Wanneer je zwanger bent of borstvoeding geeft, is het belangrijk om je bewust te zijn van welke medicijnen je gebruikt. Medicijnen kunnen namelijk grote invloed hebben op zowel jou als jouw baby. Daarom is het essentieel om goed geïnformeerd te zijn over de mogelijke risico’s en voordelen van medicatie tijdens deze bijzondere levensfases.
In dit artikel leggen we daarom uit wat mogelijke bijwerkingen en gevaren van bepaalde geneesmiddelen tijdens en na een zwangerschap zijn.
Medicijngebruik bij kinderwens en zwangerschap
Als je een kinderwens hebt, is het verstandig om tijdig na te denken over je medicijngebruik. Wanneer je chronische medicatie gebruikt, is het belangrijk om vóór de zwangerschap in overleg te gaan met je behandelend arts. Dit geeft je de tijd om te bepalen of je huidige medicatie veilig is om te blijven gebruiken of dat een alternatief beter voor je is. Bij chronische aandoeningen, zoals diabetes, kan het noodzakelijk zijn om medicatie te blijven gebruiken om je gezondheid en die van je baby te waarborgen.
Lees ook: Alcohol tijdens zwangerschap tast hersenstructuur foetus aan.
Risico’s van medicijngebruik tijdens zwangerschap en borstvoeding
Hoewel sommige medicijnen noodzakelijk zijn, is het belangrijk om te weten dat niet elk medicijn veilig is tijdens de zwangerschap. De risico’s hangen af van verschillende factoren, zoals de aard van het medicijn, de dosering, en het moment in de zwangerschap waarop het wordt gebruikt.
Lees ook: Welke medicijnen hebben het grootste risico op bijwerkingen of vergiftiging?
De meest voorkomende voorkomende gezondheidsrisico’s tijdens de zwangerschap
- Teratogeniciteit: Sommige medicijnen kunnen aangeboren afwijkingen veroorzaken, vooral als ze worden ingenomen tijdens het eerste trimester, wanneer de organen van de baby zich ontwikkelen. Medicijnen zoals thalidomide en sommige anti-epileptica zijn berucht om hun teratogene effecten.
- Ontwikkelingsstoornissen: Medicijnen kunnen de normale ontwikkeling van de foetus verstoren, wat kan leiden tot cognitieve, motorische of gedragsproblemen later in het leven van het kind.
- Vroeggeboorte en laag geboortegewicht: Bepaalde medicijnen kunnen het risico op vroeggeboorte verhogen of leiden tot een lager geboortegewicht. Dit kan langdurige gezondheidsproblemen voor het kind veroorzaken.
- Spontane abortus: Sommige medicijnen verhogen het risico op een miskraam, vooral als ze in hoge doseringen worden ingenomen.
Lees ook: Huidkankermedicijn Sonidegib kan miskraam en misvormingen bij foetus veroorzaken.
Risico’s tijdens borstvoeding
- Overdracht van medicijnen via moedermelk: Veel medicijnen worden in verschillende hoeveelheden uitgescheiden in de moedermelk. Hoewel de concentraties vaak laag zijn, kunnen sommige medicijnen bij pasgeborenen tot ernstige bijwerkingen leiden, vooral omdat hun lever en nieren nog niet volledig ontwikkeld zijn om deze stoffen efficiënt af te breken en uit te scheiden.
- Neonatale toxiciteit: Medicijnen zoals opioïden, benzodiazepinen, en sommige antidepressiva kunnen lethargie, ademhalingsproblemen of zelfs toxische reacties bij zuigelingen veroorzaken.
- Effecten op melkproductie: Sommige medicijnen kunnen de melkproductie verminderen, wat kan leiden tot problemen bij het voeden van de baby. Voorbeelden hiervan zijn bepaalde decongestiva en diuretica.
Lees ook: Wat is het verband tussen borstvoeding en vrouwelijke seksualiteit?
Langetermijneffecten op het kind
- Gedrags- en ontwikkelingsproblemen: Langdurige blootstelling aan bepaalde medicijnen via de placenta of moedermelk kan de neuropsychologische ontwikkeling van het kind beïnvloeden, wat kan leiden tot leerproblemen, gedragsstoornissen of vertraagde motorische ontwikkeling.
