Tips van seksuologen voor het beëindigen van seksueel geweld

1 mei 2024

Seksueel geweld blijft een veelvoorkomend probleem voor de volksgezondheid in Nederland. Een expert deelt haar gedachten over stappen die we allemaal kunnen nemen om het probleem uit te roeien.

Seksueel geweld wordt vaak gezien als een interpersoonlijk probleem dat alleen gevolgen heeft voor de betrokkenen, maar wat als we het in plaats daarvan zouden zien als een maatschappelijk probleem – een probleem dat gevolgen heeft voor ieder van ons en een probleem dat we allemaal kunnen oplossen?

Deze gezamenlijke, verenigde benadering vormt de basis voor de campagne van het National Sexual Violence Resource Center (NSVRC) voor de Maand van de bewustwording van seksueel geweld, die elk jaar in april plaatsvindt. De NSVRC stelt dat “Wanneer iemand te maken krijgt met seksueel geweld, elk lid van de gemeenschap daar de gevolgen van ondervindt”.

“Sexual Assault Awareness Month is een kans voor ieder van ons om na te denken over de rol die we kunnen spelen in het voorkomen van seksueel misbruik, aanranding en intimidatie,” zegt Laura Palumbo, de communicatiedirecteur van NSVRC.

In het meest recente onderzoek van ‘Seks onder je 25e’ van Rutgers, zegt twee op de drie meisjes (66 procent) en 3 op de 10 jongens (29 procent) van 13 tot en met 24 jaar in 2023 weleens slachtoffer geweest te zijn van een vorm van seksuele grensoverschrijding. Hierbij gaat het om alle vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag, zowel fysiek als verbaal.
Het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) rapporteerde dat ruim 1,8 miljoen personen van 16 jaar en ouder gaven in 2023 aan slachtoffer te zijn geweest van seksueel grensoverschrijdend gedrag in de afgelopen 12 maanden.

Lees ook: Meeste jonge vrouwen zijn slachtoffer seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Meestal is de dader van seksueel geweld iemand die de overlevende kent, zoals een vriend, familielid, huidige of voormalige intieme partner, collega of buurman.

De CDC erkent ook dat de cijfers de werkelijke prevalentie van het probleem onderschatten, omdat veel gevallen niet worden gerapporteerd vanwege schaamte, verlegenheid of angst voor de gevolgen van het uitspreken.

In het licht van Seksual Assault Awareness Month interviewde Healthnews klinisch seksuologe, sociologe en schrijfster Jenn Gunsaullus, Ph.D., over wat er nodig is om seksueel geweld uit te bannen, inclusief uitvoerbare stappen die alle individuen kunnen nemen in hun leven en relaties.

Gunsaullus heeft uitgebreide ervaring in het werken met non-profits om seksueel geweld te beëindigen, heeft TEDx-talks geleid over seksuele schaamte en geeft regelmatig presentaties op hogescholen over het onderwerp ‘toestemming’. Hieronder geeft ze tips om de epidemie van seksueel geweld in te dammen.

Tips van seksuologen voor het beëindigen van seksueel geweld

Vraag: Wat moet er in onze cultuur veranderen om een einde te maken aan de normalisering van seksueel geweld?

Antwoord: We leven in een cultuur van dwang. In zoveel aspecten van het leven vinden we het prima om gewoon te blijven doen wat je wilt, om te blijven proberen de ander te overtuigen en over te halen. Er is een aanname dat ze echt willen wat jij wilt, je hoeft ze alleen maar zover te krijgen – ik denk dat dat teveel doordringt in seksuele interacties. Mensen realiseren zich niet hoe dwingend dat is. Je put iemand uit, je speelt in op hun emoties, je bent manipulatief.
Ik geef colleges over barmhartige toestemming, en veel van waar ik het over heb is het grijze gebied dat zo vaak voorkomt in seksuele interacties omdat we het hele zwart-wit idee hebben geleerd dat als je iets niet wilt doen, doe het dan ook niet. Als iemand “nee” zegt, doe het dan niet. Dat is niet hoe de meeste seksuele interacties verlopen, want er is zoveel nuance in gedachten, emoties, verlangens, angsten, aardig gevonden willen worden, niet afgewezen willen worden, hormonen, je gewenst willen voelen, sociale status en misschien alcohol, om nog maar te zwijgen van onze aangeboren persoonlijkheid en hoe we zijn opgevoed en ons geslacht en ons ras. Er zijn zoveel componenten die een rol spelen en de meeste van onze benaderingen gaan niet in op de complexiteit daarvan.

Vraag: Wat kan een omstander doen om tussenbeide te komen?

