Hoe herken je een niet-alcoholische leververvetting?

7 september 2023

Bij leververvetting gaat de lever steeds meer vet opslaan in de levercellen. De lever maakt allerlei stoffen die voor het lichaam giftig zijn onschadelijk. Bijvoorbeeld alcohol en bepaalde medicijnen. Krijgt jouw lever dagelijks teveel van die giftige stoffen te verwerken, dan reageert de lever door veel vet in de levercellen op te slaan. Dat noemen we leververvetting.

Eén op de vier Nederlanders heeft last van leververvetting (vette lever) en mensen die een langere tijd kampen met leververvetting, krijgen uiteindelijk een ontsteking van de lever (hepatitis). Er kunnen littekens op de lever komen en dat leidt uiteindelijk tot levercirrose (verschrompeling van de lever). De lever is dan ernstig beschadigd en op den duur kunnen er leverfalen optreden. Ook is er een verhoogd risico op leverkanker. Leververvetting mag daarom niet onderschat worden en moet zo spoedig mogelijk behandeld worden.

Leververvetting is gelukkig meestal een omkeerbaar proces, wat inhoudt dat de vetstapeling (grotendeels) verdwijnt zodra je de onderliggende oorzaak wegneemt. Als de oorzaak niet wordt aangepakt, zal de vetstapeling zich echter uitbreiden.

In dit artikel lees je meer over de symptomen, oorzaken, risico’s en hoe je leververvetting kunt voorkomen en verhelpen.

NAFLD

NAFLD is een afkorting van Non-Alcoholic Fatty Liver Disease, ofwel niet-alcoholische leververvetting. NAFLD is een ziektebeeld dat omvat:

Niet-alcoholische leververvetting en
Niet-alcoholische leverontsteking (NASH).

NAFLD is een ziektebeeld dat veel voorkomt in de westerse landen. Het is vaak een gevolg van een ongezonde leefstijl met weinig lichaamsbeweging en calorierijke voeding. Geschat wordt dat NAFLD bij ongeveer 20% van de Nederlandse bevolking voorkomt (1 op de 5 Nederlanders).

NAFLD is een verzamelnaam van leveraandoeningen die als beginstadium leververvetting heeft en als eindstadium leverontsteking (NASH), wat kan leiden tot levercirrose en leverkanker. Zoals de naam al aangeeft is NAFLD niet het gevolg van overmatig alcoholgebruik.

Leververvetting is het ophopen van vetten in de levercellen. De oorzaak hiervan is een verstoorde balans in de vetstofwisseling en suikerstofwisseling. Leververvetting is een omkeerbaar proces. Dat houdt in dat de vetstapeling verdwijnt als de oorzaak wordt weggenomen. Leververvetting veroorzaakt meestal geen of weinig klachten. Als de leververvetting aanhoudt kan deze overgaan in leverontsteking. Dan spreken we van NASH.

Oorzaken leververvetting

De meest voorkomende oorzaken van een vervette lever zijn:

Oorzaak	Beschrijving
Alcoholgebruik	Meer dan 20 g/dag (vrouw) of meer dan 30 g/dag (man).
Medicatie	Medicatie zoals therapie, methotrexaat, valproaat, parenterale voeding, chemotherapie.
Extreem gewichtsverlies	Anorexia of gastric bypass operatie.
Obesitas	Overgewicht.
Voeding en dranken	Inname van snacks, ultrabewerkte voeding, gesuikerde dranken en fructose.
Ziekte van Wilson	Onwillekeurige tremoren of vertraagde bewegingen.
Virale hepatitis C	Een infectieziekte bij de mens, veroorzaakt door het hepatitis C virus.

NASH

NASH is een leverontsteking die niet het gevolg is van overmatig alcoholgebruik. NASH is een afkorting van non-alcoholic steatohepatitis, ofwel niet-alcoholische leverontsteking.

Ongeveer 20 tot 30% van de mensen met niet-alcoholische leververvetting ontwikkelt NASH. Hierbij is sprake van een ontsteking van de lever als gevolg van leververvetting. NASH veroorzaakt weinig of geen klachten. Als er klachten zoals vermoeidheid, gewichtsverlies en spierzwakte optreden, is de ziekte vaak al ver gevorderd en heeft zich in de meeste gevallen levercirrose ontwikkeld.

