Suïcidaal gedrag en zelfmoord bij vrouwen: dít zijn de mogelijke oorzaken

23 september 2023

In de dagelijkse praktijk spreken wij met regelmaat vrouwen die mede door hun medische aandoening(en) suïcidaal geworden zijn, op het punt staan om zelfmoord te plegen of al een zelfmoordpoging hebben ondernomen.

Daarom vragen we er in dit artikel graag meer aandacht voor en bieden we als zorgverlener voor vrouwen een helpende hand en luisterend oor.

Zelfmoord is een tragisch en verwoestend fenomeen dat levens in alle lagen van onze samenleving beïnvloedt. In dit artikel gaan we dieper in op de psychologische-, sociale- en medische oorzaken van zelfmoord onder vrouwen, met als doel inzicht te bieden. Suïcidaal gedrag is namelijk een ernstig maatschappelijk probleem dat vrouwen in toenemende mate treft.

Factoren die bijdragen aan suïcidaal gedrag bij vrouwen

Vrouwen ervaren specifieke risicofactoren en uitdagingen die hen vatbaar kunnen maken voor zelfmoord. Onderstaand beschrijven we een aantal van de belangrijkste oorzaken en factoren die van invloed zijn op zelfmoord onder vrouwen, met als doel inzicht, begrip en hulp te kunnen bieden.

1. Sociale druk en verwachtingen

Veel vrouwen ervaren aanzienlijke sociale druk en verwachtingen met betrekking tot hun rol in de samenleving. Dit kan onder meer omvatten de druk om perfecte moeders, partners en professionals te zijn. Wanneer ze het gevoel hebben deze verwachtingen niet waar te kunnen maken, kan dit leiden tot gevoelens van hopeloosheid en wanhoop.

2. Psychische gezondheidsproblemen

Psychische gezondheidsproblemen, zoals depressie en angst, treffen vrouwen twee tot drie keer vaker dan mannen. Naast een verborgen depressie of zware depressie, kunnen angststoornissen, zoals paniekstoornis, sociale angststoornis en gegeneraliseerde angststoornis, het risico op suïcidale gedachten en gedrag verhogen. Deze aandoeningen kunnen diepgaande effecten hebben op iemands welzijn en kunnen het risico op zelfmoord verhogen als ze onbehandeld blijven.

Lees ook: Welke psychische klachten komen bij vrouwen het meest voor?

3. Huiselijk geweld en misbruik

Huiselijk geweld en misbruik zijn ernstige kwesties die vrouwen kunnen traumatiseren. Slachtoffers van dergelijke situaties lopen een verhoogd risico op zelfmoord als gevolg van de fysieke en psychische schade die ze hebben opgelopen. Vanwege schaamte en soms een (onnodig) schuldgevoel, blijven vrouwen hier vaak lang zonder behandeling mee rondlopen, wat het risico op zelfmoord verder kan verhogen.

4. Sociaaleconomische factoren

Sociaaleconomische factoren, zoals armoede en werkloosheid, kunnen vrouwen in financiële wanhoop brengen. Financiële problemen en onzekerheid kunnen namelijk een enorme druk uitoefenen op vrouwen. Het gevoel van hopeloosheid dat vaak gepaard gaat met ernstige financiële problemen, kan leiden tot zelfmoordgedachten.

Lees ook: Gendergezondheidskloof tussen vrouwen en mannen.

5. Pesten

Pesten op school, tijdens een studie, in de werkomgeving of online (o.a. via social media), is een ernstig probleem en kan zeer schadelijke gevolgen hebben voor iemands mentale en emotionele welzijn. Door langdurig pesten kan iemand suïcidaal worden en uiteindelijk zelfmoord plegen op het moment dat men dit nog als enige uitweg ziet.

Als je iemand kent die mogelijk in gevaar verkeert vanwege pesten, aarzel dan niet om hulp te zoeken en met hen te praten. Luister naar hun zorgen en moedig hen aan om professionele hulp te zoeken. Het kan levens redden!

6. Isolatie en gebrek aan steun

Het gevoel van eenzaamheid en isolement kan bijdragen aan zelfmoordrisico. Vrouwen die zich geïsoleerd voelen, hebben mogelijk niet de steun en hulpbronnen die ze nodig hebben om met hun emotionele pijn om te gaan. Vrouwen die zich geïsoleerd voelen, hebben daardoor vaak een groter zelfmoordrisico.

7. Culturele stigma’s en schaamte

Bepaalde culturele stigma’s kunnen vrouwen ontmoedigen om hulp te zoeken voor hun emotionele problemen. Dit kan het risico vergroten, omdat ze mogelijk niet de juiste ondersteuning krijgen.