Antwoord: Als je getuige bent van een situatie waarin iemand wordt lastiggevallen of het lijkt alsof iemand misbruik probeert te maken van iemand anders, grijp dan direct in – alleen als het veilig genoeg voelt – op een niet beschuldigende manier. Een van de belangrijkste dingen die je niet wilt doen is de situatie laten escaleren. Ga tussen de mensen staan, zo dicht mogelijk bij het potentiële slachtoffer, en zeg: “Hé, is alles in orde hier? Wat is hier aan de hand?”

Er kan ook geacteerd worden. Je kunt doen alsof je het potentiële slachtoffer kent en een gesprek met hem of haar beginnen. Begin over iets te praten, al is het maar koetjes en kalfjes, om voor afleiding te zorgen en om iets te onderbreken wat er aan de hand lijkt te zijn.

Vraag: Hoe kunnen mensen met vertrouwen grenzen stellen aan een nieuwe partner?

Antwoord: Grenzen stellen met een nieuwe partner is nadenken over wat je wilt proberen, wat je niet wilt proberen, waar je nieuwsgierig naar bent en er dan over praten. Het is niet omdat iets ongemakkelijk of gênant is om over te praten dat je het niet zou moeten doen, het betekent alleen dat je er nog geen vaardigheden voor hebt.

Het stellen van grenzen zou idealiter moeten gaan over het delen van verwachtingen, werken aan communicatie, beide partners aanmoedigen om in te checken tijdens de ervaring en vaststellen dat het veilig is om op elk moment “nee” te zeggen, in plaats van specifieke grenzen over wat je wel of niet wilt doen – hoewel dat er ook deel van kan uitmaken.

Vraag: Waarom is er nog steeds zoveel schaamte en stigma als het gaat om het delen van ervaringen met seksueel geweld?

Antwoord: Veel van het stigma, de schuld en de schaamte die we zien rond onderwerpen van seksueel geweld zijn er omdat we ons als samenleving niet op ons gemak voelen bij seksuele onderwerpen. Jongere generaties praten gemakkelijker over seksuele onderwerpen, maar ik zie niet dat dit samengaat met een comfortabele emotionele kwetsbaarheid. Als we ons meer op ons gemak voelen rond seksuele onderwerpen, is het nog steeds op die zwart-wit manier, maar die zachtheid van hart en die emotionele kwetsbaarheid en het voelen van emoties en het op die manier contact maken met anderen kan soms worden geblokkeerd.

Lees ook: Gendergezondheidskloof tussen vrouwen en mannen.

Vraag: Wat zijn enkele belangrijke stappen die we allemaal kunnen nemen om een einde te maken aan seksueel geweld?

Antwoord: Het eerste is dat we meer comfort en vaardigheden nodig hebben om over echt gedetailleerde seksuele onderwerpen te praten. Als we dit niet met competentie en vertrouwen kunnen doen, zijn we nog niet klaar voor intieme seksuele ontmoetingen. Het tweede deel is werken aan een beter begrip van onze eigen emoties, wat we voelen, wat ons motiveert, wanneer we wrok voelen, drinken we om onszelf te verdoven – allerlei soorten bewustzijn rond onze keuzes en onze onderliggende emoties. Hoe meer emotioneel bewustzijn we hebben, hoe beter we in staat zijn om die emoties onder woorden te brengen en hoe meer we vragen kunnen stellen aan andere mensen en ons realiseren dat zij ook deze hele complexiteit in zich hebben.

Het derde onderdeel is het reflecteren van ons eigen gedrag. Als je ‘s ochtends wakker wordt en je hebt de avond ervoor een seksuele ontmoeting gehad, weet je dan 100% zeker dat je daar toestemming voor hebt gegeven en dat de ander dat ook wilde? Misschien weet je het niet zeker, dus wat kun je de volgende keer beter doen? Dit is geen manier om mensen schaamte, schuld of schuldgevoelens aan te praten, want dat kan ervoor zorgen dat iemand zijn kop in het zand steekt. Maar we moeten allemaal ons eigen gedrag en onze eigen rol hierin reflecteren als we seksueel geweld willen beëindigen.

Het sluitstuk is dat dit begint bij de ouders en wat zij hun kinderen leren. Dit begint met ouders die nadenken over hun eigen waarden, ervaringen uit het verleden, obsessies, schaamte, waar ze zich voor schamen en negatieve dingen die in het verleden zijn gebeurd en ervoor zorgen dat ze dat niet doorgeven aan hun kinderen. Ouders moeten ruimtes creëren waar hun kinderen alle onderwerpen aan de orde kunnen stellen, waar ze vanaf jonge leeftijd seksuele, lichamelijke en sociaal-emotionele voorlichting en voorlichting over toestemming kunnen geven. Het gaat erom dat je kinderen al op jonge leeftijd autonomie geeft over hun lichaam en hen leert na te denken over wat ze willen, of ze aangeraakt willen worden, hoe hun lichaam aanvoelt en hen daarom leert dat te respecteren bij andere mensen – hen leert dat je nooit moet aannemen dat je weet wat iemand anders wil als je het niet gevraagd hebt.