- Allergische reacties: Zuigelingen kunnen allergisch reageren op medicijnen die via de moedermelk worden doorgegeven, wat kan leiden tot huiduitslag, ademhalingsproblemen of andere ernstige reacties.
Lees ook: Aangeboren afwijkingen bij kinderen die zijn geboren dankzij IVF of ICSI.
Risico’s tijdens de zwangerschap per trimester
Medicatie in het eerste trimester kan leiden tot aangeboren afwijkingen, terwijl in latere stadia de ontwikkeling van organen kan worden beïnvloed.
Eerste trimester (week 1 t/m 12):
- In de eerste weken van de zwangerschap vindt de aanleg en ontwikkeling van de organen van de baby plaats. Dit is een kritieke periode waarin blootstelling aan schadelijke stoffen, waaronder bepaalde medicijnen, kan leiden tot aangeboren afwijkingen.
- In de periode tussen de conceptie en volledige implantatie (ongeveer de eerste twee weken) geldt het ‘alles-of-niets-principe’. Dit houdt in dat blootstelling aan een schadelijke stof óf leidt tot een miskraam, óf de zwangerschap zonder schade doorgaat.
- Na deze eerste vier weken kan blootstelling aan schadelijke medicijnen leiden tot structurele afwijkingen, afhankelijk van welke organen zich op dat moment ontwikkelen.
Tweede trimester (week 13 t/m 27):
- In het tweede trimester ligt de nadruk op de verdere ontwikkeling en groei van de organen. Hoewel het risico op aangeboren afwijkingen afneemt, kunnen medicijnen in deze periode invloed hebben op de rijping van de organen en functies, zoals het zenuwstelsel.
- Blootstelling aan bepaalde medicijnen kan leiden tot groeivertraging, veranderingen in het foetale hartritme, en andere functionele problemen.
Derde trimester (week 28 t/m bevalling):
- In het derde trimester is de baby verder ontwikkeld, maar blootstelling aan medicijnen kan nog steeds negatieve effecten hebben. Deze effecten kunnen variëren van farmacologische bijwerkingen, zoals een laag bloedsuikergehalte bij de geboorte, tot onthoudingsverschijnselen als gevolg van blootstelling aan verslavende stoffen.
- Ook in deze periode kunnen medicijnen nog steeds aangeboren afwijkingen veroorzaken, zoals afwijkingen aan de ledematen.
Lees ook: Kleinere embryo door ultrabewerkt voedsel voor en tijdens zwangerschap.
Lees ook: Pfizer-studie: hoog vaccinatierisico bij zwangeren.
Placentapassage en de blootstelling van de baby
Een belangrijk aspect van de invloed van medicijnen tijdens de zwangerschap is de mate waarin een medicijn de placenta kan passeren en de foetus kan bereiken. De placentapassage wordt bepaald door verschillende factoren, waaronder de chemische eigenschappen van het medicijn, zoals lipofiliteit (vetoplosbaarheid), ionisatiegraad, molecuulmassa, en eiwitbinding.
- Lipofiele medicijnen (medicijnen die goed oplossen in vetten) passeren de placenta makkelijker dan hydrofiele (wateroplosbare) medicijnen. Dit betekent dat lipofiele medicijnen eerder in het bloed van de foetus terechtkomen.
- Molecuulgrootte speelt ook een rol: kleinere moleculen passeren de placenta gemakkelijker dan grote moleculen. Bijvoorbeeld, insuline en heparine, beide grote moleculen, passeren de placenta nauwelijks.
- Eiwitbinding: Geneesmiddelen die sterk gebonden zijn aan eiwitten in het bloed, passeren de placenta minder gemakkelijk, wat de blootstelling van de foetus aan deze medicijnen beperkt.
Lees ook: Pre-eclampsie: risicovolle complicatie tijdens de zwangerschap.
Risico’s zonder placentapassage
Zelfs als een medicijn de placenta niet passeert, kan het nog steeds schadelijke effecten hebben op de zwangerschap. Sommige medicijnen kunnen bijvoorbeeld samentrekkingen van de baarmoeder veroorzaken of de bloedtoevoer naar de placenta verminderen, wat gevolgen kan hebben voor de groei en gezondheid van de foetus.
