Hoe zie je het verschil tussen herpes en gordelroos?

28 april 2024

Samenvatting

Herpes en gordelroos zijn veel voorkomende infecties veroorzaakt door herpesvirussen die een unieke primaire infectie veroorzaken en later opnieuw geactiveerd kunnen worden. Tot 80% van de volwassenen heeft orale herpes, 1 op de 6 heeft genitale herpes en 1 op de 3 zal in zijn leven een uitbraak van gordelroos krijgen.
Gordelroos is een reactivatie van het varicella-zostervirus dat waterpokken veroorzaakt. Waterpokken zijn zeer besmettelijk en verspreiden zich door nauw contact, zelfs voordat de uitslag uitbreekt. Mensen met gordelroos kunnen het virus ook verspreiden naar mensen die geen waterpokken hebben gehad.
Gordelroos veroorzaakt een blaarvormige uitslag die korstjes vormt en binnen twee tot drie weken verdwijnt. De uitslag komt voor in een streep aan één kant van het lichaam of gezicht en verspreidt zich meestal niet. Het risico op activering neemt toe met de leeftijd, een verzwakt immuunsysteem, vaccinaties of medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken.
Orale en genitale herpes verspreidt zich door nauw contact met vocht in de herpes blaar die korst en geneest binnen zes dagen. Hoewel het niet vaak voorkomt, kan het zich overal op het gezicht of lichaam verspreiden en wordt het uitgelokt door gebeurtenissen die stress veroorzaken, zoals koorts, lichamelijk letsel, infectie of een operatie.
Er bestaat nog geen effectieve genezing voor herpes of gordelroos. De beste behandeling is reactivatie voorkomen. Wanneer er een uitbraak is, moet je het gebied schoon en droog houden en een supplement met L-lysine en calcium of zoethoutwortel overwegen.

Wist je dat herpes en gordelroos veel voorkomende infecties zijn en veroorzaakt worden door een van de meer dan 100 bekende herpesvirussen? Hoewel ze overeenkomsten vertonen, zijn het verschillende aandoeningen met verschillende presentaties, behandelingen en duur van de uitbraak. Het identificeren van de juiste infectie kan helpen om sneller verlichting te krijgen.

Acht verschillende herpesvirussen infecteren routinematig mensen. Dit zijn herpes simplex virus type 1 en 2, Epstein-Barr virus, varicella-zostervirus (waterpokken), cytomegalovirus, Kaposi’s sarcoomvirus en humaan herpesvirus 6 (type A en B) en 7.

Lees ook: Herpesvirussen: wat zijn de verschillen en welke ziekten veroorzaken ze?

Elk herpesvirus veroorzaakt een unieke infectie en heeft ook een latente periode. Dit betekent dat het virus in het lichaam leeft zonder symptomen te veroorzaken, maar op een later moment opnieuw kan worden geactiveerd. Deze latente periode is kenmerkend voor het herpesvirus.

Volgens Johns Hopkins Medicine (VS), hebben 50% tot 80% van de volwassenen herpes simplex virus-1 (HSV-1), meestal gewoon “herpes” genoemd. Meestal veroorzaakt dit een koortslip of koortsblaasjes in de mond of op de lippen. Herpes simplex virus-2 (HSV-2) veroorzaakt meestal herpes genitalis.

Lees ook: Dít is wat je wil weten over genitale herpes.

Orale seks kan echter HSV-1 verspreiden naar het genitale gebied of HSV-2 naar de mond. Eén op de 6 mensen in Nederland tussen de 14 en 49 jaar heeft genitale herpes, wat verwijst naar het gebied waar de herpes uitbraak plaatsvindt en niet noodzakelijkerwijs een infectie met HSV-1 of HSV-2.
Volgens het RIVM zal ongeveer 1 op de 3 mensen in de Nederland in hun leven een uitbraak van gordelroos krijgen.

Lees ook: Orale seks is nu de belangrijkste risicofactor voor keelkanker, zegt onderzoeker.

Hoe verspreiden herpes, gordelroos en waterpokken zich?