Vooral het stigma rondom geestelijke gezondheidsproblemen kan vrouwen ervan weerhouden om tijdig de juiste hulp te zoeken. Schaamte en het gevoel van “niet voldoen aan verwachtingen” kunnen bijdragen aan suïcidale gedachten.

8. Traumatische ervaringen

Traumatische ervaringen, zoals seksueel misbruik of verlies van dierbaren, kunnen diepe littekens achterlaten bij vrouwen. Dit kan leiden tot ernstige emotionele pijn en suïcidale gedachten. Onbehandeld trauma kan langdurige psychologische gevolgen achterlaten.

Lees ook: Wat zijn de gevolgen van aanranding en verkrachting?

9. Medische aandoeningen en ziektes

Suïcidaal gedrag is meestal het gevolg van een complex samenspel van biologische-, psychologische-, sociale- en omgevingsfactoren. Desalniettemin zijn er ook een aantal medische aandoeningen en ziektes die het risico op suïcidaal gedrag bij vrouwen kunnen vergroten, waaronder:

Depressie

Depressie is een van de belangrijkste risicofactoren voor suïcidaal gedrag bij vrouwen. Vrouwen hebben over het algemeen een hoger risico op depressie dan mannen, en depressie kan ernstige gevoelens van wanhoop en hopeloosheid veroorzaken die kunnen leiden tot suïcidale gedachten.

Lees ook: Een diepere kijk: 6 soorten depressie.

PreMenstruele Dysfore Stoornis (PMDD)

PMDD wordt gekenmerkt door ernstige emotionele en fysieke symptomen die aanzienlijke stress en verstoring van het dagelijks leven kunnen veroorzaken. PMDD wordt veroorzaakt door hormonale schommelingen in de menstruatiecyclus. Deze schommelingen kunnen van invloed zijn op de chemische processen in de hersenen, wat kan leiden tot stemmingsstoornissen en suïcidale gedachten. Een persoonlijkheidsstoornis, stressvolle levensgebeurtenissen, zoals traumatische ervaringen, relatieproblemen of financiële moeilijkheden, kunnen ook bijdragen aan suïcidaal gedrag bij PMDD.

Het gevoel van eenzaamheid en sociaal isolement kan het risico op suïcidaal gedrag vergroten. Vrouwen met PMDD kunnen zich geïsoleerd voelen vanwege de symptomen die hun dagelijkse leven beïnvloeden en vanwege het onbegrip dat ze vaak van zorgverleners krijgen. De meeste zorgverleners zijn helaas nog onbekend met PMDD of hebben geen kennis van de behandelingsmogelijkheden.

Als PMDD niet adequaat wordt behandeld of gediagnosticeerd, kunnen de symptomen verergeren en suïcidale gedachten versterken.

Lees ook: PMDD: Dít zijn de meest gestelde vragen.

Postnatale depressie

Na de bevalling kunnen sommige vrouwen last krijgen van postnatale depressie (postpratum depressie), een ernstige vorm van depressie die kan resulteren in suïcidale gedachten of zelfmoord als het onbehandeld blijft.

Lees ook: Postpartum depressie: dit wil je erover weten.

Persistent Genital Arousal Disorder (PGAD)

PGAD (ook bekend onder de naam Persistent Sexual Arousal Syndrome – PSAS) gaat gepaard met aanhoudende seksuele opwinding en fysieke ongemakken, zoals (zenuw)pijn en irritatie. Deze symptomen kunnen leiden tot ernstige emotionele stress en psychologische belasting, wat suïcidale gedachten kan veroorzaken. Vrouwen met PGAD kunnen gevoelens van schaamte en stigmatisering ervaren vanwege de aard van hun aandoening. Dit kan leiden tot sociaal isolement en depressie, wat suïcidaal gedrag kan versterken.

Daarnaast kan het voortdurende fysieke ongemak en de emotionele belasting leiden tot ernstige vermoeidheid en uitputting. Dit kan het vermogen om met suïcidale gedachten om te gaan verminderen.

Sommige vrouwen met PGAD kunnen al bestaande psychische aandoeningen hebben, zoals depressie of angst, die het risico op suïcidaal gedrag ook kunnen vergroten.

Lees ook: Wat zijn de symptomen van Persistent Genital Arousal Disorder (PGAD)?

Menopauze

De menopauze is een kwetsbare periode voor veel vrouwen en kan resulteren in een verhoogd risico op depressie en zelfmoordgedachten. De emotionele tol van de lichamelijke veranderingen, gekoppeld aan hormonale onevenwichtigheden, kan voor veel vrouwen overweldigend zijn.