Beperkingen in wetenschappelijk onderzoek
Het is belangrijk om te beseffen dat er weinig gerandomiseerd onderzoek wordt gedaan bij zwangere vrouwen vanwege ethische bezwaren. De meeste informatie over de veiligheid van medicijnen tijdens de zwangerschap komt uit observationele studies. Dit betekent dat duidelijke conclusies soms moeilijk te trekken zijn en dat risico’s vaak pas na verloop van tijd volledig bekend worden.
Om deze redenen is het cruciaal dat zwangere vrouwen altijd eerste overleggen met hun arts of apotheker voordat ze medicijnen gebruiken. Dit geldt zowel voor voorgeschreven medicijnen als voor vrij verkrijgbare geneesmiddelen, zoals ibuprofen of een anti-allergiemiddel.
Lees ook: Hoe kun je aspirine in de zwangerschap gebruiken om pre-eclampsie en groeivertraging te voorkomen?
De invloed van medicijnen op je baby tijdens de borstvoeding
Wanneer je borstvoeding geeft, is het belangrijk om te weten dat de medicijnen die je inneemt, via de moedermelk bij je baby terecht kunnen komen. Niet alle medicijnen zijn even veilig tijdens de borstvoeding, en de mate waarin een medicijn de baby kan beïnvloeden, hangt af van verschillende factoren. Deze factoren zijn onder andere de dosering, de frequentie van inname, en de eigenschappen van het medicijn zelf.
Sommige medicijnen kunnen bijvoorbeeld leiden tot bijwerkingen bij de baby, zoals slaperigheid, prikkelbaarheid, of problemen met het voeden. In ernstige gevallen kunnen bepaalde medicijnen zelfs levensbedreigende bijwerkingen veroorzaken. Het is daarom essentieel om altijd je arts of apotheker te raadplegen voordat je een medicijn gebruikt terwijl je borstvoeding geeft.
Factoren die de invloed van medicijnen op jouw baby bepalen:
- Dosering en toedieningsvorm: Hoe hoger de dosering en hoe frequenter de inname, hoe groter de kans dat het medicijn in significante hoeveelheden in de moedermelk terechtkomt.
- Eigenschappen van het medicijn: Medicijnen met een hoge lipofiliteit (vetoplosbaarheid) en een lage moleculaire massa passeren gemakkelijker in de moedermelk. Ook de halfwaardetijd van het medicijn speelt een rol: medicijnen met een lange halfwaardetijd blijven langer in het lichaam en kunnen dus langer in de moedermelk aanwezig zijn.
- Timing van de inname: Het tijdstip waarop het medicijn wordt ingenomen in relatie tot het geven van borstvoeding kan ook van invloed zijn. In sommige gevallen kan het helpen om het medicijn direct na een borstvoedingssessie in te nemen, zodat de concentratie in de moedermelk lager is bij de volgende voeding.
- Leeftijd en gezondheid van de baby: Premature, zieke, of jonge baby’s zijn vaak gevoeliger voor de effecten van medicijnen in vergelijking met oudere, gezonde baby’s.
Waarom overleg met jouw behandelend arts essentieel is
Het gebruik van medicijnen tijdens zwangerschap en borstvoeding is dus risicovol en vereist daarom altijd een persoonlijke benadering. Wat voor de ene vrouw veilig is, kan voor een ander risico’s met zich meebrengen. Dit geldt niet alleen voor medicijnen die op recept verkrijgbaar zijn, doch ook voor vrij verkrijgbare medicijnen (OTC) bij de drogist of supermarkt. Daarom is het belangrijk om altijd goed te overleggen met jouw behandelend arts, gynaecoloog en/of apotheker. Zij kunnen je adviseren over de veiligste opties en je helpen de juiste beslissingen te nemen voor jou en jouw baby.
Lees ook: Vrouwen en medicijnen: de meest voorgeschreven en wat je moet weten!
Preventief vrouwenconsult bij SHE Health Clinics
Voor vrouwen die zwanger willen worden of die net zwanger zijn, bieden wij bij SHE Health Clinics een Preventief Gynaecologisch Onderzoek (PGO), oftewel; een gynaecologische check-up. Tijdens het preventieve onderzoek onderzoekt en bekijkt onze vrouwelijke gynaecoloog of alle vrouwelijke organen in orde zijn en of niets een gezonde zwangerschap in de weg staat. Het preventief gynaecologisch onderzoek is er voor vrouwen om uit te sluiten dat er iets aan de hand is met hun baarmoeder, eierstokken, eileiders, vulva of vagina. Het onderzoek kan zonder verwijzing van een huisarts. Dit wordt dan meestal niet vergoed door jouw zorgverzekering en zul je zelf moeten betalen (€ 295). Als het nodig is, kunnen aanvullende onderzoeken worden verricht die dan meestal wel onder de basisverzekering vallen.
