‘Beperkte focus op vrouwengezondheid kost maatschappij miljarden’

12 december 2023

Hevige menstruatiepijn, overgangsklachten, bekkenbodemproblemen: bijna elke vrouw krijgt in haar leven te maken met één of meerdere van dit soort ‘vrouwspecifieke aandoeningen’. Toch is hier in de Nederlandse gezondheidszorg veel te weinig aandacht voor, blijkt uit nieuw onderzoek. En dat kost de Nederlandse maatschappij helaas miljarden euro’s per jaar.

Vrouwengeneeskunde is no-brainer

In Nederland wonen ruim 8,8 miljoen vrouwen, iets meer dan het aantal mannen. “Als ruim de helft van de bevolking met dit soort aandoeningen te maken krijgt, zou het een no-brainer moeten zijn dat daar meer aandacht voor komt”, stelt Dr. Astrid Vollebregt, gynaecoloog in het Spaarne Gasthuis (Haarlem). Samen met hoogleraar en gynaecoloog Dr. Judith Huirne (Amsterdam UMC) is zij initiatiefnemer van een groot onderzoek naar de maatschappelijke acceptatie van vrouwspecifieke aandoeningen.

Voor het eerst hebben zij in kaart gebracht waar de kennisachterstanden zitten, wat de impact van dit soort aandoeningen is op vrouwen en wat het de maatschappij kost. Dat deden ze namens de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG), het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten en ZonMw, in samenwerking met huisartsen, seksuologen, zorgeconomen, medisch specialisten en vrouwenorganisatie WOMEN Inc.

De belangrijkste onderzoeksconclusies:

Het gaat bijna elke vrouw aan;
Het taboe op dit soort aandoeningen is groot;
De impact op de levenskwaliteit van vrouwen is ingrijpend;
De maatschappelijke kosten zijn veel hoger dan tot nu toe werd aangenomen.

Lees ook: Gendergezondheidskloof tussen vrouwen en mannen.

‘Vrouwenkwaaltjes’

Te vaak worden gezondheidsklachten die gepaard gaan met dit soort aandoeningen bij vrouwen afgedaan als “vrouwenkwaaltjes die erbij horen”, zeggen de onderzoekers. “Dit zit heel diepgeworteld bij zowel vrouwen als bij zorgverleners”, zegt Huirne.

En dat kan grote gevolgen hebben. Want het merendeel van die klachten, zo stellen de gynaecologen, zíjn niet normaal en zouden met een vroege diagnose en een juiste behandeling kunnen worden verholpen. Huirne: “Hoe eerder je het opspoort, hoe beter je onherstelbare schade kunt voorkomen.”

Lees ook: Van hartaandoeningen tot spiraaltjes: Hoe artsen de pijn van vrouwen wegwuiven.

‘Beperkte focus op vrouwengezondheid kost maatschappij miljarden’

Hevige menstruatiepijn

En juist in die vroege opsporing gaat het vaak mis. Dat weet ook Deborah van Manen (28). Zij lijdt aan de aandoening endometriose, waarbij slijmvlies buiten de baarmoeder groeit. Dit gaat gepaard met hevige pijn, vooral tijdens de menstruatie. De gemiddelde diagnosetijd van endometriose is 7,5 jaar.

Ook bij Van Manen duurde de diagnose zeven jaar: “De weg naar de diagnose was een lijdensweg. Ik ben naar huis gestuurd omdat ik corona zou hebben, ik heb de diagnose prikkelbaar darmsyndroom gehad en er is gedacht aan een blindedarmontsteking.”

Twee jaar geleden, toen Van Manen een video over endometriose zag en zich in de symptomen herkende, eiste ze zelf een MRI-scan bij de gynaecoloog. Daarop waren de verklevingen duidelijk te zien. “De artsen hebben geprobeerd zoveel mogelijk weg te halen, maar het zag er slecht uit.”

Lees ook: Hoe herken je de symptomen van endometriose?

“Aan de ene kant was ik blij dat ik eindelijk een diagnose endometriose had, maar ik had het graag veel eerder geweten. Dan hadden mijn man en ik nog eerder kunnen proberen om zwanger te worden.” Van Manen ondergaat nu vruchtbaarheidsbehandelingen waarbij ze via inseminatie probeert zwanger te raken. De kans dat dat lukt, is helaas slechts 35 procent.

Lees ook: Waarom worden bepaalde ziektes bij vrouwen niet op tijd ontdekt?

Miljarden aan maatschappelijke kosten

De onderzoekers hebben voor slechts drie veelvoorkomende aandoeningen ingeschat wat in 2022 de totale maatschappelijke kosten waren:

Bekkenbodemproblemen: waaronder verzakkingen en urineverlies na de bevalling;
Cyclusstoornissen: waaronder hevige bloedingen en heftige buikpijnen;
Hormoongerelateerde aandoeningen: waaronder opvliegers, stemmingswisselingen en nachtzweten.

