18 Feiten en fabels over alcohol en gezondheid

10 juli 2023

Een glas rode wijn per dag: dat is goed voor je hart – toch? Of niet dan…? Eén alcoholconsumptie is nog niet schadelijk voor je hersenen. Of toch wel…?

Fabels over alcohol ontstaan vaak omdat in populaire mainstream media en op social media vaak de nuances ontbreken van een wetenschappelijk onderzoek. En: de simpele waarheid is dat mensen meestal gewoon alcohol willen drinken. Ze nemen daarom vaak selectief informatie tot zich. Ze onthouden wat hen goed uitkomt en negeren wat ze niet willen weten. Zoals het feit dat alcohol echt slecht voor de gezondheid is!

Nu er steeds meer lekkere alcoholvrije alternatieven op de markt komen, komt er gelukkig steeds meer aandacht voor de schadelijke effecten van alcohol voor je gezondheid. Steeds meer mensen zijn zich daar van bewust en kiezen tegenwoordig voor een alcoholvrij alternatief.

Omdat er diverse fabels rondom alcohol rondgaan, zetten we de meest relevante feiten en fabels voor je op een rij.

1. Feit: Hogere leeftijd zorgt voor hogere gevoeligheid.

Met het stijgen van de jaren zal het lichaam alcohol minder makkelijk verwerken. Dat komt doordat het ouder wordende lichaam verandert. Door de afname van lichaamsvocht en juist een toename van lichaamsvet, plus een verminderde werking van de lever, hebben mensen een lagere tolerantie voor alcohol en een snellere intoxicatie. Dat levert relatief eerder orgaanschade op. Wat mensen hiervan in de praktijk merken? Ze kunnen minder goed tegen drank. Dat geldt vooral voor vrouwen in de overgang nog een tikje extra, omdat er hormonaal het een en ander verandert. Na de overgang trekt dit veelal weer bij.

Lees ook: 8 symptomen die kunnen wijzen op een alcoholallergie.

2. Fabel: Eén glaasje wijn per dag is beter voor je gezondheid dan niet drinken.

Dit wordt vaak gezegd op basis van misschien wel het meest geciteerde onderzoek over alcohol en gezondheid van Paul Ronksley van de universiteit van Calgary uit 2011. Echter, dit onderzoek klopte niet! Ten eerste golden de uitkomsten alleen voor een heel beperkte groep deelnemers: mannen van 40 tot 50 jaar en vrouwen direct na de menopauze, die bovendien nog heel gezond aten. En belangrijker: bij de controlegroep – dus de mensen die niet dronken – bleken veel ex-alcoholverslaafden te zitten. Zij dronken weliswaar niet meer, maar leefden nog ongezond, hadden ongezond geleefd of hadden medicatie waarbij je niet mag drinken. Dat vertekende het beeld.

Lees ook: Dit zijn de lichamelijke én mentale gevolgen van dagelijks alcohol drinken.

3. Feit: Vrouwen kunnen slechter tegen alcohol dan mannen.

Over het algemeen raken vrouwen van dezelfde hoeveelheid alcohol twintig tot dertig procent sterker onder invloed dan mannen. Vrouwen worden dus sneller dronken. Dat heeft onder andere deze redenen: er wordt bij vrouwen minder alcohol al afgebroken in de maag dan bij mannen, waardoor er meer alcohol in het bloed terecht komt. En vrouwen hebben een kleinere lever, daardoor wordt de alcohol langzamer afgebroken en heeft het langer invloed op ons.

Lees ook: Alcoholverslaving bij vrouwen: Begrijpen en overwinnen.

4. Feit én fabel: Op een nuchtere maag word je sneller dronken.

Wanneer je op een lege maag gaat drinken loop je meer kans op buikkrampen en overgeven. Daarnaast vergroot je de kans op een alcoholvergiftiging. Je wordt dus niet perse sneller dronken, maar er zitten heel veel risico’s aan drinken op een nuchtere maag.

Lees ook: Welke kenmerken duiden erop dat je een functionerend alcoholist bent?

