In dit artikel vragen we extra aandacht voor één van de ernstigste soorten kanker. De kans op overleving is klein, vooral omdat alvleesklierkanker vaak pas in een laat stadium ontdekt wordt. Maar hoe komt het dat die diagnose pas in een later stadium plaatsvindt? We zochten het voor je uit en geven je een update over de nieuwste veelbelovende behandeling.
Jaarlijks krijgen ongeveer 3.000 mensen in Nederland de diagnose alvleesklierkanker; het heeft net zoveel invloed op mannen als vrouwen en kan zich tijdens elke levensfase manifesteren. Alvleesklierkanker is één van de soorten kanker met de slechtste prognose, omdat het de hormoonproductie van het orgaan verandert, wat ernstige gevolgen heeft.
Wat is alvleesklierkanker?
Alvleesklierkanker (ook bekend onder de naam pancreascarcinoom) is een kwaadaardige tumor in de alvleesklier, een orgaan linksboven in de buik. Je alvleesklier produceert spijsverteringssappen en maakt hormonen aan die je bloedsuikergehalte reguleren.
Over het algemeen zijn er twee soorten alvleesklierkanker, afhankelijk van het type cellen die ze dan beïnvloeden:
- Exocriene alvleesklierkanker: dit komt het vaakst voor. In de meeste gevallen ontwikkelt het zich in de cellen die spijsverteringsenzymen produceren.
- Neuro-endocriene tumoren van de alvleesklier (kwaadaardig of kankerachtig): deze beïnvloeden de eilandcellen van Langerhans die hormonen produceren. Daardoor laten ze deze direct in de bloedbaan vrij.
Daarnaast kunnen we onderscheid maken tussen de verschillende subtypes, afhankelijk van het type cel dat de kanker aantast (zie de meest voorkomende symptomen).
In ongeveer 95 procent van de gevallen gaat het bij alvleesklierkanker om een tumor in de afvoerbuisjes van de alvleesklier, die zorgen dat de spijsverteringssappen het orgaan uit kunnen. De overige 5 procent krijgt een andere soort tumor in de alvleesklier, bijvoorbeeld neuro-endocriene tumoren, Hamoudi-tumoren of acinaircelcarcinoom. Meestal zit de tumor aan de bovenkant van de alvleesklier, vlakbij de maag en dunne darm, maar ook tumoren in het middelste gedeelte of de staart komen voor.
Symptomen van alvleesklierkanker
Alvleesklierkanker geeft in het begin vaak geen of zeer minimale klachten. Vaak zijn er slechts wat vage vroege tekenen van de ziekte, geen duidelijke symptomen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan:
- Vermoeidheid, moeheid of algemene zwakte.
- Misselijkheid en braken.
- Verlies van eetlust. Dit leidt dan vaak tot ongewenst gewichtsverlies.
- Toename van de grootte van de galblaas en/of lever.
- Abdominaal ongemak dat zich kan verspreiden naar nabijgelegen gebieden (zoals de rug).
- Zeurende buikpijn.
- Gewichtsverlies.
- Problemen met de ontlasting (bv. obstipatie).
Echte klachten ontstaan meestal pas wanneer de tumor zo groot gegroeid is dat er druk ontstaat of andere organen, of als de tumor uitzaaiingen heeft in andere organen, bloedvaten of zenuwen. Afhankelijk van waar de tumor of uitzaaiingen zitten, kunnen de symptomen verschillen. Enkele voorbeelden van deze klachten zijn bijvoorbeeld:
- Geelzucht of geel worden van de huid. Dit komt omdat de kanker het galkanaal blokkeert en bilirubine opbouwt. Bilirubine is een door de lever geproduceerd pigment dat normaal via dit kanaal de twaalfvingerige darm bereikt.
- Donkere urine
- Beige of vette ontlasting
- Slikproblemen
- Misselijkheid
- Opgeblazen gevoel.
Lees ook: Waarom krijgen steeds meer mensen kanker op jonge leeftijd?
Hormonale symptomen van alvleesklierkanker
- Veranderingen in de textuur van het vetweefsel van de patiënt. Dit wordt namelijk veroorzaakt door de incorrecte afgifte van pancreasenzymen.
- Diabetes: in dit geval vernietigen de exocriene cellen namelijk de cellen die insuline synthetiseren. Hierdoor stijgen dus de bloedsuikerspiegels en manifesteren de karakteristieke symptomen van deze ziekte.