Waterpokken is een zeer besmettelijke ziekte die zich verspreidt door nauw contact met iemand die waterpokken heeft, onder andere door hoesten en niezen of door contact met vocht uit de blaasjes voordat ze korstjes en korstjes hebben.

Volgens het RIVM raakt zonder immuniteit 90% van de mensen die in contact komen met iemand met een infectie, besmet. Iemand is één tot twee dagen voordat de uitslag verschijnt besmettelijk en blijft besmettelijk tot alle laesies korstjes of korstjes hebben. Mensen die gevaccineerd zijn, kunnen nog steeds waterpokkenlaesies ontwikkelen die niet korstvormig zijn en deze mensen zijn ook besmettelijk.

Iemand met gordelroos kan het varicella-zostervirus ook verspreiden naar mensen die nog nooit waterpokken hebben gehad door direct contact met het vocht uit de blaasjes van de uitslag of door het inademen van deeltjes die van de blaasjes komen. Bij de eerste besmetting krijgen deze mensen waterpokken en kunnen ze op latere leeftijd gordelroos krijgen. Mensen met waterpokken zijn echter besmettelijker dan mensen met gordelroos.

Lees ook: Gordelroos: Symptomen en behandeling

Orale herpes verspreidt zich wanneer iemand een actieve uitbraak of zweertjes heeft, door intiem of persoonlijk contact. Omdat orale herpes verspreid wordt door direct contact, is de beste manier om besmetting te voorkomen om fysiek contact te vermijden wanneer iemand een uitbraak heeft.

Genitale herpes kan zich echter verspreiden, of er nu een blaar of een open zweer is, of als er geen symptomen zijn^. Johns Hopkins Medicine raadt aan om 100% van de tijd condooms te gebruiken om de overdracht van herpes te helpen voorkomen, die tot 3% van de tijd asymptomatisch kan plaatsvinden. Dit moet worden afgewogen tegen monogame stellen of stellen die proberen zwanger te worden.

Lees ook: Veilig vrijen is uit de gratie, pilgebruik neemt af en meiden hebben minder seksueel plezier.

Herpes en gordelroos: Symptomen van virale activering

Omdat herpesvirussen een latente periode hebben, blijven zowel herpes- als gordelroosvirussen in het lichaam en kunnen ze na de initiële infectie opnieuw geactiveerd worden. Hoewel de symptomen van gordelroos en herpes op elkaar lijken, zijn er ook duidelijke verschillen. In de eerste uren en dagen van de gordelroosreactivatie kun je tintelingen ervaren in het gebied waar de huiduitslag zich uiteindelijk zal ontwikkelen, evenals pijn en jeuk.

Sommige mensen merken koorts op voordat de uitslag uitbreekt. Een van de meest voorkomende kenmerken van gordelroos is dat de uitslag in een streep langs de zijkant van het lichaam voorkomt, gelokaliseerd is op een bepaalde zenuwverdeling en zich meestal niet uitbreidt naar de rest van je lichaam.

Lees ook: Covid-prik kan auto-immuunziektes veroorzaken.

Het kan ook aan één kant van het gezicht voorkomen, het oog aantasten en gezichtsverlies veroorzaken. Symptomen kunnen ook hoofdpijn, maagklachten en koude rillingen zijn. De uitslag heeft pijnlijke, met vloeistof gevulde blaren en zorgt ervoor dat de huid in het gebied rood wordt. De blaasjes beginnen binnen 10 dagen dicht te korsten en alle symptomen zijn binnen drie weken verdwenen. Slechts 1% tot 6% van de mensen die gordelroos hebben gehad, krijgt een tweede aanval.

Deze symptomen lijken erg op die van een herpesuitbraak. De eerste infectie van orale herpes, ook wel de primaire infectie genoemd, is vaak het ergst. Het kan griepachtige symptomen, hoofdpijn en gezwollen lymfeklieren veroorzaken. Sommige mensen hebben echter geen symptomen van de eerste infectie. Latere uitbraken zijn meestal milder en zweertjes verschijnen aan de randen van de lippen of net binnenin de mond.

