Alles wat je moet weten over vaginakanker

15 augustus 2024

Van de preventie tot de symptomen van vaginakanker (vulvacarcinoom), dit is wanneer je volgens een gynaecoloog aan de bel moet trekken. Kanker – het is nog steeds een van de engste ziektes, maar gelukkig ook steeds vaker behandelbaar. Snelle herkenning is daarbij essentieel. Maar waar je een moedervlek op je arm natuurlijk makkelijk in de gaten houdt, is je vagina net wat ingewikkelder. Het grootste deel van de dag zit ‘ie verstopt, en daardoor mis je al snel verdachte veranderingen down under.

Maar niet getreurd, want wij zetten samen met een gynaecoloog de belangrijkste facts over vaginale kanker op een rij. Zo weet je precies bij welke symptomen je aan de bel moet trekken en leggen we je uit hoe je zelf de risico’s op gynaecologische kanker kunt verlagen.

Wat is vagina kanker?

‘Bij kanker in de vagina (ook wel vulvakanker of schaamlipkanker genoemd) groeit er een kwaadaardig kankergezwel in de vaginawand,’ vertelt dr. Banut-Sabine Verbruggen, gynaecoloog in het Reinier de Graaf Gasthuis. ‘Zo’n gezwel is een klompje cellen wat door schade in het DNA ongecontroleerd gaat delen. Met vagina bedoelen we ook wel schede, het kanaal die tot de baarmoedermond loopt. Tumoren in de vagina zijn daardoor vaak niet aan de buitenkant zichtbaar.’

‘Vulva kanker is daarentegen wél zichtbaar,’ vertelt Verbruggen. En dat is maar goed ook. Vulvakanker komt in Nederland namelijk veel vaker voor dan vaginakanker. ‘Veel voorkomende klachten van vulva kanker zijn zwellingen op je schaamlippen of bij de vaginamond of wondjes die maar niet genezen. Ook kan je last hebben van jeuk of een branderig gevoel.’ Genoeg reden om er dus af en toe een spiegel voor te hangen.

Er zijn verschillende soorten vaginakanker. Meestal gaat het om een plaveiselcelcarcinoom. Ongeveer 9 van de 10 vrouwen met vaginakanker heeft deze soort.

Ongeveer 8 op de 100 vrouwen met vaginakanker heeft een heldercellig adenocarcinoom. Dit betreft veelal DES-dochters (dochters van moeders die tijdens hun zwangerschap het DES hormoon hebben gebruikt.

Symptomen vagina kanker en vulvakanker

Vagina kanker is misschien dan wel minder zichtbaar, maar het is vaak niet klachteloos. ‘Het meest voorkomende symptoom bij vaginakanker is abnormaal bloedverlies,’ legt Verbruggen uit. Dat komt doordat tumoren vaak heel kwetsbaar zijn en makkelijk beschadigd worden. Heb je dus last van tussentijds, postmenopauzaal of post-seks bloedverlies? Dan is het altijd goed om bij de huisarts langs te gaan.

Andere klachten die bij vulvakanker, schaamlipkanker of vaginakanker kunnen optreden zijn:

Abnormale afscheiding, die anders is dan normaal.
Pijn of een branderig gevoel aan de schaamlippen.
Verdikking of een wondje op de schaamlippen.
Plasklachten.
Problemen met de ontlasting.
Pijn tijdens geslachtsgemeenschap.
Pijn in het bekkengebied.
Een knobbeltje in de vagina.

Lees ook: Postmenopauzaal bloedverlies: waardoor krijg je dat?

Geen klachten of symptomen

Ook goed om te weten: circa 1 op de 5 vrouwen met vaginale kanker heeft geen klachten wanneer ze de diagnose hoort. Veel vaginale kankers worden ontdekt tijdens het bevolkingsonderzoek voor baarmoederhalskanker (afwijkend uitstrijkje) of tijdens een preventief gynaecologisch onderzoek. Hierdoor worden ze snel gespot, zitten ze in een vroeger stadium en kunnen ze ook sneller behandeld worden.

De diagnose van vaginakanker omvat vaak een combinatie van lichamelijk gynaecologisch onderzoek, beeldvormende tests zoals CT-scans of MRI’s, en een biopsie waarbij een klein stukje weefsel wordt verwijderd voor laboratoriumonderzoek.

