Hoe werkt een Dopamine-detox ontgiftingskuur voor je hersenen?

5 januari 2024

Heb je wellicht al van de dopamine-detox gehoord? Deze trend is vanuit Amerika naar Nederland overgewaaid. Het idee is dat je je een dag (of langer) ontdoet van alles wat je dopamine geeft: elektronica, social media, lekker eten, sport, seks, video games, constant nieuwschecken, suikerrijke voeding en andere activiteiten die het brein overmatig prikkelen. Alles voor het opschonen en ‘herstarten’ van je hersenen.

Werkt het ook echt? En hoe werkt het? We leggen het je in dit artikel graag uit.

Wat is dopamine?

Dopamine is een neurotransmitter – een signaalstofje tussen hersencellen – die hoort bij het beloningssysteem van de hersenen. Dopamine heeft ook effect in de hersenen op motorische controle evenals op lagere functies waaronder borstvoeding, seksuele opwinding en misselijkheid.

Dopamine is in de populaire cultuur en media de neurotransmitter voor het ervaren van geluk, genot, blijdschap en welzijn.

Lees ook: Wat is het verband tussen borstvoeding en vrouwelijke seksualiteit?

Dopamine kan uit het aminozuur tyrosine worden gevormd en de hersenen maken het stofje niet constant aan, maar het komt vrij bij bepaalde handelingen of situaties, zoals eten, sporten, seks of drugs. Elektronicagebruik (waaronder internet- en beeldschermgebruik), lijkt vooral voor een dagelijkse dosis (onnatuurlijke) dopamine te zorgen; wat een negatieve impact op je gezondheid kan hebben.

Lees ook: Lang nadenken of concentreren zorgt voor afvalstoffen in hersenen.

Een herstart van je brein

Dopamine wordt dus vaak geassocieerd met genot, motivatie en verslaving. De dopamine detox is een concept dat is ontstaan uit de wens om de overstimulatie van dit beloningssysteem te verminderen door tijdelijk afstand te nemen van activiteiten die overmatige dopamine-afgifte veroorzaken. Dopamine hebben we welliswaar nodig, maar tegenwoordig krijgen veel mensen dagelijks (bijna) continu van die ‘geluksprikkels’ binnen. Door een bericht op je smartphone te lezen, naar je favoriete tv-serie te kijken of een hap van een koekje te nemen. Hoe meer er van die dopaminepieken zijn, hoe ongevoeliger onze hersenen worden. Het gevolg? Ze hebben steeds meer dopamine nodig – ze zijn verslaafd geraakt aan de stof. Je wordt onrustiger, je hebt moeite om je te concentreren en bent minder productief. Een pauze van alles wat je dopamine geeft, zou je brein weer een ‘herstart’ kunnen geven.

Lees ook: Welke gezondheidsrisico’s kleven er aan het gebruik van social media?

De voordelen van een dopamine detox

Dit zijn een aantal van de belangrijkste voordelen van een dopamine detox:

Herstel van gevoeligheid: Door tijdelijk afstand te nemen van overstimulerende activiteiten, kan het brein gevoeliger worden voor natuurlijke stimuli. Simpele genoegens zoals een wandeling in de natuur, lezen van een boek, of het voeren van een diepgaand gesprek kunnen weer als waardevol worden ervaren.
Verbeterde focus en productiviteit: De constante stroom van prikkels in onze moderne wereld kan leiden tot aandachtsproblemen en verminderde productiviteit. Een Dopamine Detox kan helpen bij het terugwinnen van focus en het verbeteren van de algehele productiviteit.
Emotioneel evenwicht: Overmatige blootstelling aan prikkels kan leiden tot stemmingswisselingen en angstgevoelens. Door een Dopamine Detox kunnen mensen ervaren dat hun emotionele welzijn verbetert, wat leidt tot een meer gebalanceerde gemoedstoestand.
Zelfbewustzijn en reflectie: De tijd die normaal gesproken wordt besteed aan constante afleiding kan nu worden omgezet in momenten van zelfreflectie. Een Dopamine Detox biedt de gelegenheid om na te denken over persoonlijke doelen, waarden en levenskeuzes.