Symptomen zijn roodheid en zwelling op de plek waar de blaren ontstaan. De blaasjes zijn meestal pijnlijk, gevuld met vloeistof en zeer besmettelijk. Na vier tot zes dagen beginnen ze te korsten en genezen ze. De symptomen van herpes genitalis zijn vrijwel identiek. Mensen beschrijven meestal symptomen voordat de laesies verschijnen, zoals een branderig gevoel, tintelingen, jeuk of ongemak in het gebied. De blaasjes zijn pijnlijk en verdwijnen meestal vanzelf.

Dit zijn de twee meest bekende vormen van herpesinfecties. HSV-1 kan echter ook ergens op het gezicht of lichaam een uitbraak veroorzaken, wat herpes gladiatorum (Mat Herpes) wordt genoemd. Als HSV-1 het oog infecteert, vereist dit onmiddellijk medische aandacht. Net als bij andere HSV-1-infecties wordt het verspreid door direct huidcontact met de laesie of het delen van voorwerpen zoals bekers, eetgerei, mobiele telefoons of lippenbalsem.

Wat veroorzaakt activering van herpes en gordelroos?

Er zijn specifieke factoren waardoor je een groter risico loopt om varicella-zoster (gordelroos), HSV-1 of HSV-2 te reactiveren. Ruwweg 50% van de mensen die 85 jaar worden, krijgen een episode van gordelroos. Jouw risico op gordelroos kan in de volgende omstandigheden toenemen:

Ouder dan 50 jaar.
Verzwakt immuunsysteem door ziekte of trauma.
Auto-immuunziekte (bijv. Systemische lupus erythematosus (SLE), Reumatoïde artritis (RA), Sjögren-syndroom, Inflammatory Bowel Disease (IBD).
Eerdere episoden van waterpokken op jonge leeftijd
Bepaalde medische aandoeningen zoals kanker of HIV.
Medicijnen die jouw immuunsysteem onderdrukken (immunosuppressieve medicijnen).

Van andere factoren die je immuunsysteem kunnen verstoren is ook vastgesteld dat ze een uitbraak van gordelroos kunnen veroorzaken. Zo blijkt uit verschillende wetenschappelijke casestudies en een systematische literatuurstudie dat de COVID-prik het risico op het opnieuw activeren van gordelroos verhoogd als je het eerder hebt gehad of als je een bekende risicofactor daarvoor hebt.

Lees ook: Onderzoek onthult meest voorkomende chronische symptomen na COVID-19 vaccinatie.

De Covid-19 mRNA injecties onderdrukken je aangeboren immuunsysteem, de eerste fase van de reactie op alle virale infecties. Als dit wordt onderdrukt, kunnen latente virussen de kop opsteken. Een uitbraak van gordelroos kan leiden tot complicaties, waarvan de meest voorkomende postherpetische neuralgie is, of langdurige zenuwpijn.

Lees ook: Vaccinatie oorzaak van pijnlijke zenuwaandoening neuralgische amyotrofie.

De pijn treedt op in het gebied van de huid waar de uitslag zich bevond en kan maanden of jaren aanhouden. Volgens de Amerikaanse CDC ontwikkelt tot 18% van de mensen die gordelroos hebben postherpetische neuralgie, en oudere volwassenen lopen een groter risico op langdurige en ernstigere pijn.

Lees ook: Begrijpen en beheren van postherpetische neuralgie na gordelroos.

Gordelroos kan ook leiden tot andere ernstige complicaties wanneer de uitslag het oog betreft, waaronder verlies van het gezichtsvermogen. Mensen met een verzwakt immuunsysteem hebben een hoger risico op complicaties, waaronder een secundaire bacteriële infectie, gehoorproblemen, longinfectie, hersenontsteking en overlijden.

De specifieke factoren die herpes reactiveren zijn niet duidelijk, maar terugkerende uitbraken worden na het eerste jaar minder omdat je lichaam antistoffen tegen het virus ontwikkelt. Situaties die een optreden van orale of genitale herpes kunnen uitlokken zijn onder andere:

Koorts
Stress
Menstruatie
Lichamelijk letsel
Infectie
Zonnebrand
Chirurgie.