De menopauze kan leiden tot hevige stemmingswisselingen, angst en prikkelbaarheid. Deze emotionele uitdagingen kunnen bijdragen tot gevoelens van hopeloosheid. Sommige vrouwen kunnen zich tijdens de menopauze terugtrekken uit sociale activiteiten en relaties, wat leidt tot een gevoel van isolatie en eenzaamheid. De overgang door de menopauze zet vrouwen vaak aan om hun zelfidentiteit en doel in het leven opnieuw te evalueren, wat emotioneel belastend kan zijn en ook kan leiden tot depressie en suïcidale gedachten.

Lees ook: Hoe herken je een depressie tijdens de overgang en wat kun je er aan doen?

Borderline persoonlijkheidsstoornis

Deze stoornis (BPS) staat erom bekend dat vrouwen met deze diagnose een verhoogd risico hebben op suïcidale gedachten en zelfbeschadiging. Dit verhoogde risico kan worden toegeschreven aan de intense emotionele pijn en disfunctionele coping-mechanismen die vaak voorkomen bij BPS. De suïcidale gedachten en gedragingen zijn niet inherent aan BPS, maar kunnen eerder een gevolg zijn van de emotionele strijd die mensen met deze stoornis doormaken.

Lees ook: Wat zijn de symptomen van borderline en hoe kun je er mee omgaan?

Hormonale schommelingen

Hormonale veranderingen, zoals die na een bevalling, kunnen emotionele en stemmingsproblemen veroorzaken die het risico op suïcidaal gedrag kunnen vergroten.

Lees ook: Hoe beïnvloeden hormonen jouw gedrag en humeur?

Angststoornissen

Angststoornissen, zoals gegeneraliseerde angststoornis, paniekstoornis of posttraumatische stressstoornis, kunnen het risico op suïcidaal gedrag verhogen, vooral als ze ernstig en onbehandeld zijn.

Body Dysmorphic Disorder (BDD)

Body Dysmorphic Disorder (BDD) kan ernstige psychologische en emotionele stress veroorzaken die kan leiden tot suïcidale gedachten of zelfmoord om verschillende redenen:

Intense obsessieve gedachten: Mensen met BDD ervaren vaak obsessieve gedachten over vermeende onvolkomenheden in hun uiterlijk. Deze gedachten kunnen overheersend zijn en het vermogen van een persoon om normaal te functioneren ernstig belemmeren. Het voortdurende gevoel van ontevredenheid over hun uiterlijk kan leiden tot een gevoel van hopeloosheid en wanhoop.
Laag zelfbeeld: BDD kan leiden tot een ernstig verstoord zelfbeeld, waarbij individuen zichzelf zien als abnormaal of misvormd, zelfs als anderen dit niet zo zien. Dit kan leiden tot gevoelens van waardeloosheid, schaamte en zelfhaat, wat op zijn beurt kan leiden tot suïcidale gedachten als een manier om aan de pijn te ontsnappen.
Sociale isolatie: Mensen met BDD vermijden vaak sociale situaties uit angst voor afwijzing of veroordeling vanwege hun uiterlijk. Dit kan leiden tot sociale isolatie en een gebrek aan sociale steun, wat het risico op suïcidale gedachten verder kan vergroten.
Co-morbide aandoeningen: BDD gaat vaak gepaard met andere psychische aandoeningen zoals depressie, angststoornissen en eetstoornissen. Deze aandoeningen kunnen het risico op suïcidale gedachten verder verhogen, vooral als ze onbehandeld blijven.
Perceptie van hopeloosheid: Mensen met BDD kunnen het gevoel hebben dat hun situatie hopeloos is en dat er geen manier is om hun lijden te verlichten. Dit gevoel van hopeloosheid kan het risico op suïcidale gedachten vergroten, omdat ze geloven dat er geen andere uitweg is.

Posttraumatische stressstoornis (PTSS)

Vrouwen die te maken hebben gehad met traumatische gebeurtenissen, zoals seksueel geweld, een geboortetrauma of oorlogstrauma’s, lopen een hoger risico op suïcidale gedachten en gedrag.

PTSS kan resulteren in aanhoudende symptomen zoals herbelevingen, vermijding en verhoogde opwinding. De vaak ernstige emotionele en psychologische stress die gepaard gaat met PTSS-symptomen, kan resulteren in suïcidaal gedrag.