Hoe werkt een Dopamine-detox ontgiftingskuur voor je hersenen?

Afkicken van dopamine: zo doe je dat!

Wil je het eens proberen, 24 uur zonder dopaminepieken? Dan zijn er strenge regels waar je je aan moet houden. Zo mag je alleen wandelen, water drinken, mediteren, schrijven (met pen en papier) en nadenken. Verder niets, dus geen elektronica, boeken of tijdschriften lezen, seks hebben, eten, alcohol drinken of muziek luisteren. Ook mag je nauwelijks praten en geen oogcontact maken.

Als je te maken hebt met zwaarder, compulsief (dwangmatig) gedrag, dan kan een volledige detox lastig zijn. Begin dan bijvoorbeeld eerst met 12 uur. Doe dit één of twee keer in de week en bouw het vervolgens op naar 24 uur.

Dit stappenplan kunt je het beste hanteren:

Identificeer overstimulerende activiteiten: Maak een lijst van activiteiten die mogelijk overmatige dopamine-afgifte veroorzaken, zoals sociale media, video games, enzovoort
Bepaal de detox duur: Kies de duur van je detox, of het nu een dag, een weekend, of zelfs een week is. Het belangrijkste is consistentie.
Vervang met gezonde activiteiten: Vul de vrijgekomen tijd op met activiteiten die het brein niet overmatig stimuleren. Denk aan wandelen, mediteren, lezen of creatieve bezigheden.
Beperk schermtijd: Verminder het gebruik van elektronische apparaten, vooral voor entertainment-en social media doeleinden.
Reflecteer: Gebruik de tijd van de detox om na te denken over je ervaringen en de impact op je welzijn. Stel jezelf vragen over wat echt belangrijk voor je is.

Dopamine-detox: werkt het echt?

Hoewel een dopamine detox niet voor iedereen geschikt is, kan het voor sommigen een waardevolle ervaring zijn om even te ontsnappen aan de constante stroom van prikkels en op zoek te gaan naar een diepere verbinding met zichzelf en de omgeving. Het is belangrijk om deze detox aan te passen aan persoonlijke behoeften en doelen, en het te zien als een middel om een gezonder evenwicht te vinden in de moderne wereld van overvloedige stimulatie.

Een periode van vasten wordt in de verslavingszorg al jaren toegepast bij mensen met een drugsverslaving. Het helpt hen hun receptoren – de cellen die gevoelig zijn voor prikkels – te kalmeren. Na deze periode kunnen ze met behulp van therapie aan de slag met zichzelf. Hoewel een dopamineverslaving minder ernstig klinkt dan een drugsverslaving, is volgens wetenschappelijke experts de aanpak bij de meest fanatieke schermgebruikers hetzelfde.

Het kan dus zeker helpen, maar dan zou de vastperiode een stuk langer moeten zijn dan 24 uur. “Je kan je hersenen aanleren dat ze minder gevoelig worden voor deze dopaminepieken. Maar dan moet je denk ik wel drie weken in retraite. We bouwen de gevoeligheid voor dopamine niet in een paar uurtjes op”, vertelt wetenschapsjournalist Mark Mieras.

Vind je drie weken te lang? Dan kun je er zelf ook op letten door bijvoorbeeld één of twee dagen in de week iets lekkers te eten of een app op je telefoon te zetten die je schermtijd limiteert. Het gaat erom dat je je bewust wordt van je gedrag en daar iets aan verandert. Je zal je dan uiteindelijk rustiger en helderder voelen in je hoofd en van kleinere momenten intenser kunnen genieten.

Lees ook: Wat zijn signalen dat je teveel cortisol aanmaakt en wat kun je er tegen doen?

Hulp nodig bij een verslaving?

Heb je nodig nodig om van je verslaving af te komen? Kijk dan naar de effectieve hulpprogramma’s van onze partner Kick Your Habits (Amsterdam, Groningen en Utrecht). Zij bieden je hulp bij onder andere een alcoholverslaving, drugsverslaving, medicijnverslaving, eetverslaving, seksverslaving, gokverslaving en stoppen met roken.