Hoe zie je het verschil tussen herpes en gordelroos?

Is er een behandeling voor herpes of gordelroos?

Op dit moment is er nog geen effectieve behandeling bekend voor een van de herpesvirussen, waaronder HSV-1, HSV-2 of het varicella-zostervirus. De beste behandeling is om consequent stappen te ondernemen om reactivatie te voorkomen. Beide virussen reageren sneller als je lichaam onder stress staat of als je immuunsysteem is aangetast. Denk aan de eenvoudige stappen die je elke dag kunt nemen om je gezondheid onder controle te houden.

Kies bijvoorbeeld, waar mogelijk, voor een volwaardig dieet en elimineer of verminder bewerkte voedingsmiddelen aanzienlijk. Deze staan erom bekend dat ze veel linolzuur bevatten, wat zeer destructief is voor je gezondheid.

Lees ook: Ultrabewerkte voeding in verband gebracht met hoger risico op meerdere gezondheidsaandoeningen.

Neem stappen om je stressniveau te verlagen door yoga, meditatie, dagboeken of een andere activiteit naar keuze te beoefenen. Neem lichaamsbeweging op in je dagelijkse gewoonten, dat kan ook helpen om stress te verminderen en je algehele gezondheid te ondersteunen.

Lees ook: Wat zijn de belangrijkste gezondheidstips voor vrouwen?

Het Amerikaanse Johns Hopkins Medicine instituut geeft een overzicht van specifieke behandelingen die jouw huisarts of zorgverlener zou kunnen aanraden voor orale en genitale herpes, waaronder antivirale orale medicijnen of topische zalven. Het is ook belangrijk om elk gebied van de huid schoon en droog te houden om het risico op een secundaire infectie te verminderen. Andere praktische tips zijn:

Vermijd het aanraken van de laesies: Probeer de blaasjes of zweren niet aan te raken om verspreiding van het virus te voorkomen en het risico op infectie van andere delen van het lichaam te verminderen.
Gebruik medicatie: Antivirale medicatie kan worden voorgeschreven door een arts om de duur en ernst van herpesuitbraken te verminderen. Neem de medicatie zoals voorgeschreven en volg de instructies van je arts nauwkeurig op.
Gebruik pijnstillers: Pijnstillers zoals paracetamol (acetaminophen) kunnen helpen bij het verlichten van pijn en ongemak veroorzaakt door herpesuitbraken. Volg de aanbevolen dosering op de verpakking.
Vermijd irriterende stoffen: Vermijd irriterende stoffen zoals alcoholhoudende mondspoelingen of strakke synthetische kleding, omdat deze de symptomen kunnen verergeren.
Pas op met zonlicht: Blootstelling aan zonlicht kan herpesuitbraken verergeren. Bescherm de getroffen gebieden tegen direct zonlicht en gebruik een zonnebrandcrème met een hoge SPF-factor.
Vermijd seksueel contact tijdens uitbraken: Vermijd seksueel contact tijdens een herpesuitbraak om de kans op overdracht van het virus op je partner te verminderen.
Beperk stress: Stress kan een herpesuitbraak veroorzaken of verergeren. Probeer stress te verminderen door ontspanningstechnieken zoals meditatie, yoga of ademhalingsoefeningen.

Voor mensen met herpes genitalis kan het gebruik van een zitbad of ongeveer 20 minuten in een warm bad zitten helpen om het ongemak te verminderen. Vermijd geparfumeerde of zeepproducten in bad. Natte kompressen, warme havermoutbaden en calaminelotion kunnen ook helpen om de jeuk te verlichten en je huid met gordelroos te kalmeren.

Andere opties zijn behandelingen waarvan is aangetoond dat ze de replicatie van virussen onderbreken, zoals lysinesupplementen en zoethoutwortel. Lysine is een essentieel aminozuur dat gebruikt wordt bij de productie van eiwitten, waarvan virologen suggereerden dat het zou kunnen helpen bij het voorkomen of behandelen van virusziekten in 2020, omdat het deze eigenschap in het verleden had aangetoond.