Lees ook: 7 vaginale klachten die je moet kunnen herkennen.

Oorzaken van vaginakanker

De precieze oorzaak van vaginakanker is nog niet bekend. Een besmetting met het HPV virus en lang een slechtere afweer hebben vormt vaak de basis voor vaginakanker. Vervolgens ontstaat vaginakanker door een infectie met het humaan papillomavirus (HPV) die niet is opgeruimd door het lichaam, waardoor het virus aanwezig blijft.

Door seks kan het HPV-virus in de vagina terecht komen. Het virus kan dan doordringen in de huid van de vagina. Hierdoor kunnen er afwijkende cellen ontstaan.

Het afweersysteem kan virussen opruimen die in het lichaam zijn gekomen. Bij de meeste vrouwen ruimt het afweersysteem HPV op. Echter, als het afweersysteem HPV niet opruimt, kunnen er afwijkende cellen in de vagina ontstaan. Dit heet het voorstadium van vaginakanker.

Zijn de cellen een beetje afwijkend? Dan kan het lichaam die cellen herkennen en zelf opruimen. Soms gebeurt dat niet. Dan gaan de cellen steeds meer afwijken van gezonde cellen. Zonder behandeling kan het voorstadium dan veranderen in vaginakanker. Daar gaat vaak lange tijd overheen, soms wel 10 tot 15 jaar.

Vaginakanker zelf is niet besmettelijk. Je kunt wel het HPV-virus overdragen op een ander.

DES-dochters hebben ook een grotere kans om vaginakanker te krijgen. Dit zijn de dochters van vrouwen die tijdens hun zwangerschap het DES-hormoon hebben gebruikt. ‘DES’ is de afkorting van ‘diëthylstilbestrol’, een kunstmatig vrouwelijk hormoon (oestrogeen). In Nederland werd het tussen 1947 en 1976 voorgeschreven aan zwangere vrouwen. DES moest miskramen voorkomen, maar had dat effect helemaal niet. Wel zorgde het voor allerlei serieuze gezondheidsproblemen; bij de moeders zelf, bij hun kinderen en mogelijk ook bij hun kleinkinderen. In Nederland waren de bekendste DES merknamen Stilbestrol en Oestromensyl, doch er waren er meer.

Wat zijn risicogroepen voor vaginakanker?

Bij sommige vrouwen is het lichaam minder goed in staat om een besmetting met HPV op te ruimen. De kans dat er vaginakanker ontstaat, is dan ook aanzienlijk groter.

Het gaat vooral om:

Vrouwen die besmet zijn met HIV.
Vrouwen die Lichen Sclerosus (LS) van de vulva hebben of hebben gehad.
Vrouwen die een auto-immuunstoornis of auto-immuunziekte hebben.
Vrouwen die lang een slechtere afweer hebben.
Vrouwen die zijn blootgesteld aan het humaan papillomavirus (HPV). HPV-infectie is een belangrijke risicofactor voor vaginakanker, vergelijkbaar met de relatie tussen HPV en baarmoederhalskanker.
Vrouwen die medicijnen gebruiken die de afweer onderdrukken (bijvoorbeeld na een niertransplantatie).
Vrouwen die roken.
Vrouwen die overgewicht of obesitas hebben en te weinig bewegen.
Vrouwen die schaamlipkanker of een voorstadium van schaamlipkanker hebben of hebben gehad.
Vrouwen die baarmoederhalskanker of een voorstadium van baarmoederhalskanker hebben of hebben gehad.
Vrouwen die in de baarmoeder werden blootgesteld aan diethylstilbestrol (DES), een synthetisch oestrogeenhormoon, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van vaginakanker.