Hoe herken je een niet-alcoholische leververvetting?

Lees ook: Wat zijn de 14 gezondste voordelen van stoppen met alcohol drinken?

Meest voorkomende klachten en symptomen bij leververvetting

Leververvetting en het beginstadium van NASH (leverontsteking) veroorzaken meestal geen of weinig klachten. Als er steeds meer vet in de lever komt te zitten, kun je last krijgen van:

Moeheid.
Gevoelige buik rechts boven, vlak onder de ribben.
Oxidatieve stress (als gevolg van de genetische/epigenetische achtergrond).
Disfuncties van de darmmicrobiota en de darm-lever-as.

Uiteindelijk kan de lever ook gaan ontsteken. Je kunt dan ziek worden met:

Misselijkheid.
Moeheid.
Pijn rechts in de bovenbuik.
Jeukende huid.
Gele huid en geel oogwit (geelzucht).

De lever kan hierbij opzwellen.

Als de ziekte voortschrijdt en er cirrose of littekens ontstaan, of sprake is van leverfalen, dan kunnen ook de volgende klachten optreden:

Diarree.
Teerachtige ontlasting of poep.
Vergrote milt.
Gemakkelijk bloedingen en blauwe plekken.
Misselijkheid en braken (overgeven).
Rode handpalmen.
Vergrote bloedvaten net onder het huidoppervlak (teleangiëctasieën).
Hartklachten (o.a. hartkloppingen, hoge bloedruk).
Vermoeidheid.
Verwardheid, concentratieproblemen, geheugenverlies en hallucinaties.
Algehele zwakte.
Zwelling en pijn in de buik (ascites).

Lees ook: Tips voor een gezonde lever: ‘Een vette lever wordt de ziekte van de toekomst’.

Klachten leverontsteking (NASH)

NASH kan klachten veroorzaken zoals vermoeidheid, gewichtsverlies en spierzwakte. Als deze klachten optreden is de ziekte vaak al ver gevorderd en heeft zich waarschijnlijk levercirrose ontwikkeld. Leververvetting en NASH worden vaak bij toeval ontdekt.

Vanwege de grote reservecapaciteit van de lever veroorzaken leverziekten vaak pas in een laat stadium klachten. Dit komt doordat het gezonde deel van de lever de verschillende functies goed genoeg kan uitvoeren. Wanneer er klachten optreden is de ziekte meestal al in een ver gevorderd stadium.

Oorzaken leververvetting

Een vetlever is een reversibele aandoening waarbij een overmatige hoeveelheid vet in de lever aanwezig is. Leververvetting komt wereldwijd voor bij mensen met overmatige alcoholinname, overgewicht en obesitas (met of zonder effecten van insulineresistentie). De aandoening is ook geassocieerd met andere ziekten die het vetmetabolisme beïnvloeden. Wanneer het proces van vetmetabolisme wordt verstoord, kan het vet zich in overmatige hoeveelheden in de lever ophopen, wat resulteert in een vette lever.

Het is moeilijk om alcoholische leververvetting, dat deel uitmaakt van alcoholische leveraandoening, te onderscheiden van niet-alcoholische FLD (NAFLD). Beide tonen microvesiculaire en macrovesiculaire vetveranderingen in verschillende stadia.

Bij leververvetting door overgewicht bestaat er een bewezen verband tussen levervet en een verminderde hartfunctie. Daardoor komen vaker hart- en vaatklachten relatief vaker voor.

Lees ook: Veel leververvetting bij hoge inname fructose uit frisdrank én vruchtensap.

Risicofactoren leververvetting

De meest voorkomende risicofactoren van leververvetting zijn:

Overgewicht.
Insulineresistentie.
Metabool syndroom (taille omvang >88 cm), verhoogde bloeddruk, verhoogd triglyceridengehalte, een laag HDL-cholesterol en een verhoogd glucosegehalte).
Overmatig alcoholgebruik.
Bijwerking van sommige medicijnen.
Complicatie bij chronische darmontstekingen (o.a. bij ziekte van Crohn en colitis ulcerosa).
Ondervoeding.
Traag werkende hypofyse (hypopituïtarisme).
Traag werkende schildklier (hypothyreoïdie).
PCOS (Polycysteus-ovariumsyndroom).
Ontstaan van niervervetting.