- Lichte veranderingen in de bloedglucosewaarden.
Alvleesklierkanker laat ontdekt
Meestal komt alvleesklierkanker aan het licht als de tumor in stadium drie of vier is; relatief laat vergeleken met andere kankersoorten. De kankercellen zijn dan inmiddels al te vinden in de bloedvaten rondom de alvleesklier, of er zijn uitzaaiingen naar weefsels en organen die verder weg liggen. Denk bijvoorbeeld aan de longen, lever, darmen of botten.
Dat alvleesklierkanker pas in een later stadium voor duidelijke symptomen zorgt, is een van de belangrijkste redenen dat de ziekte vaak pas heel laat ontdekt wordt. Ook is het zo dat alvleesklierkanker zich vaak snel ontwikkelt, juist omdat de tumor meestal in de afvoerbuisjes van het orgaan zit. Daar zitten veel belangrijke bloedvaten, waardoor de agressieve kankercellen zich makkelijk kunnen verspreiden naar bijvoorbeeld de lever, maag of darmen. Niet alleen wordt alvleesklierkanker dus laat ontdekt, het verspreidt zich ook snel.
Behandeling en prognose alvleesklierkanker
Dat de tumor vaak pas in een laat stadium ontdekt wordt, zorgt ook voor een slechtere prognose voor alvleesklierkanker. Er zijn significant minder behandelopties als iemand een grote tumor heeft of er uitzaaiingen zijn. Slechts een kwart van de mensen met alvleesklierkanker komt volgens de MDL-stichting in aanmerking voor een curatieve of genezende behandeling.
Vaak gaat het daarbij om een operatie om de tumor te verwijderen in combinatie met bestraling en/of chemotherapie. In hoeverre de operatie succesvol is, hangt grotendeels af van de plek waar de tumor zit en hoe groot deze is. Van de honderd mensen waarbij alvleesklierkanker in het eerste stadium ontdekt is en die geopereerd zijn, zijn er na vijf jaar nog ongeveer twintig in leven.
Stadium 3 of 4 alvleesklierkanker
De overige drie kwart van de patiënten met alvleesklierkanker krijgt een palliatieve behandeling, waarbij gericht wordt op het remmen van de ziekte en het verminderen van de klachten. Bij hen is de ziekte pas laat ontdekt, bijvoorbeeld in stadium 4, zoals bij 57 procent van alle mensen met alvleesklierkanker. Er zijn dan al uitzaaiingen te vinden, waardoor een operatie helaas geen mogelijkheid meer is. Vaak kiezen artsen en patiënten in dit geval voor pijnstillers zoals paracetamol en morfine om pijn te verzachten.
Ook kunnen chemotherapie of bestraling de groei van de tumor soms nog iets vertragen. Helaas heeft iemand die in een later stadium de diagnose gekregen heeft geen positieve prognose. Vijf jaar na de diagnose is slechts één op de honderd mensen met stadium 3 of 4 alvleesklierkanker nog in leven.
‘Veelbelovende resultaten’ bij nieuw onderzoek
Hoewel de zoektocht naar een betere behandeling van alvleesklierkanker een langdurig proces is, is er in 2020 wel een hoopgevende doorbraak geweest. Professor dr. Casper van Eijck, gespecialiseerd in alvleesklierkanker en aangesloten bij het Erasmus MC, heeft samen met zijn team van onderzoekers een nieuwe vorm van celtherapie ontwikkeld voor deze ernstige vorm van kanker. De eerste resultaten van de nieuwe behandeling zijn volgens de onderzoekers veelbelovend.
Na de nieuwe behandeling met celtherapie waren na gemiddeld anderhalf jaar negen van de tien deelnemende patiënten met alvleesklierkanker nog vrij van tumoren. Ook waren zij in goede gezondheid in deze periode. Zonder deze nieuwe behandeling keert alvleesklierkanker in deze tijd meestal terug, waarna het vaak niet meer te behandelen is.
Lees ook: Waardoor stijgt het aantal kankerpatiënten in de komende jaren?
Dendritische celtherapie alvleesklierkanker
Bij de nieuwe behandeling gebruiken professor Van Eijck en zijn team zogenoemde dendritische cellen, die helpen bij het aanvallen van tumorcellen. Bij deze vorm van celtherapie worden de cellen uit het bloed van een patiënt gehaald. Vervolgens voegen ze buiten het lichaam een bepaald eiwit toe, wat ook op de tumorcel voorkomt. Zo worden deze cellen eigenlijk ‘geactiveerd’ tijdens de nieuwe soort celtherapie.
