Geestelijke gezondheidsproblemen: Wat is de sociale- en economische impact?

25 september 2024

Geestelijke gezondheidsproblemen hebben een grote sociale impact op individuen, gezinnen, gemeenschappen en de maatschappij in het algemeen. Deze gevolgen kunnen emotioneel, economisch en maatschappelijk zijn.

Helaas zijn er steeds meer mensen die last hebben van mentale gezondheidsklachten zoals: depressie, trauma, Posttraumatische Stressstoornis (PTSS), angststoornis, paniekstoornis, stemmingsstoornis, schizofrenie, eetstoornissen, een bepaalde fobie, bipolaire stoornis, Obessieve-Compulsieve Stoornis (OCD), een sociale fobie, ADHD, verslaving(en) en middelenstoornissen (drugs, medicijnen en/of alcohol). Vaak krijgen zij te maken met onder andere onbegrip, taboes, stigma, discriminatie en lange wachttijden voor professionele zorg.

In dit artikel beschrijven we enkele belangrijke aspecten van de sociale impact en economische impact van geestelijke gezondheidsproblemen. En we beschrijven hoe het taboe op geestelijke gezondheidsproblemen doorbroken kan worden.

1. Taboe, stigma en discriminatie

Het taboe op geestelijke gezondheidsklachten is een sociaal en cultureel verschijnsel waarbij mensen met mentale problemen worden gestigmatiseerd, veroordeeld of gemeden. Dit taboe kan leiden tot schaamte, angst en het verzwijgen van mentale klachten, waardoor het moeilijker wordt om professionele hulp te zoeken. Het taboe beïnvloedt individuen, gemeenschappen en zelfs gezondheidszorgsystemen op diverse manieren.

Sociaal stigma: Geestelijke gezondheidsproblemen worden vaak omgeven door stigma, wat leidt tot onbegrip, angst en negatieve stereotypen. Dit kan ertoe leiden dat mensen met psychische problemen sociaal geïsoleerd raken, belachelijk worden gemaakt of oneerlijk worden beoordeeld.
- Negatieve oordelen: Mensen met mentale gezondheidsproblemen worden vaak gezien als “zwak”, “onbetrouwbaar” of zelfs “gevaarlijk”. Deze stereotyperingen leiden tot een onjuiste perceptie van mensen die lijden aan mentale aandoeningen.
- Zelfstigma: Mensen met mentale gezondheidsproblemen kunnen zichzelf negatief gaan beoordelen, geïnternaliseerde stigma, wat vaak leidt tot gevoelens van schaamte en schuld. Dit kan ervoor zorgen dat ze hun problemen voor zichzelf houden en geen hulp durven te zoeken.
Discriminatie op het werk en in de samenleving: Mensen met psychische problemen kunnen te maken krijgen met discriminatie op het werk, in de gezondheidszorg en in alledaagse sociale interacties. Dit kan hun kansen op werk, onderwijs en persoonlijke groei beperken.
Sociale afwijzing: Door het taboe kunnen mensen met mentale gezondheidsproblemen worden buitengesloten of afgewezen door hun familie, vrienden, of collega’s. Deze sociale isolatie kan het probleem verergeren en leiden tot een vicieuze cirkel van eenzaamheid en verergering van mentale klachten.

2. Impact op relaties en gezinnen

Gespannen relaties: Geestelijke gezondheidsproblemen kunnen spanning veroorzaken in relaties met familie, vrienden en romantische partners. Communicatieproblemen, stemmingswisselingen en teruggetrokkenheid kunnen het moeilijk maken voor geliefden om steun te bieden, wat leidt tot gevoelens van frustratie en hulpeloosheid aan beide kanten.
Last voor de familie: Families dragen vaak de emotionele en financiële last van de zorg voor een geliefde met een psychische aandoening. Zorgverleners kunnen zelf stress, angst of depressie ervaren als gevolg van de druk om constante ondersteuning te bieden.

3. Economische gevolgen

In Europa bedragen de totale kosten van mentale gezondheidsproblemen naar schatting meer dan 600 miljard euro per jaar. Dit is ongeveer 4% van het bruto binnenlands product (BBP) van de Europese Unie. Volgens schattingen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) leiden mentale gezondheidsproblemen wereldwijd tot kosten van ongeveer $1 biljoen per jaar, voornamelijk door verminderde productiviteit.