In wetenschappelijke onderzoeken waarin de effectiviteit van L-lysine tegen herpes werd geëvalueerd, bleek dat het in staat was om het gemiddelde aantal infecties te verminderen en de ernst en genezingstijd te verkorten. Een wetenschappelijk onderzoek uit 2017 merkte op dat de dosering 1 gram per dag of meer moest zijn met een dieet dat arm was aan arginine om een uitbraak effectief te helpen voorkomen, omdat HSV arginine gebruikt om zich voort te planten.

Het zou ook verstandig zijn om wat extra calcium bij de L-lysine te nemen. Calcium speelt verschillende cruciale rollen in de reactie van het lichaam op virusinfecties. Calciumionen fungeren bijvoorbeeld als belangrijke signaalmoleculen in cellen. Tijdens een virusinfectie zijn signaalwegen waarbij calcium betrokken is cruciaal voor het activeren van immuuncellen, waaronder T-cellen en macrofagen. Deze cellen zijn essentieel voor het identificeren en elimineren van virale ziekteverwekkers uit het lichaam. Zorg wel voor voldoende magnesium (via voedsel of supplement), want anders wordt calcium niet goed opgenomen door het lichaam.

Lees ook: Calcium: Dít zijn de mogelijke gezondheidsrisico’s.

Een andere optie is zoethoutwortel, een formidabel antiviraal middel in de strijd tegen herpes, hepatitis en influenza. Glycyrrhizine is het bioactieve ingrediënt dat antivirale eigenschappen heeft aangetoond.

Herpes en gordelroos: Vergelijking naast elkaar

Zoals je hebt gemerkt, zijn er weliswaar overeenkomsten, maar ook belangrijke verschillen tussen herpes en gordelroos. Door de virale infectie correct te identificeren, kun je de duur van de uitbraak inschatten, op complicaties letten en de juiste zorg zoeken. Hier is een snelle vergelijking die de informatie bevat die we zojuist hebben besproken.

Factor	Herpes	Gordelroos
Virus	Herpes simplex virus-1 (HSV-1) en HSV-2	Varicella-zoster virus
Transmissie	Nauw contact met vocht uit de blaren.	Nauw contact voordat de uitslag verschijnt (hoesten en niezen) en met vocht uit de blaasjes na uitbarsting.
Symptomen	Een klein cluster van laesies die pijnlijk zijn, blaren vormen en na ongeveer vier tot zes dagen korstjes vormen. Ze verschijnen meestal in of rond de mond of genitaliën, maar kunnen overal op het gezicht of lichaam voorkomen.	Rode, pijnlijke uitslag die na 10 dagen blaart en na drie weken korstvormig wordt. De uitslag komt voor in strepen aan één kant van het lichaam of in het gezicht. Andere symptomen zijn koorts, hoofdpijn en koude rillingen.
Triggers	Trauma in het gebied, lichamelijk letsel, operatie, koorts, stress, infectie, zonnebrand, menstruatie.	Verzwakt immuunsysteem door medicijnen, vaccinatie of ziekte; incidentie neemt toe met de leeftijd.
Complicaties	Verlies van gezichtsvermogen als het oog is aangetast.	Postherpetische neuralgie (zenuwpijn), gezichtsverlies als gordelroos het oog aantast, secundaire bacteriële infectie, gehoorproblemen, longinfectie en hersenontsteking.
Behandeling	Er is geen genezing bekend; mensen met herpes genitalis kunnen verlichting ervaren met een warm bad van 20 minuten en andere leefstijlmaatregelen. Antivirale medicijnen kunnen worden voorgeschreven. Mensen kunnen ook verlichting krijgen door een dieet met weinig arginine en L-lysinesupplementen.	Er is geen genezing bekend; artsen schrijven meestal antivirale medicijnen voor. L-lysine en een laag argininedieet tonen effectiviteit bij andere herpesinfecties, waaronder orale en genitale herpes.