Vervolgens worden de geactiveerde cellen weer teruggebracht in het lichaam, waar ze op zoek gaan naar zogenoemde killer-T-cellen. Dat zijn witte bloedcellen die tumoren vernietigen in het lichaam. De teruggeplaatste dendritische cellen stimuleren de killer-T-cellen om de tumorcellen die alvleesklierkanker veroorzaken aan te vallen. Deze nieuwe behandeling is nog nooit eerder gebruikt bij alvleesklierkanker, maar blijkt wél heel succesvol te zijn. De resultaten zijn volgens de onderzoekers veelbelovend.
Vervolgonderzoeken alvleesklierkanker
Aan het onderzoek deden nu tien patiënten met alvleesklierkanker mee. Het is dus nog kleinschalig, maar niet voor lang, zegt professor van Eijck. Volgens hem zijn de resultaten van het onderzoek “zo veelbelovend dat een verzoek tot toepassing bij een grotere groep patiënten op goedkeuring wacht”. Ook een andere studie, waarin het team van specialisten behandelde met een nieuw medicijn dat de dendritische cellen zes weken lang stimuleert, lijkt aan te slaan. Met name bij patiënten bij wie het immuunsysteem nog niet erg onderdrukt is door tumorcellen, was de behandeling succesvol. Ook hier wordt nu vervolgonderzoek naar gedaan bij een grotere groep patiënten.
Meer lezen over kanker en leefstijl?
- SHE Health Clinics infopagina leefstijl poli.
- Kanker: 1/3 krijgt het door ongezonde leefstijl en leefomgeving.
- Bijzondere aandacht voor kanker.
- 40% van alle gevallen van kanker kan door voeding en leefstijl worden voorkomen!
- Leefstijl bij genetisch kankerrisico meest effectief.
- Hoe suiker je darmen schaadt en het risico op darmkanker verhoogt.
- Na menopauze regelmatig bewegen vermindert kans op borstkanker.
- Quercetine-rijk dieet zorgt voor lager kankerrisico.
- Hoe zwaarder je weegt na menopauze, hoe hoger risico op borstkanker.
- 12 soorten kanker die je door roken kunt krijgen.
- Wat zijn de beste supplementen en leefstijlmaatregelen tegen kanker?
- 15 feiten over voeding en borstkanker.
- ‘Alle borstimplantaten zouden een kankerwaarschuwing moeten krijgen’.
- 7 vragen over kanker en voeding.
- Vitamine D verlaagt risico op melanoomkanker.
- Wat zijn de risico’s van overgewicht?
- Ultrabewerkt voedsel oorzaak eierstokkanker en andere vormen van kanker, zo blijkt uit studie.
- 15 voedingsmiddelen die het risico op kanker mogelijk kunnen verlagen.
- Stop jij kankerverwekkende tampons in je vagina?
- Overgewicht vergroot de kans op een miskraam en op geboorteafwijkingen.
- 10 soorten voeding waar je NIET bepaald gezonder van wordt.
- Heb ik door overgewicht een grotere kans op borstkanker?
- Kun je kanker krijgen van chips en patat?
- 18 feiten en fabels over alcohol en gezondheid.
- Dít zijn de 14 beste superfoods voor je darmen.
- Wat kun je na (borst)kanker doen om de kans dat je opnieuw kanker krijgt te verkleinen?
- Vrouwen gebaat bij yoga na borstkanker.
- Dit zijn de lichamelijke én mentale gevolgen van dagelijks alcohol drinken.
- Zijn schoonmaakmiddelen echt net zo ongezond als sigaretten? Jazeker!
- 7 makkelijke tips om meer groenten te eten.
- 5 gezonde redenen om meer uien te eten.
- 12 gezonde voordelen van groene thee met citroen.
- Hoeveel glazen water moet je per dag drinken? Bereken het met deze formule.
- Gezonde leefstijl nu nóg belangrijker!
Meer lezen over zelfdiagnostiek?
- Hoe onderzoek je jouw borsten op verdachte plekjes en knobbeltjes?
- Dít zijn de (kanker)symptomen die vrouwen veelal niet herkennen.