Verlies van productiviteit: Ongeveer 50% van de kosten komt door productiviteitsverlies, veroorzaakt door absenteïsme (verzuim door ziekte), presenteïsme (werken ondanks verminderde capaciteit door mentale problemen) en arbeidsongeschiktheid, waardoor de algehele productiviteit daalt. Wereldwijd wordt geschat dat onbehandelde geestelijke gezondheidsproblemen de economie jaarlijks miljarden dollars kosten.
Verhoogde kosten voor de gezondheidszorg: Ongeveer 40% van de totale kosten komt door directe uitgaven aan gezondheidszorg, zoals behandelingen, medicatie, en ziekenhuisopnames. Mensen met onbehandelde geestelijke gezondheidsproblemen hebben vaak chronische lichamelijke gezondheidsproblemen, wat resulteert in hogere kosten voor de gezondheidszorg voor zowel individuen als de samenleving. Bezoeken aan de eerste hulp en langdurige behandelingen dragen ook bij aan deze economische last.
Sociale voorzieningen: Ongeveer 10% van de kosten is toe te schrijven aan uitgaven voor sociale zekerheid, zoals uitkeringen en langdurige zorg voor mensen die door mentale gezondheidsproblemen niet kunnen werken.

De economische impact van mentale gezondheidsproblemen is wereldwijd verergerd door de COVID-19-pandemie, met een toename van depressie en angststoornissen. De kosten door verloren productiviteit en de extra belasting op zorgstelsels zijn hierdoor met circa 25% gestegen.

4. Verhoogd risico op armoede en dakloosheid

Armoede: Geestelijke gezondheidsproblemen creëren vaak belemmeringen voor een vaste baan, schoolprestaties en sociale mobiliteit. Dit kan de kans op financiële instabiliteit en armoede vergroten, waardoor een cyclus ontstaat die moeilijk te doorbreken is.
Dakloosheid: Er is een goed gedocumenteerd verband tussen ernstige psychische aandoeningen en dakloosheid. Mensen die worstelen met aandoeningen zoals schizofrenie, bipolaire stoornis of middelenmisbruik kunnen het moeilijk vinden om een stabiele woning te behouden, vooral als ze geen toegang hebben tot ondersteunende diensten.

5. Publieke gezondheid en veiligheid

Zelfmoord en zelfbeschadiging: Geestelijke gezondheidsproblemen dragen in belangrijke mate bij aan het aantal zelfmoorden, wereldwijd een van de belangrijkste doodsoorzaken onder bepaalde leeftijdsgroepen. Gemeenschappen voelen vaak de gevolgen van zelfmoord, waaronder emotionele trauma’s voor de achterblijvers.

Lees ook: Suïcidaal gedrag en zelfmoord bij vrouwen: dít zijn de mogelijke oorzaken.

Misbruik van middelen: Veel mensen met geestelijke gezondheidsproblemen gebruiken drugs of alcohol om ermee om te gaan. Dit kan de geestelijke gezondheidssymptomen verergeren, leiden tot verslaving en bijdragen aan sociale problemen zoals misdaad, huiselijk geweld en verkeersongevallen.

Lees ook: Gezondheidsrisico’s van partydrugs: een ontnuchterende realiteit.

Geestelijke gezondheidsproblemen: Wat is de sociale- en economische impact?

Lees ook: Wat zijn de meest voorkomende fobieën?

6. Invloed op onderwijs

Academische prestaties: Kinderen en jongeren met psychische problemen hebben het vaak moeilijk op school. Angst, depressie, ADHD en andere aandoeningen kunnen de concentratie, motivatie en sociale interacties verstoren, wat leidt tot slechte schoolprestaties en een hoog percentage vroegtijdige schoolverlaters.
Betrokkenheid bij school en gemeenschap: Problemen met de geestelijke gezondheid kunnen deelname aan buitenschoolse activiteiten, clubs en gemeenschapsevenementen verminderen, waardoor jongeren verder geïsoleerd raken en hun persoonlijke ontwikkeling wordt beperkt.

7. Sociale cohesie en welzijn in de gemeenschap

Versnipperde gemeenschappen: Als geestelijke gezondheidsproblemen veel voorkomen en onbehandeld zijn binnen een gemeenschap, kan dit leiden tot meer criminaliteit, geweld en sociale onrust. Gemeenschappen kunnen minder hecht worden, met minder vertrouwen en samenwerking tussen de leden.
Lagere levenskwaliteit: Geestelijke gezondheidsproblemen kunnen de algehele kwaliteit van leven in een samenleving verminderen. Mensen met onbehandelde aandoeningen kunnen moeite hebben om volledig bij te dragen aan hun familie, gemeenschap en werk, wat leidt tot een verlies aan sociaal kapitaal en gedeelde productiviteit.