Risico op vaginakanker verkleinen

Zoals elke kanker, zijn ook schaamlipkanker en vaginakanker een kwestie van pech. Een wondermiddel om jezelf tegen de aandoeningen te beschermen bestaat niet. Toch zijn er een paar praktische tips waarmee je de kans op beide kankersoorten verkleint:

1. Stoppen met roken.

Uit onderzoek blijkt namelijk dat rokers een groter risico lopen op schaamlipkanker en vulvakanker. Dit komt mogelijk doordat roken je afweersysteem onderdrukt, waardoor je lichaam door een zwakker immuunsysteem de kankercellen minder goed kan opruimen. Het goede nieuws: dit verband lijkt alleen te bestaan bij actieve rokers. Dus als je vandaag of morgen stopt met roken, dan heb je aan het einde van de week alweer je kans op vagina kanker verlaagt.

Lees ook: 12 soorten kanker die je door roken kunt krijgen.

2. Overweeg de HPV-vaccinatie.

Net als bij baarmoederhalskanker vergroot een HPV-infectie ook het risico op vaginakanker. Doe dus mee aan het HPV vaccinatieprogramma en verklein daarmee meteen je kans op baarmoederhalskanker, vaginakanker, anuskanker, vulvakanker, mondkanker en keelkanker. Dat is zeker een prikkie waard!

Heb je de HPV vaccinatie niet gehad in de tienerjaren? Niet getreurd, want je kunt hem nog tot je 26^ste jaar laten zetten op kosten van de Nederlandse overheid. Hierna kan het natuurlijk ook, maar dan zal je er wel zelf voor moeten betalen.

Lees ook: Waarom je alles zou moeten weten over het humaan papillomavirus (HPV).

3. Gebruik 100% biologische tampons en/of maandverband.

In bijna alle reguliere tampons, maandverband en inlegkruisjes zitten chemische stoffen en hormoonverstoorders die via jouw vagina in jouw lichaam kunnen trekken. Daar kunnen ze schade aan jouw DNA en immuunsysteem veroorzaken, wat vervolgens de basis voor vaginakanker of vulvakanker kan vormen. Gebruik dus alleen nog maar gecertificeerde volledig biologische producten, gebruik een menstruatiecup tijdens je menstruatieperiode of kijk naar andere alternatieven.

Lees ook: Stop jij kankerverwekkende tampons in je vagina?

4. Gezond gewicht.

Heb je last van overgewicht of obesitas? Zorg dan dat je zo snel mogelijk op een gezond gewicht en gezond vetpercentage komt, want uit diverse onderzoeken blijkt dat overgewicht het risico op gynaecologische kanker en diverse anders soorten kanker aanzienlijk verhoogd.

Lees ook: Overgewicht verhoogt risico op 13 soorten kanker!

Een gezond gewicht kan het risico op kanker met minstens 30% helpen verlagen!

Lukt het je niet om zelfstandig een gezond gewicht en gezonde BMI te bereiken? Zoek dan in overleg met jouw huisarts professionele hulp of laat je helpen bij SHE Health Clinics, waar onze diëtist, voedingskundige, leefstijl coach en medisch specialisten je op professionele wijze kunnen helpen.

Lees ook: Welke ziektes en klachten ontstaan bij vrouwen door overgewicht of obesitas?

5. Veilig vrijen.

Een andere manier om de kans op een HPV-infectie te verkleinen is natuurlijk door veilig seks te hebben. Nog een extra reden om een condoom op zak te hebben en ook met orale seks voorzichtig aan te doen.

Lees ook: Orale seks is nu de belangrijkste risicofactor voor keelkanker, zegt onderzoeker.

6. Eet gezond, vers en gevarieerd.

Er zijn een groot aantal voedingsproducten die je beter kunt laten staan als je het risico op kanker wil verlagen.

Lees ook: 10 soorten voeding waar je NIET bepaald gezonder van wordt.

Daarnaast zijn er voedingsproducten die op basis van wetenschappelijk onderzoek bewezen hebben het risico op kanker juist te kunnen verlagen.

Lees ook: 15 voedingsmiddelen die het risico op kanker mogelijk kunnen verlagen.

En er zijn supplementen die bewezen hebben het risico op kanker te kunnen verlagen.

Lees ook: Wat zijn de beste supplementen en leefstijlmaatregelen tegen kanker?

7. Beweeg genoeg en hanteer een gezondere leefstijl.

Met een gezond gewicht, in combinatie met gezonde voeding, een gezondere leefstijl en voldoende bewegen, kan je het risico op kanker met minstens 40% helpen verlagen.

