Orale seks is nu de belangrijkste risicofactor voor keelkanker, zegt onderzoeker

1 mei 2023

In de laatste twee decennia is het aantal gevallen van keelkanker in het westen zo snel toegenomen dat sommigen van een epidemie spreken. Dit is het gevolg van een grote toename van een specifiek type keelkanker dat orofaryngeale kanker (mond-keelholtekanker) wordt genoemd. Dit is kanker in het gebied van de amandelen en de achterkant van de keel. De belangrijkste oorzaak van deze soort kanker is het humaan papillomavirus (HPV), dat ook de belangrijkste oorzaak is van baarmoederhalskanker. Keelholtekanker komt nu vaker voor dan baarmoederhalskanker in de VS en Groot Brittannië. De verwachting is dat deze toename ook in Nederland kan gaan plaatsvinden, ondanks de huidige HPV vaccinatiecampagne.

Lees ook: Inhaalslag voor HPV-vaccinatie gestart.

HPV en kanker

HPV wordt seksueel overgedragen. Voor orofaryngeale kanker is de belangrijkste risicofactor het aantal levenslange seksuele partners, vooral orale seks. Mensen met zes of meer partners voor orale seks hebben 8,5 keer meer risico op het ontwikkelen van slokdarmkanker dan mensen die geen orale seks hebben.

Studies naar gedragstrends tonen aan dat orale seks in sommige landen zeer gangbaar is. In een wetenschappelijk onderzoek dat werd uitgevoerd bij bijna 1000 mensen in het Verenigd Koninkrijk die een tonsillectomie ondergingen om andere redenen dan kanker, gaf 80% van de volwassenen aan ooit orale seks te hebben gehad. Maar gelukkig ontwikkelt slechts een klein aantal van die mensen slokdarmkanker. Waarom dat zo is, is nog niet duidelijk.

De heersende theorie is dat de meesten van ons HPV-infecties oplopen en in staat zijn deze volledig te genezen. Een klein aantal mensen komt echter niet van de infectie af, misschien door een defect in een bepaald aspect van hun immuunsysteem. Bij die patiënten kan het virus zich voortdurend vermenigvuldigen, en integreert het na verloop van tijd op willekeurige plaatsen in het DNA van de gastheer, waarvan sommige de gastheercellen tot kanker kunnen maken.

HPV-vaccinatie van jonge meisjes is in veel landen ingevoerd om baarmoederhalskanker te voorkomen. Er is nu steeds meer, zij het vooralsnog indirect bewijs dat het ook effectief kan zijn bij het voorkomen van HPV-infectie in de mond. Er zijn ook aanwijzingen dat jongens ook worden beschermd door “kudde-immuniteit” in landen met een hoge vaccinatiegraad bij meisjes (meer dan 85%). Alles bij elkaar kan dit over enkele decennia hopelijk leiden tot het terugdringen van orofaryngeale kanker.

Vanuit het oogpunt van de volksgezondheid is dat een goede zaak, maar alleen als de dekking onder meisjes hoog is (meer dan 85%) en alleen als men binnen de gedekte “kudde” blijft. Het garandeert echter geen bescherming op individueel niveau – zeker niet in deze tijd van internationaal reizen – als iemand bijvoorbeeld seks heeft met iemand uit een land met een lage dekkingsgraad. Het biedt zeker geen bescherming in landen waar de vaccinatiegraad van meisjes laag is, bijvoorbeeld de VS, waar slechts 54,3% van de adolescenten tussen 13 en 15 jaar in 2020 twee of drie doses HPV-vaccinatie had gekregen.

Lees ook: Onderzoek: HPV-vaccin beschermt tot 87 procent tegen baarmoederhalskanker.

Jongens moeten ook het HPV-vaccin krijgen

Dit heeft verschillende landen, waaronder Nederland, het Verenigd Koningrijk, Australië en de VS, ertoe gebracht hun nationale aanbevelingen voor HPV-vaccinatie uit te breiden tot jonge jongens, een zogenaamd genderneutraal vaccinatiebeleid.

Maar een universeel vaccinatiebeleid garandeert geen dekking. Er is een aanzienlijk deel van sommige bevolkingsgroepen die tegen HPV-vaccinatie zijn vanwege bezorgdheid over veiligheid, noodzaak, of, minder vaak, vanwege bezorgdheid over het aanmoedigen van promiscuïteit.

Paradoxaal genoeg blijkt uit bevolkingsonderzoek dat jonge volwassenen, mogelijk in een poging om af te zien van penetratieve geslachtsgemeenschap, in plaats daarvan orale seks hebben, althans in het begin.

De coronavirus pandemie heeft ook haar eigen uitdagingen met zich meegebracht. Ten eerste was het bereiken van jongeren op scholen een tijdlang niet mogelijk. Ten tweede is er in veel landen een toenemende tendens tot algemene terughoudendheid ten aanzien van vaccins, of “anti-vax”-attitudes, wat ook kan bijdragen tot een geringer gebruik van vaccins.

Zoals altijd wanneer het gaat om bevolkingsgroepen en gedrag, is niets eenvoudig of ongecompliceerd.

Lees ook: Waarom je alles zou moeten weten over het humaan papillomavirus (HPV).

Roken speelt ook een rol

Natuurlijk zijn er meer factoren die een mogelijke rol kunnen spelen in het veroorzaken van mond-keelholtekanker. Zo spelen leefstijl, voeding, beweging en gezond gewicht een grote rol. En is bekend en bewezen dat roken (sigaret, shag, sigaar, vapen, joints, etc.) hier een grote rol in kan spelen.

Lees ook: 12 soorten kanker die je door roken kunt krijgen.

Meer lezen over seks, seksuele gezondheid en kanker?