8. Invloed op gezondheidszorgsystemen

Druk op geestelijke gezondheidszorg: In veel landen is er een tekort aan professionals en diensten in de geestelijke gezondheidszorg, waardoor het gezondheidszorgsysteem onder druk komt te staan. Lange wachttijden, onvoldoende toegang tot zorg en ondergefinancierde geestelijke gezondheidszorg kunnen ervoor zorgen dat velen niet de hulp krijgen die ze nodig hebben.
Overbelasting van hulpdiensten: Als mensen met psychische problemen geen toegang hebben tot de juiste zorg, belanden ze vaak op de spoedeisende hulp of in het strafrechtsysteem, waardoor de openbare middelen verder onder druk komen te staan.

9. Generatie-impact

Trauma van generatie op generatie: Geestelijke gezondheidsproblemen kunnen worden doorgegeven door families, hetzij door genetische aanleg of door het trauma van het opgroeien in een gezin waar geestesziekten aanwezig zijn. Dit kan de sociale, emotionele en cognitieve ontwikkeling van kinderen beïnvloeden, waardoor een cyclus van geestelijke ziekten en armoede in stand wordt gehouden.

10. Verlies van menselijk potentieel

Onbenutte talenten en creativiteit: Mensen die worstelen met geestelijke gezondheidsproblemen hebben vaak onbenutte talenten, vaardigheden en creativiteit die onderbenut blijven door hun omstandigheden. Door geestelijke gezondheidsproblemen niet adequaat aan te pakken, lopen samenlevingen het volledige potentieel mis van mensen die zouden kunnen bijdragen aan culturele, economische en sociale vooruitgang.

Ondanks het grote aantal mensen dat hiermee te maken heeft, blijft de toegang tot geestelijke gezondheidszorg ongelijk in de meeste Europese landen. Sommige landen hebben goed ontwikkelde geestelijke gezondheidszorg (GGZ) diensten, terwijl andere landen grote problemen hebben met het bieden van goede GGZ. Ook het te weinig inkopen van medische zorg door zorgverzekeraars kan bijdragen aan het beperken van zorgcapaciteit, oplopende wachtlijsten en (nog) langere wachttijden.

In steeds meer landen worden private GGZ aanbieders actief, die veelal een goed en effectief alternatief kunnen bieden voor de reguliere GGZ-zorgaanbieders met veelal lange wachttijden en onderbezetting.

Hoe kunnen we het taboe op geestelijke gezondheidsproblemen doorbreken?

Het taboe op geestelijke gezondheidsproblemen blijft een groot obstakel voor het bevorderen van mentale gezondheid. Stigma, schaamte en onwetendheid belemmeren de toegang tot de zorg die mensen nodig hebben. Het doorbreken van dit taboe is essentieel om ervoor te zorgen dat iedereen de hulp en ondersteuning kan krijgen die nodig is om mentaal gezond te blijven. Wat hiervoor nodig is:

Educatie en bewustwording: Het vergroten van het publieke bewustzijn over mentale gezondheid kan helpen het taboe te doorbreken. Dit kan worden bereikt door voorlichtingscampagnes, scholen, de media en publicaties zoals dit artikel.
Normalisering van gesprekken over mentale gezondheid: Door het bespreekbaar maken van mentale gezondheidsproblemen, zowel op de werkvloer als thuis, wordt de drempel voor hulp zoeken verlaagd. Publieke figuren die open zijn over hun eigen mentale gezondheid kunnen ook bijdragen aan het doorbreken van het taboe.
Bevorderen van toegang tot zorg: Door betere toegang tot geestelijke gezondheidszorg te bieden en stigma-vrije zorgomgevingen te creëren, kunnen mensen sneller en effectiever hulp krijgen.

Lees ook: Waarom psychofarmaca, psychotherapie en cognitieve gedragstherapie meestal niet werken.

Hulp nodig met psychische zorg, medische zorg, een gezond dieet of gezonde leefstijl?

Bij SHE Health Clinics kunnen we je helpen met preventie, medisch specialistische onderzoeken en behandelingen, gezond gewicht, afvallen, obesitas, voeding, dieet, leefstijladviezen, beweging, ontspanning en preventieve medische onderzoeken.

Wil je meer informatie of een afspraak maken? Neem dan a.j.b. rechtstreeks contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.