Osteoporose (botontkalking) komt vooral voor bij oudere vrouwen. Ook vrouwen in en na de overgang en menopauze hebben een vergrote kans op osteoporose. Daarnaast kunnen bepaalde aandoeningen, alcoholgebruik en bepaalde geneesmiddelen osteoporose veroorzaken.
Door het vergrijzen van de bevolking zal het aantal osteoporose patiënten in de komende jaren flink toenemen. In dit artikel leggen we aan je uit wat de oorzaken van osteoporose zijn en wat jij zelf aan preventie kunt doen.
Osteoporose feiten en cijfers
- Volgens een rapport van de IOF (International Osteoporosis Foundation) lijden meer dan 22 miljoen Europese vrouwen tussen de 50 en 84 jaar aan osteoporose.
- Volgens het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) zijn er in Nederland ruim 1,2 miljoen mensen met osteoporose.
- Het aantal nieuwe patiënten met osteoporose neemt toe met de leeftijd, maar op hogere leeftijd neemt de incidentie af.
- Bij slechts 30% van de mensen met osteoporose is de diagnose gesteld. Een groot deel van de 1,2 miljoen Nederlandse mensen met osteoporose heeft (nog) geen officiële diagnose gekregen.
- Boven de 60 jaar krijgt 1 op de 3 vrouwen osteoporose. Bij mannen is dat 1 op de 7.
- 7 op de 10 mensen die de diagnose osteoporose hebben gekregen worden thans niet voldoende behandeld.
- Ruim driekwart van de mensen die met een botbreuk in het ziekenhuis komt en ouder is dan 55 jaar wordt zonder osteoporose onderzoek weer naar huis gestuurd.
- Iedere dag komen er bijna 250 botbreuken in Nederland voor als gevolg van osteoporose.
- Valongelukken zijn de meest voorkomende oorzaak van letsel bij ouderen. In Nederland valt er iedere 7 minuten een 65-plusser als gevolg van een ongeluk(je) in of om het huis.
- Osteoporose is géén ouderdomskwaal, het is een ziekte die ook jonge mensen kan treffen.
- Meestal wordt osteoporose pas ontdekt als iemand een botbreuk heeft opgelopen.
- Door preventieve maatregelen kun je de kans op het krijgen van osteoporose aanzienlijk verlagen.
- De meeste patiënten met osteoporose stoppen te vroeg met hun behandeling, meer dan de helft stopt al binnen één jaar!
- 33% van de mannen en 24% van de vrouwen boven de 55 jaar overlijdt binnen één jaar na het oplopen van een botbreuk in de heupen (heupfractuur).
- De meest voorkomende botbreuken bij osteoporose zijn heupbreuken (ruim 17.000 per jaar), polsbreuken (ongeveer 12.000 per jaar) en wervelbreuken (ongeveer 16.000 per jaar).
Lees ook: Waarom kun je tijdens de menopauze meer last krijgen van botontkalking?
Wat zijn de oorzaken van osteoporose?
De verschillende oorzaken van osteoporose worden onderverdeeld in twee groepen:
- Primair: Primaire osteoporose is het gevolg van het ouder worden of de overgang: de oorzaak zit in het bot.
- Secundair: Secundaire osteoporose is het gevolg van bijvoorbeeld een andere ziekte of het gebruik van medicatie. De oorzaak ligt bij secundaire osteoporose dus niet bij het bot, maar ergens anders in of zelfs buiten het lichaam.
Primaire osteoporose
De meest voorkomende vorm van osteoporose is de primaire. Dit is een gevolg van normale lichamelijke processen zoals ouder worden en de overgang. Doordat het lichaam van een vrouw minder oestrogenen produceert – zowel een aantal jaar voor, tijdens als na de overgang – treedt er een versnelde botafbraak op.
Osteoporose als gevolg van het ouder worden is vaak een geleidelijk proces. De ziekte ontwikkelt zich langzaam en wordt vaak pas na het 70e levensjaar duidelijk. Verschillende factoren spelen een rol.
Een daarvan is de algemene achteruitgang van de botten. Rond het 30e levensjaar is de dichtheid van de botten het grootst en na je 45e wordt er meer bot afgebroken dan aangemaakt. Daarnaast lijken de darmen minder calcium te absorberen, scheiden de nieren meer calcium uit en eten veel mensen minder calcium als ze ouder worden. Ook krijgen oudere mensen vaak minder vitamine D en vitamine K2 binnen. Vitamine D is onder andere van groot belang voor de calciumopname en vitamine K2 zorgt voor het behoud van sterke botten.
Lees ook: Vitamine K2: belangrijk voor gezondheid, doch vaak komen we tekort!
Secundaire osteoporose
Bij secundaire osteoporose ligt de oorzaak niet in het bot. Er zijn heel veel ziekten – waaronder reuma, de ziekte van Crohn en schildklieraandoeningen – die osteoporose kunnen veroorzaken. Ook langdurig gebruik van bepaalde geneesmiddelen – zoals prednison (glucocorticoïden) die vaak wordt voorgeschreven bij astma, reumatoïde artritis en COPD – en maagzuurremmers verhogen de kans op botontkalking. Daarnaast zijn overmatig alcoholgebruik en een gebrek aan vitamines belangrijkste oorzaken.
Lees ook: Maagzuurremmers veroorzaken vitaminetekort en mineralentekort.
