14 vragen over pijn bij het vrijen

23 maart 2021

Seks doe je met je hart, ziel én met je lijf. Soms doet dat zeer: 1 op de 10 vrouwen ervaart (weleens) pijn bij het vrijen (dyspareunie). Bij dyspareunie kunnen vrouwen kort voor, tijdens of kort na het vrijen pijn hebben. Pijn bij het vrijen is geen ziekte; het is een symptoom! Pijn bij vrijen kan worden veroorzaakt door een ziekte, aandoening of psychische belemmering. Wat is hieraan te doen? En kunnen mannen er ook last van hebben? Voormalig hoogleraar seksuologie aan de UvA Prof. dr. Ellen Laan (1962-2022) geeft antwoord. Ze was wereldwijd bekend door haar baanbrekende onderzoek naar de seksualiteitsbeleving van vrouwen.

1. Om wat voor pijn gaat het?

Prof. Dr. Ellen Laan: “Meestal om pijn bij geslachtsgemeenschap, met een deftige naam ‘dyspareunie’. Vrouwen voelen dan pijn aan de ingang van de vagina bij het naar binnen gaan van de penis, of tijdens het vrijen meer achter in de vagina of in de onderbuik. De aard van de pijn kan verschillen, van zeurend tot brandend of stekend. Voor sommige vrouwen is het vrijen altijd pijnlijk, anderen voelen de pijn af en toe.”

Lees ook: Moet ik mij zorgen maken bij bloedverlies na seks?

2. Komt pijn tijdens het vrijen vaak voor?

“Ja. Naar schatting heeft 1 op de 10 vrouwen er last van. Mensen denken vaak dat na de menopauze de pijnklachten bij het vrijen toenemen, doch dat is echter niet het geval; het probleem komt juist vaker voor bij jonge(re) vrouwen!”

3. Je vagina wordt na de overgang toch droger?

“In en na de menopauze neemt de aanmaak van het vrouwelijke hormoon oestrogeen steeds verder af. De vagina kan daardoor inderdaad droger worden en ook minder veerkrachtig. Maar het is een misverstand dat dit per definitie pijnklachten bij het vrijen geeft. Het vochtig worden van de vagina tijdens seks heeft namelijk niets te maken met de hoeveelheid oestrogeen in het lichaam. Dat mechanisme werkt voor en na de menopauze hetzelfde en ook even goed.”

Lees ook: Dít zijn de 12 meest voorkomende oorzaken van vaginale droogte.

4. Waarom ervaren vrouwen na de menopauze dan soms toch (meer) pijn?

“Het verschil zit hem erin dat vrouwen vóór de menopauze vaak pijnloos gemeenschap kunnen hebben zonder heel opgewonden te zijn, omdat hun vagina altijd wel wat vochtig is. Na de menopauze verandert dat. Bij een drogere vagina wordt penetratie zonder voldoende opwinding dan pijnlijk. Dat heeft dus niet zozeer met de overgang te maken als wel met een gebrek aan opwinding.”

Lees ook: Atrofische vaginitis is de onbekende overgangsklacht die tot pijnlijke seks kan leiden.

5. Waarom zou je op die manier vrijen als het pijn doet?

“Absoluut! Penetratie is maar één onderdeel van seks. Persoonlijk vind ik dat we daar veel te veel waarde aan hechten. Er is immers zoveel meer. Zoenen, likken, strelen, masseren, fantasieën bespreken of elkaar met de vingers stimuleren bijvoorbeeld. Maar veel vrouwen hebben toch het gevoel dat penetratie erbij hoort. Dat ze als vrouw tekortschieten als dat niet lukt en ze hun partner teleurstellen als ze hem of haar niet ‘geven’ wat hij of zij wil. Uit schaamte durven ze er vaak niet over te praten of hem/haar te vertellen wat ze nodig hebben om meer opgewonden te raken. Terwijl de praktijk leert dat de meeste mannen/vrouwen alleen maar willen dat hun partner plezier heeft bij het vrijen en van penetratie afzien als ze weten dat hun partner daar pijn van heeft.”

Lees ook: Waardoor heb je pijn bij het vrijen?

6. Is er iets aan pijn bij het vrijen te doen?

“Het belangrijkste is om die serieus te nemen en er zeker niet mee door te gaan. Daar worden de klachten alleen maar erger van. Vermijd geslachtsgemeenschap een tijdje helemaal om zo te ontdekken hoe je ontspannen plezier kunt beleven aan seks. Neem uitgebreid de tijd voor het vrijen en onderzoek samen wat jullie lekker vinden. Willen jullie toch graag gemeenschap hebben, zorg er dan voor dat de vrouw voorafgaand aan de penetratie voldoende opgewonden is. Laat haar bepalen wat daar het juiste moment voor is, liefst net voor ze klaarkomt. Forceer in ieder geval niets. Want vrijen hoort – en hoeft – echt niet pijnlijk te zijn.”