18 Feiten en fabels over alcohol en gezondheid

5. Feit (ten dele): Een glaasje wijn of bier ontspant.

Het kan inderdaad tegen de stress helpen, althans het eerste glaasje. Alcohol is een dempende stof, dus dempt het ook vervelende gevoelens als spanning. Maar bij doordrinken of regelmatig gebruik vergroot je juist de kans op spanning en stress.

Lees ook: Twijfel over dry january? Zó slecht is alcohol voor je!

6. Fabel: Alcohol is goed voor hart- en bloedvaten.

Vroeger werd gezegd dat een geringe hoeveelheid alcohol goed zou zijn, maar recenter onderzoek toont aan dat deze stelling niet langer houdbaar is. Veel alcohol drinken kan aanleiding geven tot hoge bloeddruk, wat het risico op een hartinfarct sterk doet toenemen en het verhoogt verder de kans op hartritmestoornissen en andere hart- en vaatklachten.

7. Fabel: Als je overdag een glaasje neemt, heb je een alcoholprobleem.

Niet per definitie, maar het ligt wel genuanceerder. Waar het om gaat is: welke rol speelt alcohol in je leven? Wat doet alcohol met je? Heb je het nodig om te ontspannen na een drukke dag? Als je dwangmatig elke middag naar de koelkast loopt om een biertje te pakken of een glas wijn in te schenken – dan kun je jezelf afvragen waarom je dat doet.

Lees ook: 15 tips voor minder alcohol, als je Dry January wilt overslaan.

8. Feit: Drank maakt je dement.

De wetenschap zegt dat weinig drank mogelijk beschermt tegen dementie (ziekte van Alzheimer) en dat overmatig drankgebruik juist een schadelijke werking heeft. Maar het laatste woord is er nog niet over gezegd. De combinatie dementie en drank is in ieder geval geen goede combinatie. Als mensen die dementeren één borreltje nemen, vergeten ze dat ze kort ervoor ook al een borreltje hebben genomen, en erna opnieuw.

Langdurig alcoholgebruik kan bewezen leiden tot alcoholische dementie. Langdurig, overmatig of zwaar alcoholgebruik kan namelijk een schadelijk effect hebben op de hersenen en de witte en grijze stof in de hersenen beschadigen. Ook matig alcoholgebruik kan een negatief effect hebben op de ontwikkeling van dementie. Meer alcoholgebruik vanaf 2 glazen per dag kan ook effect hebben op de hersenen en een belangrijke risicofactor zijn voor dementie.

Lees ook: Wat zijn de 10 signalen van beginnende dementie (Alzheimer)?

9. Feit: Eén glas alcohol is al schadelijk voor je hersenen.

Uit een nieuw Brits onderzoek dat is uitgevoerd onder 25.000 mensen, blijkt dat één alcoholconsumptie al schadelijk is voor je hersenen. Dus zelfs weinig drinken is slecht voor je hersenen! Eerder werd dat alleen zo stellig gezegd over bovenmatig alcoholgebruik en over alcoholgebruik bij jongeren.

Lees ook: Nieuw onderzoek bewijst: elk glas alcohol is slecht voor je hersenen!

10. Fabel: Alcohol stimuleert een goed seksleven.

Misschien wekt alcohol het lustgevoel op, omdat je losser wordt. Maar in principe presteer je uiteindelijk slechter in bed met alcohol op. Alcohol heeft hierbij met name een negatieve impact op je concentratie en uithoudingsvermogen. En het kan bij een man zorgen een erectiestoornis.

11. Feit: Veel alcohol drinken maakt je dik.

Een glas bier bevat 85 calorieën, een glas rode wijn 80 en een glas whisky 85 calorieën. Bij drie wijntjes zit je al gauw op 240 calorieën. Ervan uitgaand dat je gedurende de dag je energiebehoefte van 2000 calorieën al (bijna) hebt behaald, ga je vaak met de drankjes in de avond over die energiebehoefte heen. Calorieën uit alcohol worden meteen verbruikt, waardoor de overige calorieën worden opgeslagen als vet als die boven je energiebehoefte van 2000/2500 calorieën uitkomen. Daarnaast vertraagt alcohol de afbraak van vet uit de voeding. Zo komt het dus dat alcohol een dikmaker kan zijn.

