE Health Clinics gelieerde Stichting SHE Health Foundation (onderzoek, educatie en voorlichting) en FemTrials (klinische studies voor en door vrouwen) zetten zich ook in voor meer onderzoek om de women’s health gap te helpen dichten.

Lees ook: Zit je als vrouw anders bij de huisarts dan een man? Ja, blijkt uit onderzoek.

“Iedere vrouw moet goede zorg kunnen krijgen waar en wanneer ze die nodig heeft. We kunnen dit alleen bereiken als we gezamenlijk de gezondheidskloof tussen vrouwen en mannen onderzoeken en vervolgens de grootste verschillen identificeren om strategieën en beleid te ontwikkelen voor betere gezondheidsresultaten voor vrouwen.”

Lees ook: Autisme bij vrouwen: moeilijker te herkennen dan bij mannen.

6 aandoeningen die de gezondheidskloof bij vrouwen benadrukken

4. ADHD
Een andere neurobiologische aandoening die vaak voorkomt in combinatie met autisme en bij vrouwen op dezelfde manier verkeerd of ondergediagnosticeerd wordt, is aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD). In Nederland heeft minder dan 1% van de vrouwen de diagnose ADHD, maar volgens onderzoek neemt dit aantal snel toe.

In 2023 bleek uit analyse van een dataset dat het aantal diagnoses bij vrouwen in de leeftijd van 23 tot 49 jaar bijna verdubbelde tussen 2020 en 2022, wat volgens het onderzoek de bevindingen ondersteunt dat vrouwen de neiging hebben om op latere leeftijd een diagnose te krijgen dan mannen.

Lees ook: ADHD-medicatie bij 20% meer vrouwen.

Net als bij autisme komen ADHD-symptomen bij vrouwen anders naar voren, terwijl het onderzoek zich van oudsher richtte op jongens met deze aandoening.

Het onderzoek zei dat de kloof tussen vrouwen en mannen op het gebied van diagnose kleiner wordt: “Hoewel mannen nog steeds meer kans hebben om de diagnose ADHD te krijgen dan vrouwen, is het verschil de afgelopen 12 jaar kleiner geworden.

“De verhouding tussen mannen en vrouwen die gediagnosticeerd zijn met ADHD is in die tijd bijna vervijfvoudigd, van mannen met 133% meer kans om gediagnosticeerd te worden met ADHD dan vrouwen in 2010 tot 28% meer kans om gediagnosticeerd te worden met ADHD in 2022.”

Lees ook: ADHD bij vrouwen: dít wil je weten!

5. Auto-immuunziekten
Auto-immuunziekten zijn ziekten die de afweer van het lichaam stimuleren om zichzelf aan te vallen en omvatten lupus, psoriasis, multiple sclerose, reumatoïde artritis en schildklierziekten.

Na kanker en hartaandoeningen vormen auto-immuunziektes de derde meest voorkomende ziektecategorie bij vrouwen. Vrouwen vormen de meerderheid van de mensen (80%) met auto-immuunziekten, maar volgens de American Autoimmune Association duurt het gemiddeld vijf jaar voordat ze een juiste diagnose voor een auto-immuunstoornis krijgen.

Lees ook: Covid-prik kan auto-immuunziektes veroorzaken.

Recent onderzoek in de VS laat zien waarom er meer geld moet gaan naar onderzoek naar aandoeningen die meer vrouwen dan mannen treffen.

Lees ook: Geneesmiddelenonderzoek: waarom zouden er meer vrouwen aan mee moeten doen?

Wetenschappers van Stanford University hebben bewijs ontdekt voor een molecuul – Xist – dat alleen bij vrouwen voorkomt. Het zet een chemische reactie in gang die kenmerkend is voor auto-immuunziekten en zou kunnen verklaren waarom deze aandoeningen vaker voorkomen bij vrouwen.

Hoewel mogelijke behandelingen nog ver weg kunnen zijn, vertelde Jeffrey Sparks, arts-assistent en directeur immuno-oncologie en auto-immuniteit in het Brigham and Women’s Hospital, die niet betrokken was bij het onderzoek, aan de Washington Post: “De sky is de limit hier … Als je eenmaal de fundamentele mechanismen begrijpt, kun je gaan nadenken over het ontwikkelen van therapieën, vroegtijdige detectie en preventie.”

Lees ook: Auto-immuunziekten: welke komen bij vrouwen het meest voor?

6. Antimicrobiële resistentie
Geschat wordt dat antimicrobiële resistentie (AMR) – wanneer parasieten, bacteriën en virussen zich ontwikkelen en resistent worden tegen geneesmiddelen – tegen 2050 verantwoordelijk kan zijn voor ongeveer 10 miljoen sterfgevallen per jaar. De Wereldbank schat de toegenomen kosten voor de gezondheidszorg op 1 biljoen dollar.

Nieuw onderzoek van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) suggereert dat vrouwen meer worden blootgesteld aan deze zogenaamde superbugs dan mannen, zo meldt de Financial Times.

De redenen hiervoor variëren van het feit dat vrouwen vaker antibiotica slikken in hun leven en vaker in de gezondheidszorg werken – waardoor ze in contact komen met ziekteverwekkers – tot het risico van blootstelling aan ziekteverwekkers tijdens de bevalling in niet-steriele omgevingen, gebrek aan adequate sanitaire voorzieningen voor vrouwen in landen met lage en middeninkomens of blootstelling aan bacteriën in water wanneer ze huishoudelijke taken uitvoeren.

De WHO drong er bij landen op aan om informatie over sekse en gender te verzamelen en te delen bij het monitoren van geneesmiddelresistente infecties.

Lees ook: Over welke ziektes en aandoeningen bij vrouwen weten artsen het minst?

Meer informatie of afspraak maken?

Wil jij je medisch laten onderzoeken of behandelen door een ervaren vrouwenarts of vrouwelijke medisch specialist die is gespecialiseerd in vrouwengeneeskunde? Maak dan snel een afspraak in onze SHE Health Clinics vrouwenkliniek. Hiervoor kun je rechtstreeks contact met ons opnemen via 085-2019275 of via ons contactformulier.

Meer lezen over vrouwengezondheid en vrouwengeneeskunde?