Als de pijn bij vrijen wordt veroorzaakt door vaginale droogheid (een droge vagina), dan is dat niet ernstig of gevaarlijk, maar het kan wel erg vervelend zijn. Dit kun je zelf doen tegen vaginale droogheid:

Vrij niet zolang de vagina nog droog is. Neem voldoende tijd om opgewonden te raken.
Gebruik een glijmiddel (zonder chemische toevoegingen).
Was je vagina niet met zeep of intieme verzorgingsproducten. Afspoelen met lauwwarm water is voldoende. De binnenkant van de vagina reinigt zichzelf.
Droog je vagina voorzichtig (deppend) af na het douchen.
Stop met roken.
Reduceer of stop je alcohol inname.
Probeer stress zoveel mogelijk te vermijden.
Gebruik in plaats van tampons of maandverband een menstruatiecup.

Wat wij bij SHE Health Clinics kunnen doen tegen jouw vaginale droogheid:

Juiste diagnose stellen door onze vrouwelijke gynaecoloog.
Behandeling met hormonen.
Voorschrijven juiste vaginale crème.
Laserbehandeling (geheel pijnloos).
Een combinatie van 1-4.
Leefstijladvies en voedingsadvies.
Verminderen impact van stress m.b.v. de juiste vorm van psychotherapie.

Lees ook: Vaginale droogheid: oorzaken en behandeling.

7. Heeft een glijmiddel zin?

“Ja, vaak wel en daarom ben ik een groot voorstander van een (niet chemisch) glijmiddel als hulpmiddel voor vrouwen om meer opgewonden te raken, bijvoorbeeld door de clitoris ermee te masseren. Maar een glijmiddel moet geen alternatief worden voor een gebrek aan vochtigheid bij een vrouw. Dat lost het achterliggende probleem – te weinig opwinding – niet op. Hetzelfde geldt voor het gebruik van hormonale crème.”

8. Zijn er nog andere oorzaken van pijn bij het vrijen?

“Bij de meeste vrouwen is hun vagina tijdens het vrijen niet vochtig genoeg en/of zijn de spieren in en rond hun vagina te gespannen. Soms is de oorzaak ook puur lichamelijk, bijvoorbeeld bij een vaginale schimmelinfectie, een baarmoederverzakking of een seksueel overdraagbare aandoening (soa). Verder kunnen sommige ziektes, zoals suikerziekte, en bepaalde medicijnen, zoals enkele antidepressiva, ervoor zorgen dat de vagina niet vochtig genoeg wordt.”

Lees ook: Wat zijn de meest voorkomende oorzaken van bloeden na het vrijen?

9. Wat hebben die spieren ermee te maken?

“Het bekken is een soort trechter die aan de onderkant is afgesloten door een steunende plaat van spieren en steunweefsel. De bekkenbodemspieren lopen van het schaambeen aan de voorkant naar het stuitje aan de achterkant en aan de binnenkant van de bovenbenen overdwars van links naar rechts. Als die spieren gespannen zijn, kan dat bij penetratie pijnklachten geven. Vergelijk het met gespannen nekspieren. Duw je daarop, dan voelt dat pijnlijk. Zo werkt het ook met gespannen bekkenbodemspieren waar een penis, vinger of vibrator tegen drukt.”

Lees ook: Dít zijn de 3 beste oefeningen voor je bekkenbodemspieren!

10. Hoe weet je of je last hebt van gespannen bekkenbodemspieren?

“Dat is het ingewikkelde: dat voelen vrouwen vaak zelf niet. Spanning, stress, angst, schuldgevoelens, schaamte, nare ervaringen, trauma en relatieproblemen kunnen er allemaal voor zorgen dat de bekkenbodemspieren rond de vagina tijdens seks onbewust en ongewild aanspannen, met pijn tot gevolg. Die ervaring zorgt ervoor dat de spieren de volgende keer alleen maar meer verkrampen. Ze anticiperen als het ware op de pijn die komen gaat. Zo kun je in een pijnspiraal terechtkomen.”

Lees ook: Hoe weet je of je bekkenbodem té strak is?

11. Wanneer doe je er goed aan om hulp te zoeken?

“Als je vermoedt dat er een lichamelijke oorzaak is of als de pijnklachten langer aanhouden. De huisarts kan onderzoeken of er een fysiek probleem is, bijvoorbeeld een infectie. Vervolgens kan de arts je doorverwijzen naar een vrouwelijke gynaecoloog of vrouwelijke seksuoloog bij SHE Health Clinics. Een seksuoloog is meestal een psycholoog, arts, gynaecoloog of maatschappelijk werker, die gespecialiseerd is in seksuele problemen. De behandeling bestaat meestal uit gesprekstherapie en opdrachten die je als stel samen thuis uitvoert. Al dan niet in aanvulling daarop kan een bekkenfysiotherapeut vrouwen leren om de spieren van hun bekkenbodem te voelen en bewust te ontspannen.”