Lees ook: Wanneer heb je overgewicht of obesitas?

12. Feit: Jouw menstruatiecyclus is van invloed op de afbraak van alcohol.

De snelste afbraak van alcohol ligt op dag 20-25 van de cyclus. Vlak voor de menstruatie begint, kun je dus beter tegen alcohol. Je kunt dus gedurende de cyclus de ene keer beter tegen drank dan de andere keer. De oorzaak hiervan is nog onbekend.

Lees ook: Heb jij een gezonde menstruatiecyclus?

13. Fabel: Je kunt de afbraak van alcohol versnellen door koffie te drinken.

De lever breekt alcohol af. Hij doet er één tot anderhalf uur over om één standaardglas alcohol af te breken. De lever kan hierbij niet geholpen worden, hij doet er nou eenmaal zo lang over per glas en dus hebben andere dranken daar geen effect op.

Lees ook: Hoe gezond is koffiedrinken voor je hart? Dít onderzoek geeft hét antwoord!

14. Feit (ten dele): Alcohol is een lekker slaapmutsje.

Mensen die alcohol drinken voordat ze naar bed gaan, slapen inderdaad sneller in. Dat weten we uit ons slaaponderzoek, waarbij deelnemers onder meer een dagboek bijhouden. Ze rapporteren dat ze makkelijk in slaap vallen, alleen slapen ze erna dikwijls onrustiger dan zonder alcohol. Ze slapen lichter, worden vaker wakker, moeten meermaals naar het toilet.

Lees ook: Alcohol is gif voor je lichaam!

15. Feit: Alcohol vergroot de kans op kanker.

Dat geldt voor verschillende soorten kanker. Het maakt daarbij niet uit welk type alcohol je drinkt: bier, rode wijn of sterke drank. Vooral de kans op borstkanker neemt toe, al met één glas per dag. Het spijsverteringsstelsel is ook een bekende gevarenzone. Maag-, lever- en darmartsen zullen altijd vragen naar je alcoholgebruik wanneer je met klachten komt. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie WHO zijn er tweehonderd ziektes waarbij alcohol in meer of mindere mate een rol speelt.

In 2020 blijken wereldwijd 741.300 mensen kanker te hebben gekregen als direct gevolg van alcoholconsumptie, waaronder 172.600 vrouwen. Dat blijkt uit een studie van de International Agency for Research on Cancer van de World Health Organization (WHO).

Lees ook: Alcohol vergroot risico op 7 soorten kanker!

16. Feit: Des te ouder, des te drankzuchtiger.

Naarmate de leeftijd stijgt, neemt het alcoholgebruik van Nederlanders toe. Iemand die jonger is dan 25 jaar drinkt gemiddeld twee tot drie keer per week. Dat stijgt per decennium. Zo drinken mensen van 65 jaar en ouder gemiddeld vijf tot zes keer per week alcohol. Dit blijkt uit onderzoek onder deelnemers aan IkPas.

Lees ook: Wat zijn de 14 gezondste voordelen van stoppen met alcohol drinken?

17. Fabel: Mannen kunnen moeilijker hun borreltje laten staan dan vrouwen.

Uit onderzoek blijkt dat vrouwen het lastiger vinden om te minderen dan mannen. Waarom? Het gaat hier opnieuw om de functie die alcohol in hun leven speelt. Bij vrouwen is alcohol meer geïntegreerd in het dagelijks leven; een wijntje ‘hoort’ bij gezellig en sociaal dingen doen. Tijdens het koken, lunchen met vriendinnen: het zijn dingen die je toch al doet. Bij mannen werkt dat vaak anders; ze drinken meestal bij gebeurtenissen die er niet altijd of elke dag zijn, zoals bij het voetbal kijken.

Lees ook: Alcoholisme bij vrouwen: verborgen probleem en groot taboe.