Lees ook: 40% van alle gevallen van kanker kan door voeding en leefstijl worden voorkomen!

8. Neem deel aan het bevolkingsonderzoek voor vrouwen.

Ben je tussen de 30 en 60 jaar oud? Dan heb je vast al een uitnodiging van het RIVM gehad voor een bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker op basis van een uitstrijkje. We snappen het, zo’n eendenbek-onderzoek door je huisarts is geen feest, maar zo vang je wel veel voorstadia van baarmoederhalskanker. En dat is niet het enige voordeel. Zo’n onderzoek is namelijk ook meteen de beste manier om echt goed een blik op de gezondheid van je vagina te werpen.

Lees ook: Hoe noodzakelijk is het om een uitstrijkje te laten afnemen?

9. Wees alert.

Wees waakzaam en alert op veranderingen in je vagina, veranderingen tijdens of na je menstruatie, abnormaal bloedverlies, tussentijdse bloedingen, bloed bij het plassen, pijn bij het plassen, plekjes of wondjes op je schaamlippen, meer of andere afscheiding, afvallen zonder reden en moe zijn zonder reden.

Deze symptomen hoeven niet te wijzen op gynaecologische kanker, ze kunnen namelijk ook bij andere ziektes voorkomen. Maar heb je deze klachten langer dan 4 weken? Dan is het verstandig om naar de huisarts te gaan. Heb je last van bloedverlies? Ga dan meteen naar je huisarts of gynaecoloog!

Lees ook: Dít zijn de kanker symptomen die vrouwen veelal niet herkennen.

Behandeling van vaginakanker

‘De behandeling van schaamlipkanker en vaginakanker hangt af van het stadium van de ziekte,’ legt Verbruggen uit. ‘Afhankelijk van het stadium bestaat de behandeling meestal uit bestraling, chemotherapie, chemoradiatie of een combinatie van deze behandelingen. Soms is ook een operatie mogelijk’. Natuurlijk wordt er nog volop onderzoek gedaan naar nieuwe behandelmethodes. Raadpleeg dan ook vooral je arts of gynaecoloog voor de nieuwste ontwikkelingen.

Het is belangrijk voor vrouwen om regelmatig gynaecologisch onderzoek te ondergaan en eventuele abnormale symptomen met hun behandelend arts te bespreken.

Lees ook: Nieuwe behandeling voor patiënten met vulvakanker in aantocht.

Uitzaaiing van vaginakanker

Als je vaginakanker hebt, dan kan de kan uitzaaien (metastase). Dit betekent dat kwaadaardige kankercellen kunnen losraken van de kankertumor (vulvacarcinoom) en in een ander deel van het lichaam terechtkomen en daar verder groeien. Indien vaginakanker uitzaait (uitbreidt), is het meestal naar de lymfeklieren in de liezen en/of het bekken. Heel soms zaait vaginakanker via de lymfe of het bloed uit naar andere delen van het lichaam, zoals de longen of de lever.

Geen reden tot paniek

Tot slot nog een belangrijke boodschap: her risico dat je met de in dit artikel beschreven klachten kanker hebt is erg klein. Zo kunnen onder andere hormonale schommelingen, infecties en wonden vergelijkbare klachten geven. Geen reden tot paniek dus. Toch kan het nooit kwaad om bij deze klachten een afspraak met de huisarts en/of gynaecoloog te maken.

Lees ook: Kanker: 1/3 krijgt het door ongezonde leefstijl en leefomgeving.

Hoe gezond is jouw vagina?

Benieuwd of jouw vagina gezond is? Lees dan: Hoe kom je erachter of je vagina gezond is? en Hoe onderzoek je jouw eigen vulva?

Echt weten of jouw vagina gezond is? Maak dan een afspraak voor een Preventief Gynaecologisch Onderzoek (PGO), oftewel een gynaecologische check-up, bij SHE Health Clinics.

Meer informatie of een afspraak maken met één van onze vrouwelijke gynaecologen?

Wil je meer informatie of een afspraak maken met een gespecialiseerde vrouwelijke gynaecoloog bij SHE Health Clinics? Neem dan contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.

Meer lezen over vaginale gezondheid, kanker en vaginale klachten?