Sommige vrouwen met PTSS ervaren een gevoel van hopeloosheid en hulpeloosheid dat kan ook leiden tot suïcidale gedachten.

Lees ook: Liesbeth kreeg een geboortetrauma na haar bevalling: ‘Ik schaamde me er voor’.

Eetstoornissen

Eetstoornis aandoeningen zoals anorexia nervosa, boulimia nervosa en eetbuistoornis (binge-eating disorder) kunnen geassocieerd worden met suïcidaal gedrag, vooral vanwege de emotionele stress en lichamelijke gevolgen die ze met zich meebrengen.

Lees ook: Eetstoornis: wat zijn de lichamelijke gevolgen?

Bipolaire stoornis

Een bipolaire stoornis is een ernstige psychiatrische aandoening die wordt gekenmerkt door extreme stemmingswisselingen, variërend van manische episodes (extreem opgewonden en energiek) tot depressieve episodes (diepe neerslachtigheid en lusteloosheid).

Vrouwen met een bipolaire stoornis kunnen tijdens de depressieve periodes een verhoogd risico lopen op suïcidale gedachten en gedrag. Dit verhoogde risico kan worden toegeschreven aan de intense emotionele pijn en het gevoel van hopeloosheid dat soms gepaard gaat met depressieve episodes.

Tijdens manische episodes kunnen vrouwen met een bipolaire stoornis risicovol gedrag vertonen, wat ook het risico op zelfbeschadiging of suïcidaal gedrag kan vergroten.

Lees ook: Wat zijn de kenmerken van een bipolaire stoornis?

Verslaving

Verslavingsproblemen, zoals alcoholisme of drugsverslaving, worden geassocieerd met een verhoogd risico op suïcidaal gedrag, deels vanwege de negatieve invloed op de geestelijke gezondheid en het (on)vermogen om effectief om te gaan met stress en emoties.

Lees ook: Alcoholisme bij vrouwen: verborgen probleem en groot taboe.

Chronische pijn

Langdurige pijn kan leiden tot ernstige emotionele stress en depressie, wat het risico op suïcidale gedachten kan vergroten. Dit verhoogde risico kan worden toegeschreven aan de constante fysieke en emotionele stress die gepaard gaat met chronische pijn, evenals het gevoel van hopeloosheid. Het dagelijkse lijden en de beperkingen die gepaard gaan met chronische pijn kunnen iemand tot wanhoop drijven.

Lees ook: Wat zijn de 3 meest pijnlijke aandoeningen bij vrouwen?

Chronische ziekten

Sommige chronische ziekten, zoals auto-immuunziekten of neurologische aandoeningen, kunnen de kwaliteit van leven verminderen en zware psychische stress veroorzaken, wat kan bijdragen aan suïcidale gedachten.

Lees ook: Welke chronische ziektes komen bij vrouwen het meest voor?

Echter, niet iedere vrouw met deze medische aandoeningen vertoont suïcidaal gedrag. Veel vrouwen met deze aandoeningen krijgen de juiste medische behandeling en steun om hun mentale gezondheid te verbeteren. Als je je zorgen maakt over suïcidaal gedrag bij jezelf of bij iemand anders, zoek dan onmiddellijk professionele hulp bij een zorgverlener of een crisishulplijn. Suïcidale gedachten zijn een ernstige kwestie, moeten uiterst serieus worden genomen en moeten worden behandeld.

Suïcidaal gedrag en zelfmoord bij vrouwen: dít zijn de mogelijke oorzaken

Preventie en ondersteuning

Als jij of iemand die je kent suïcidale gedachten heeft als gevolg van bovengenoemde mogelijke oorzaken, is het van het grootste belang om onmiddellijk professionele hulp te zoeken bij een (huis)arts, medisch specialist, psycholoog, therapeut of hulpverleningsorganisatie. Het bieden van ondersteuning en begrip aan vrouwen met suïcidale gedachten is ook van vitaal belang om hen te helpen hiermee om te gaan. Daarnaast is van belang om bij suïcidaal gedrag direct actie te ondernemen.

Hier zijn enkele stappen die genomen kunnen worden om de psychologische zorg voor vrouwen te verbeteren:

Vroegtijdige detectie: Het herkennen van tekenen van suïcidaliteit en het aanbieden van hulp is essentieel. Training van hulpverleners en gemeenschapsleden is cruciaal.
Mentale gezondheidszorg: Toegang tot betaalbare geestelijke gezondheidszorg moet worden verbeterd. Dit omvat psychotherapie, medicatie en ondersteuningsgroepen.
Bewustwording: Het doorbreken van het stigma rondom geestelijke gezondheid kan vrouwen aanmoedigen om hulp te zoeken zonder schaamte. Praatgroepen met soortgenoten (digitaal of in persoon) kunnen hier ook bij helpen.
Sociale ondersteuning: Het creëren van gemeenschapsnetwerken en ondersteuningssystemen kan vrouwen helpen zich minder eenzaam te voelen.
Financiële educatie: Het verstrekken van financiële educatie en hulp kan vrouwen helpen hun financiële situatie en hun financiële zelfstandigheid te verbeteren.