Tijdens en na het onderzoek geeft onze vrouwelijke gynaecoloog advies over de beste anticonceptie, voeding, leefstijl, gewicht en voeding om makkelijk zwanger te worden en voor een optimale zwangerschap.
Lees ook: Vrouwenconsult om risico zwangerschapscomplicaties te verminderen.
Meer informatie of afspraak maken?
Wil je meer informatie of een afspraak maken met onze vrouwelijke gynaecoloog bij SHE Health Clinics? Neem dan rechtstreeks contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.
Meer lezen?
- SHE Health Clinics overzicht medisch zorgaanbod.
- SHE Health Clinics kennisbank.
- De beste tips van SHE Health Clinics.
- Welke medicijnen hebben het grootste risico op bijwerkingen of vergiftiging?
- Antidepressiva: wat zijn de risico’s en bijwerkingen?
- IVF: Bijwerkingen en lange termijn risico’s bij vrouwen.
- Hoe kan een verstoord hormonaal evenwicht invloed hebben op de zwangerschap?
- 15 vroege tekenen van zwangerschap: Zou je zwanger kunnen zijn?
- Verloskundigen zetten grote vraagtekens bij vaccinatie van zwangeren.
- Borstimplantaten kunnen voor embryo net zo schadelijk zijn als alcohol en nicotine!
- Het HELLP-syndroom: ernstige complicatie tijdens de zwangerschap.
- Wat is cardiotocografie tijdens je zwangerschap of bevalling?
- 14 gezonde zwangerschapstips voor de aanstaande moeder.
- Bloedverdunners helpen meestal niet tegen trombose tijdens zwangerschap.
- Hyperemesis gravidarum tijdens zwangerschap: wat is het?
- Zwanger? Dít zijn dé tips tegen spataderen in benen en schaamlippen.
- Wat kun je doen tegen zwangerschapsjeuk?
- Meer zwangerschap complicaties binnen drie maanden na stoppen met de pil.
- Sepsis: een levensbedreigende aandoening die onmiddellijke medische aandacht vereist.
- 10 tips voor als je zwanger én verkouden bent.
- Lacteren zonder zwanger te zijn: oorzaken van galactorroe.
- Endometriose kan verminderde vruchtbaarheid en miskraam veroorzaken, toont studie.
- Wanneer ben je als vrouw het meest vruchtbaar?
- 26 feiten en fabels over zwangerschap.
- Metamucil: bijwerkingen en gezondheidsrisico’s.
- Bij erfelijke trombofilie is miskraam niet te voorkomen met antistolling.
- Hoe kun je niet weten dat je zwanger bent? ‘Je hoeft het niet te voelen’.
- Welke medicijnen vergroten het risico op nierschade?
- Hoe herken je een vitamine B12 tekort?
- Seks tijdens de zwangerschap: wel of niet schadelijk voor de baby?
- Overgewicht vergroot risico op een miskraam en op geboorteafwijkingen.
- Hoe herken je een buitenbaarmoederlijke zwangerschap?
- Wat zijn de grootste gezondheidsrisico’s bij jonge vrouwen?
- Molazwangerschap: wat is het en wat kun je er aan doen?
- Wat zijn de gevolgen van eetstoornissen bij zwangerschap?
- Ashwagandha: 28 voordelen voor vrouwen.
- Wanneer en hoe stoppen met de pil om zwanger te worden?
- Déze 10 dingen veranderen aan je lichaam als je zwanger bent.
- Veranderingen in je vagina na de bevalling: een leidraad voor nieuwe moeders.
- Postpartum depressie: dit wil je erover weten.
Auteur: Sara Eising (apotheker)
Bronnen: SHE Health Clinics, KNMP Kennisbank, Lareb, Farmacotherapeutisch Kompas, Bijwerkingencentrum Lareb, Journal of the American Academy of Dermatology, Bentham Science, Pharmaceutisch Weekblad