Lees ook: Moet ik mij zorgen maken bij bloedverlies na seks?

12. Wordt deze zorg vergoed?

“Dat hangt ervan af. Psychologische hulp en fysiotherapie zitten niet in het basispakket. Afhankelijk van de voorwaarden kunnen de behandelingen wel (deels) uit een aanvullende verzekering worden vergoed. Doe vooraf navraag bij je zorgverzekeraar. Gynaecologische zorg wordt wel vergoed door de basisverzekering.”

Lees ook: Waardoor heb je pijn bij het vrijen?

13. Kunnen mannen eigenlijk ook pijn bij het vrijen ervaren?

“Ja, maar het komt bij mannen echt veel minder voor. Bij hen is er dan meestal een puur lichamelijke oorzaak, zoals een schimmelinfectie door lang antibioticagebruik of een seksueel overdraagbare aandoening (soa).”

14. Wat kan SHE Health Clinics voor mij doen bij seksuele klachten?

Indien je last hebt van problemen bij seksualiteit, kijken onze vrouwelijke medisch specialisten naar een aantal aspecten die hieraan ten grondslag liggen. Zo kijken zij bij SHE Health Clinics naar onder andere de volgende zaken:

Opwindingsfase
Het orgasme
Pijn bij de coitus (gemeenschap)
Mogelijkheid om gemeenschap te hebben
Geen zin om te vrijen
Seksuele schaamte
Vaginale droogheid
Geslachtsziektes
Seksuele traumaverwerking (bv. mishandeling, onderdrukking of verkrachting).

Lees ook: Pijn bij vrijen: oorzaken, symptomen en behandelingen.

Klachten die jouw seksueel functioneren beïnvloeden

Elke gynaecologische klacht, aandoening, onderzoek of behandeling kan gevolgen hebben voor jouw seksuele functioneren. Voorbeelden zijn langdurig of overmatig bloedverlies, afscheidingsklachten, bloedverlies na gemeenschap, ongewild verlies van urine, kanker of een voorstadium daarvan, verzakkingsklachten, endometriose of buikpijn door een andere oorzaak. Het is logisch dat jouw zin in vrijen dan vermindert. Dit kan ook veroorzaakt worden door de klacht op zich, door ongerustheid, door schaamte, door stress of door bijwerkingen van bepaalde hormonen of andere medicijnen. Bij vrouwen die graag zwanger willen worden, vermindert nogal eens de zin in vrijen door het ‘verplicht’ gemeenschap hebben op bepaalde dagen. Dit geldt trouwens ook voor hun partners, die dan soms problemen krijgen met het seksueel opgewonden raken.

Gynaecologische klachten kunnen niet alleen seksuele problemen veroorzaken, maar ook het gevolg ervan zijn. Een voorbeeld is chronische onderbuikpijn. Vaak zijn de bekkenbodemspieren dan overmatig gespannen. Dit wordt ook wel een hypertone bekkenbodem genoemd. Naast pijn bij de gemeenschap is het vaak moeilijk de blaas en/of darmen goed te legen; de spieren drukken als het ware de uitgang voor urine en ontlasting dicht. Dit kan klachten geven van veelvuldig kleine beetjes plassen of steeds terugkerende blaasontstekingen. Ook zijn er vaak problemen met de ontlasting zoals afwisselend verstopping en diarree, aambeien of het gevoel dat er iets achterblijft. Sommige vrouwen die met deze klacht kampen, hebben in het verleden negatieve seksuele ervaringen doorgemaakt.

Lees ook: Hoe kun je weer genieten van seks na een negatieve ervaring?

Doorverwijzing

Afhankelijk van jouw klachten en de oorzaak daarvan, kan het zijn dat onze vrouwelijke gynaecoloog of seksuoloog jou doorverwijst naar een andere hulpverlener binnen SHE Health Clinics. Als ernstige relatieproblemen de seksuele problemen lijken te veroorzaken, kan dit een een psycholoog of relatietherapeut zijn. Als trauma’s uit het verleden op de voorgrond staan, is hulp van een psycholoog, psychiater of psychotherapeut vaak gewenst. Bij seksuele klachten zonder andere problemen, kan een tweede vrouwelijke seksuoloog de aangewezen hulpverlener zijn om jou succesvol te kunnen behandelen.

Onze multidisciplinaire en complementaire medische zorg is er op gericht om jou als vrouw optimaal te kunnen helpen en behandelen!

Meer informatie of afspraak maken?

Wil je meer informatie of een afspraak maken met een vrouwelijke gynaecoloog of seksuoloog? Neem dan a.j.b. rechtstreeks contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.

Meer lezen over seks en seksuologie?