Lees ook: Hoe ga je om met psychische klachten bij jezelf of vriendinnen?

Veel gestelde vragen (V) over suïcidaal gedrag en zelfmoord bij vrouwen

V: Wat zijn de meest voorkomende tekenen van suïcidaliteit bij vrouwen?

De meest voorkomende tekenen zijn:

Terugkerende suïcidale gedachten
Plotselinge gedragsveranderingen
Sociale isolatie
Uitdrukkingen van hopeloosheid
Het plannen van zelfmoord
Het uitspreken van suïcidale gevoelens.

V: Hoe kan ik iemand helpen die suïcidale gedachten heeft?

Het is cruciaal om serieus te luisteren, professionele hulp in te schakelen en het individu niet alleen te laten. Bied emotionele steun en moedig hen aan om (samen met jou) professionele hulp te zoeken.

V: Wat zijn enkele preventieve maatregelen voor suïcidaal gedrag?

Preventieve maatregelen omvatten vroegtijdige detectie, geestelijke gezondheidszorg, bewustwording, sociale ondersteuning en financiële educatie.

V: Kan suïcidaal gedrag volledig worden voorkomen?

Hoewel niet alle gevallen kunnen worden voorkomen, kunnen vroegtijdige interventie, persoonlijke ondersteuning en medische-/psychische behandeling het risico aanzienlijk verminderen en daarmee levens redden.

V: Waar kan ik hulp krijgen als ik suïcidale gedachten heb?

Je kunt contact opnemen met een geestelijke gezondheidsprofessional, jouw huisarts, een crisishulplijn of 113 bellen voor onmiddellijke hulp.

V: Hoe kan ik het stigma rondom geestelijke gezondheid doorbreken?

Door openlijk over geestelijke gezondheid te praten, anderen te onderwijzen en steun te bieden aan degenen die hulp nodig hebben, kun je bijdragen aan het doorbreken van het stigma.

V: Zijn er preventieve maatregelen die genomen kunnen worden om zelfmoord onder vrouwen te verminderen?
Ja, preventie omvat het verbeteren van de toegang tot geestelijke gezondheidszorg, het verminderen van stigma rond psychische gezondheid, het bevorderen van veerkracht bij vrouwen en het vergroten van de beschikbare capaciteit in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ).

V: Wat is het belang van sociale steun bij het voorkomen van zelfmoord?
Sociale steun is essentieel omdat het vrouwen helpt om te gaan met stress en emotionele pijn. Het kan een beschermende factor zijn tegen zelfmoordgedachten.

V: Zijn er specifieke risicofactoren voor zelfmoord bij jonge vrouwen?
Ja, jonge vrouwen kunnen specifieke risico’s ervaren, zoals (sociale) druk om te voldoen aan schoonheidsidealen en academische stress.

V: Welke organisaties bieden hulp en ondersteuning aan vrouwen met suïcidale gedachten?
Organisaties zoals de Zelfmoordpreventielijn (bel gratis 0800-0113) en regionale geestelijke gezondheidsdiensten (GGZ) bieden ondersteuning en middelen voor vrouwen in crisis. Daarnaast kan een huisarts vaak hulp bieden en naar de juiste hulpinstanties doorverwijzen.

Stichting MIND geeft een stem aan alle mensen met (beginnende) psychische klachten en hun naasten en biedt informatie, advies en ondersteuning.

Professionele hulp bij suïcidale gedachten

Heb je aanhoudende suïcidale gedachten? Dan is het verstandig om direct contact op te nemen met je huisarts. Hij of zij kan je helpen (soms met behulp van een praktijkondersteuner) en – indien nodig – kan de huisarts je doorverwijzen naar een specialist of therapeut bij jou in de buurt.

Denk jij aan zelfmoord of ken je iemand die kampt met suïcidale gedachten? Neem dan (anoniem) contact op met Stichting 113 Zelfmoordpreventie. Zij zijn 24/7 gratis bereikbaar via telefoonnummer 0800 0113 of op 113.nl.

Meer lezen over deze aandoeningen, psychologische klachten en depressie?