Lees ook: Wanneer heb je overgewicht of obesitas?

Niervervetting treedt vaak op naast leververvetting

Er lijkt een verband te zijn tussen obesitas en type II diabetes enerzijds, en leververvetting, niervervetting en chronisch nierfalen anderzijds. Bovendien toont wetenschappelijk onderzoek aan dat leververvetting en niervervetting meestal samen voorkomen.

Hoe gevaarlijk is een vervette lever?

Leververvetting is moeilijk te diagnosticeren en er is een gebrek aan goedgekeurde behandelingen. Het kan leiden tot chronische leverziekte bij volwassenen en kinderen. Het kan zelfs leiden tot de noodzaak van een levertransplantatie als het niet op tijd ontdekt of behandeld wordt.

Obesitas en diabetes, bijvoorbeeld, zijn samengaande ziekten. Hart- en vaatziekten zijn helaas ook de meest voorkomende doodsoorzaak en slechts een minderheid ontwikkelt fibrose (een pathologische toename van het bindweefsel) en lever-gerelateerde complicaties.

Verandering van levensstijl en gewichtsverlies blijven de beste maatregelen om deze vorm van leverziekte te voorkomen. Nieuwe behandelingen voor NASH (niet-alcoholische vette leverontsteking) en fibrose liggen gelukkig in het verschiet.

Wat kan je zelf doen om leververvetting te voorkomen of verhelpen?

In het algemeen geldt dat een gezonde leefstijl de kans op NAFLD en NASH aanzienlijk verkleint. Hieronder staan enkele tips en adviezen voor een gezonde(re) leefstijl:

Zorg voor een gezond gewicht: Overgewicht en obesitas zijn een belangrijke oorzaak van NAFLD en NASH. Veel buikvet verhoogt de kans op het ontstaan van NAFLD en NASH. Buikvet is te meten als tailleomvang. Voor mannen geldt het advies om te zorgen voor een tailleomvang lager dan 102 cm en voor vrouwen lager dan 88 cm.
Diabetes: Heb je diabetes? Dan is het belangrijk om medicijnen goed in te nemen en gezond te leven. De hoeveelheid suiker in het bloed zal dan dalen.
Hoge bloeddruk: Heb je een hoge bloeddruk? Bespreek dan met je huisarts of cardioloog wat je moet doen.
Beweeg voldoende: Zorg dagelijks voor lichte tot matig intensieve beweging, bijvoorbeeld fietsen, traplopen, tuinieren, wandelen, krachttraining, cardiotraining of beoefenen van een sport.
Eet gezond en gevarieerd: Zorg voor een gezonde en gevarieerde voeding met onder andere volop groente, fruit, noten, zaden, vette vis, olijfolie, volkoren producten. Eet en drink zo min mogelijk snelle koolhydraten (suikers), zoals frisdrank, vruchtensap, snoep, witte pasta, witte rijst en wit brood. Vervang deze door langzame koolhydraten uit volkoren producten. Dit is een manier om de bloedsuikerspiegel meer constant te houden daarmee de kans op insulineresistentie en diabetes type 2 te verkleinen.
Probeer zoveel mogelijk voor onbewerkte producten te kiezen, dus geen pakjes en zakjes, maar maak bijvoorbeeld zelf een pastasaus in plaats van uit een pakje. Beperk het eten van snacks, chips, koek, snoep en fast food.
Vitamine D-tekort: een vitamine D-tekort is geassocieerd met niet-alcoholische leververvetting. Hoewel er geen reden is om aan te nemen dat dit tekort bijdraagt aan niet-alcoholische leververvetting, is het zinvol om vitamine D-spiegels te meten bij mensen met niet-alcoholische leververvetting en deze te behandelen met vitamine D als ze een tekort hebben.
Drink voldoende water: Hoeveel glazen water moet je per dag drinken? Bereken het met deze formule.
Voorkom alcohol: iedere alcohol consumptie is schadelijk voor onder andere jouw lever, hersenen en darmen.
Detox: neem met regelmaat een detox supplement dat specifiek voor leververvetting werkt (bijvoorbeeld cranberry).