- Kijken én voelen: zo kun je je borsten zelf checken op borstkanker.
- Jezelf op huidkanker controleren: waarop moet je letten?
Meer lezen over kankerdiagnostiek en kankerbehandeling?
- SHE Health Clinics infopagina gynaecologische kanker.
- SHE Health Clinics infopagina eierstokkanker.
- SHE Health Clinics infopagina baarmoederkanker.
- Wat zijn de 10 symptomen die bij vrouwen kunnen wijzen op kanker?
- Nederlands Kanker Collectief is gestart.
- Huidkanker is meest voorkomende kanker bij blanke mensen.
- Borstimplantaten in verband gebracht met zeldzame vormen van kanker.
- Vruchtbaarheid behouden na kanker? Vrouwen worden te weinig naar gynaecoloog doorverwezen.
- Wat zijn de symptomen van schildklierkanker?
- Dít zijn de 9 meest voorkomende symptomen die op kanker wijzen.
- Waarom krijgen gekleurde vrouwen op jongere leeftijd borstkanker?
- Dit zijn dé 5 meest voorkomende kankersoorten bij vrouwen.
- 24 feiten en fabels over borstkanker.
- Tanja heeft na borstkanker geen gevoel meer in haar borsten.
- De vagina: iedereen kent de weg, doch niemand kent de bewoners.
- Preventief verwijderen van eierstokken bij erfelijke eierstokkanker.
- Dít wil je weten over schaamlipkanker!
- Afwijkend uitstrijkje? Dit zijn de vervolgstappen.
- Hoe zwaarder je weegt na menopauze, hoe hoger risico op borstkanker.
- Genetisch kankerrisico is voor iedereen verhoogd!
- 10 vragen en antwoorden over borstkanker.
- Hoe kunnen borstimplantaten lymfeklierkanker veroorzaken?
- Waarom je alles zou moeten weten over het humaan papillomavirus (HPV).
- Dít zijn de symptomen die kunnen wijzen op lymfeklierkanker.
- ‘Dokter, heb ik borstkanker…?’
- Nieuwe aanbevelingen FDA over risico’s borstimplantaten zijn een ‘enorme stap voorwaarts’ voor patiënten met borstkanker.
- Hoe herken je Premature Ovariële Insufficiëntie (vervroegde overgang)?
- Waarom moet je ook na de menopauze een uitstrijkje laten nemen?
- Hoe kom je erachter of je drager bent van het erfelijke kankergen BRCA1 of BRCA2?
- Vrouwen met BRCA1- en BRCA2-mutaties hebben verhoogd risico baarmoederkanker.
- 12 vragen over het BRCA-gen, borstamputatie en verwijdering eierstokken.
- Hoe groot is het risico op borstkanker in je andere borst?
- Waarom wordt alvleesklierkanker meestal pas laat ontdekt?
- ’Na de kijkoperatie zei de arts direct: u heeft darmkanker’.
- Melanoomkanker: de agressieve vorm van huidkanker.
- Marga (38) heeft BRCA borstkankergen: ’Een gevaarlijke tijdbom’.
- Welke moedervlekken kunnen kwaadaardig zijn?
- 14 veel gestelde vragen over melanoomkanker.
- 1 op 3 mensen met zeldzame kanker krijgt eerst verkeerde diagnose.
- Waarom huidkanker in de winter veel minder vaak ontdekt wordt.
- Hoe weet je of je super gezond bent? Déze 7 kenmerken vertellen het je!
- Onderzoek: HPV-vaccin beschermt tot 87 procent tegen baarmoederhalskanker.
- Waardoor kom je vroeger in de overgang na een kankerbehandeling?
- Hoe noodzakelijk is het om een uitstrijkje te laten afnemen?
- TU Delft onderzoekt nieuwe behandeling borstkanker: straks geen operatie of bestraling meer nodig!
- UMCG start onderzoek effect cannabis olie bij uitbehandelde kankerpatiënten.
- Nieuwe methode om eierstokkanker te voorkómen verhoogt kwaliteit van leven.
- Preventief verwijderen van eierstokken bij erfelijke eierstokkanker.
Bronnen: SHE Health Clinics, Erasmus MC, Integraal Kankercentrum Nederland, Kanker.nl, Alvleeskliervereniging, UMC Utrecht, NOS, Support Casper, Gezonderleven, IKNL, Living with Hope