De totale maatschappelijke kosten voor deze drie bovengenoemde vrouwenaandoeningen lagen minimaal al tussen de 2,5 en 7,8 miljard euro per jaar!

Echter, de werkelijke kosten liggen aanzienlijk hoger, aldus onderzoeksleiders Dr. Vollebregt en Dr. Huirne. “In onze berekening zitten alleen de zorgkosten ná het moment van diagnose. Kosten die daarvoor worden gemaakt, bijvoorbeeld doordat vrouwen in de eerstelijnszorg een doorverwijzing krijgen naar de verkeerde zorgverlener, zitten hier niet bij.”

“Er is sprake van ‘genderblindheid’ die heel diepgeworteld is in de gezondheidszorg”, zegt emeritus hoogleraar Vrouwenstudies Medische Wetenschappen aan het RadboudUmc Prof. dr. Toine Lagro-Janssen. “Dat leidt tot een gebrek aan kennis over gynaecologische aandoeningen, maar je ziet dit ook bij andere ziektes, zoals kanker en hart- en vaatziektes. In medisch onderzoek worden de verschillen tussen mannen en vrouwen vaak over het hoofd gezien.”

Bovendien verslechtert de kennisachterstand de positie van vrouwen op de arbeidsmarkt, concluderen de onderzoekers. Huirne zegt hierover: “Wij verwachten dat als je behandelingen op tijd aanbiedt, de zorgkosten en het ziekteverzuim aanzienlijk zullen afnemen. Dit geldt ook voor de tekorten in essentiële beroepen, zoals de zorg en het onderwijs. Als je hier geld in investeert, verdien je dat dubbel en dwars terug.”

De gynaecologen pleiten voor een landelijke strategie voor vrouwengezondheidszorg. Vollebregt: “We moeten kennis verspreiden bij vrouwen en zorgverleners en tools ontwikkelen waardoor zij weten: dit is normaal en dit is niet normaal.”

Vanavond overhandigden Vollebregt en Huirne hun onderzoek aan demissionair minister van Volksgezondheid Ernst Kuipers. Aan Nieuwsuur liet hij vandaag al weten dat hij zich “graag inzet” voor passende zorg voor iedereen en dat het nu aan “alle betrokken partijen is om met de aanbevelingen aan de slag te gaan.”

Het volledige onderzoeksrapport en de samenvatting vindt je in de onderstaande links:

“Alles in een vrouwenlichaam wordt anders ziek, doch de verschillen tussen mannen en vrouwen worden vaak over het hoofd gezien. Dit komt onder andere doordat de medische wetenschap uitgaat van het ‘neutrale lichaam’, oftewel biologische gelijkheid. Maar processen in vrouwen- en mannenlichamen zijn niet hetzelfde. Vanwege de bestaande maatschappelijke genderongelijkheid is het mannenlichaam de norm en het vrouwenlichaam afwijkend. Door deze blinde vlek is er nog altijd te weinig kennis over het vrouwenlichaam.”
– Emeritus hoogleraar Vrouwenstudies Medische Wetenschappen, Prof. dr. Toine Lagro-Janssen

Het vervolg

Nu de de meeste kennislacunes over vrouwengeneeskunde in kaart zijn gebracht, kunnen er concrete plannen worden gemaakt en gaat Fase 2 van het project van start. Hierbij worden belangrijkste agendapunten opgesteld van de drie aandoeningen met de grootste impact: bekkenbodemproblemen, menstruatiecyclus gerelateerde problemen (inclusief cyclus gebonden buikpijn) en hormoon gerelateerde aandoeningen. “Onmisbaar in deze fase van het onderzoek en voor verdere vooruitgang is ook dat de kennis die al beschikbaar is, goed gedeeld en verspreid wordt” aldus Vollebregt. “Tijdens de eerste fase van het onderzoek hebben gynaecologen, huisartsen, bedrijfsartsen en patiëntenorganisaties de handen ineengeslagen. Die verbinding willen we officieel maken in een alliantie met een bijbehorend kennisplatform. Op dat platform bundelen we dan alle betrouwbare informatie voor zowel artsen als vrouwen zelf”.

Tegelijkertijd wordt gepleit voor structurele financiering en de ontwikkeling van een nationaal gezondheidsplan voor vrouwenzorg. Judith Huirne: “Tot slot is het belangrijk dat we ook een maatschappelijke agenda opstellen om dit onderwerp breed op de kaart te zetten. Daarin speelt de politiek een grote rol. De huidige minister heeft zich al uitgesproken als ambassadeur voor vrouwspecifieke aandoeningen, maar ook na de kabinetswissel is blijvende aandacht noodzakelijk. Het is een serieus probleem dat vraagt om een serieuze oplossingen!”

Lees ook: Over welke ziektes en aandoeningen bij vrouwen weten artsen het minst?

Meer informatie of afspraak maken?

Wil je meer informatie of een afspraak maken met een vrouwelijke medisch specialist die is gespecialiseerd in vrouwengeneeskunde? Neem dan contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.

Meer lezen over genderspecifieke zorg voor vrouwen?