Lees ook: Hoe ga je om met psychische klachten bij jezelf of vriendinnen?

Vraag: Ben je hoopvol over de toekomst en over het vooruitzicht om seksueel geweld in onze cultuur te beëindigen, of in ieder geval te verminderen?

Antwoord: Ja en nee. Als je het vergelijkt met de jaren ’70 en ’80, zijn we ons veel meer bewust van met name seksueel misbruik in de kindertijd, verkrachting door kennissen, hoe normaal dwang kan zijn in seksuele ontmoetingen en hoe mensen dezelfde situatie heel anders kunnen interpreteren. We zijn er beter in om het slachtoffer niet de schuld te geven – dat is enorm.

Waar ben ik minder hoopvol? We zijn nog steeds niet goed in het praten over de details van seksuele ontmoetingen en weten dat dat niet erg is, dat het niet ongepast is en dat het eigenlijk heel versterkend is, ook al voelt het gênant. Ik zie ons als samenleving niet per se beter worden in emotionele kwetsbaarheid rond deze onderwerpen. En ik denk dat sociale media alleen maar leiden tot minder nuance en een zwart-wit manier van denken over deze ongemakkelijke onderwerpen. We hebben als samenleving over het algemeen onze tolerantie voor dubbelzinnigheid verloren in naam van leren en kritisch denken, en zonder dat kunnen we dit soort ingewikkelde onderwerpen echt niet aanpakken.

Bovendien, als we reproductieve rechten voor de helft van onze bevolking verliezen, gaan we zeker de verkeerde kant op. Al deze onderwerpen zijn verbonden met een groter geheel van het eren van de autonomie van het lichaam en het eren van de complexiteit van wat andere mensen, die niet wij zijn, ervaren in hun leven. Er is een verlies aan empathie en compassie en ik denk dat we daar veel meer van nodig hebben.

Vraag: Hoe voorkom je als vrouw dat je na seksueel geweld depressief wordt?

Antwoord: Het ervaren van seksueel geweld kan een verwoestende impact hebben op het mentale welzijn van een persoon, inclusief het risico op het ontwikkelen van depressie. Hoewel het voorkomen van depressie na seksueel geweld niet altijd mogelijk is, zijn er stappen die vrouwen kunnen nemen om hun veerkracht te vergroten en hun mentale gezondheid te beschermen:

Zoek onmiddellijk professionele hulp: Zoek na een ervaring van seksueel geweld onmiddellijk professionele hulp. Dit kan zijn bij een huisarts, vertrouwenspersoon, een therapeut, een counselor, een maatschappelijk werker of een gespecialiseerde organisatie voor slachtofferhulp. Het bespreken van de ervaring met een professional kan het begin zijn van herstel en kan helpen om gevoelens van angst, schaamte en isolement te verminderen.
Zorg voor je fysieke en emotionele welzijn: Het is belangrijk om goed voor jezelf te zorgen na een traumatische ervaring. Dit omvat het nemen van rust, het eten van gezonde voeding, het vermijden van middelenmisbruik en het beoefenen van zelfzorgactiviteiten die je welzijn bevorderen, zoals meditatie, yoga, wandelen of creatieve expressie.
Omring jezelf met ondersteunende mensen: Zoek steun bij vrienden, familieleden of andere vertrouwde personen die je kunnen ondersteunen tijdens het herstelproces. Het hebben van een sociaal ondersteunend netwerk kan een belangrijke rol spelen bij het verlichten van gevoelens van isolatie en eenzaamheid.
Volg therapie: Overweeg om individuele therapie of groepstherapie te volgen bij een gekwalificeerde therapeut die gespecialiseerd is in het behandelen van trauma en seksueel geweld. Therapie kan helpen bij het verwerken van de ervaring, het aanpakken van symptomen van depressie en angst, en het ontwikkelen van copingvaardigheden om met de gevolgen van het trauma om te gaan.
Blijf actief betrokken bij je herstel: Neem actief deel aan je herstelproces door de aanbevelingen van je therapeut op te volgen, deel te nemen aan steungroepen of lotgenotenbijeenkomsten, en te werken aan het ontwikkelen van gezonde copingmechanismen om met triggers en emotionele uitdagingen om te gaan.
Geef en gun jezelf de tijd: Herstellen van seksueel geweld is een langdurig proces dat tijd en geduld vergt. Sta jezelf toe om te rouwen, boos te zijn, verdrietig te zijn en te herstellen in jouw eigen tempo. Wees vriendelijk en geduldig met jezelf tijdens dit proces.

Iedereen reageert anders op traumatische gebeurtenissen en herstel is daarom een persoonlijk en uniek proces. Het vinden van de juiste vormen van steun en hulp kan een grote impact hebben op het herstelproces en kan helpen om depressieve symptomen te verminderen en de veerkracht te vergroten.

Meer lezen?