Bij patiënten met secundaire osteoporose is het van groot belang om de onderliggende oorzaak weg te nemen, want een patiënt met reuma heeft meer last van de osteoporose als de reuma hevig aanwezig is. Het behandelen van de aandoening – en dus het wegnemen van de oorzaak – is bij deze patiënten nuttiger dan de osteoporose behandelen.
Lees ook: Welke vitamines moet je slikken en welke moet je uit voeding halen?
Het is dus heel belangrijk om te weten of je primaire of secundaire osteoporose hebt. Is de osteoporose een gevolg van ouder worden of ligt er iets anders aan ten grondslag?
Lees ook: Oorzaken van osteoporose bij vrouwen.
Niet elke rugpijn na de menopauze is osteoporose
Een van de veel voorkomende misvattingen rond osteoporose is dat alle musculoskeletale pijn, in het bijzonder van de rug, bij vrouwen na de menopauze veroorzaakt wordt door osteoporose. Het is belangrijk te weten dat niet iedere vrouw na de menopauze het osteoporotisch syndroom, dat wil zeggen een fractuur van pols, wervel of heup, zal krijgen: onder vrouwen van 60 jaar zijn dit er ongeveer 1 op 12 en onder die van 80 jaar 1 op 4. Dit wil zeggen dat zich bij driekwart van de vrouwen van 80 jaar geen osteoporose ontwikkelt, alhoewel ook zij bot verliezen met de leeftijd.
De meeste rugpijn na de menopauze bij vrouwen is te wijten aan houdingsproblemen, in het bijzonder door een lumbale hyperlordose, zwakke buikspieren en spondylartrose.
Lees ook: Waarom kun je tijdens de menopauze meer last krijgen van botontkalking?
Tijdig onderzoek botdichtheid
Een tijdige diagnose van osteoporose is van groot belang om vroegtijdig erger te kunnen voorkomen. Ga bij het vermoeden van botontkalking tijdig naar de huisarts voor een eerste onderzoek en – indien nodig – een doorverwijzing voor een botdichtheidsmeting.
Lees ook: Wat zijn de behandelopties als je last hebt van osteoporose?
Preventietips voor sterke botten
Voor jonge mensen is het van belang om sterke botten op te bouwen. Bij ouderen, vrouwen in de overgang of menopauze, of mensen die last hebben van een van de bovengenoemde aandoeningen, is het zaak de botten stevig te houden en botafbraak te beperken.
Voorkom (verergering) van osteoporose met de volgende tips en adviezen:
Beweging
Beweeg dagelijks minimaal een half uur waarbij je jouw botten goed belast. Denk aan wandelen, hardlopen, traplopen, padel (racket- en balsport), tennissen, dansen en touwtje springen. Regelmatig bewegen zorgt voor sterkere botten.
Lees ook: 22 voordelen van 30 minuten wandelen per dag.
Ga naar buiten
Ga iedere dag naar buiten zodat jouw huid vitamine D aanmaakt. Een kwartier tot een half uur buiten met onbedekte handen, hoofd en ogen (geen zonnebril) tussen 11:00 uur en 15:00 uur is al genoeg.
Lees ook: Waarom hebben 50+ vrouwen extra vitamine D nodig?
Krachttraining
Met regelmatige krachttraining train je voor het behoud van spiermassa en sterke botten.
Lees ook: Langer leven dankzij krachttraining.
Gezonde voeding
Volg een gezond en gevarieerd dieet dat rijk is aan:
- Zuivel: duizend milligram calcium is voldoende. Dit komt overeen met drie tot vier zuivelproducten, zoals melk, yoghurt of kaas.
- Donkergroene groente: broccoli, paksoi, boerenkool, Chinese kool en raapstelen.
- Aardappelen
- Volkoren graanproducten
- Vezels
- Eieren
- Noten (gemengd en ongebrand)
- Vitamine C: sinaasappelen, grapefruit en vijgen (vers of gedroogd).
- Vis: zalm, sardines, makreel, bokking en haring.
- Plantaardige producten (vega): sojabonen, verrijkte sojadrank, rijstdrank en haverdrank, tofu en sesamzaad.
Lees ook: Hoe eet je jezelf gezond oud?
Alcohol en koffie
Wees matig alcohol en koffie. Overmatig gebruik hiervan is niet goed voor je botten.
Lees ook: Wat zijn de 14 gezondste voordelen van stoppen met alcohol drinken?
Roken
Stop met roken, want roken kan de hoeveelheid bot met meer dan 10% verminderen.
Lees ook: 12 soorten kanker die je door roken kunt krijgen.
Gezond gewicht
Voorkom ondergewicht! Een Body Mass Index (BMI) lager of gelijk aan 19 betekent ondergewicht.
Lees ook: BMI berekenen bij jezelf.
Supplementen
Indien je via voeding niet genoeg vitamines, mineralen en sporenelementen binnen krijgt om aan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) te komen, overweeg dan supplementen te nemen voor:
- Vitamine D
- Vitamine C
- Vitamine K
- Calcium
- Magnesium.
Lees ook: Calcium, vitamine D en K voor een gezond hart en sterke botten.
Meer informatie of afspraak maken?
Wil je meer informatie of een afspraak maken met een vrouwelijke radioloog, internist, voedingskundige, hormoonspecialist of leefstijlcoach bij SHE Health Clinics? Neem dan a.j.b. rechtstreeks contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.
Meer lezen over osteoporose en een gezonde leefstijl?
- SHE Health Clinics overzicht medisch zorgaanbod.
- SHE Health Clinics infopagina botdichtheidmeting.
- SHE Health Clinics infopagina schildklieraandoeningen.
- SHE Health Clinics infopagina hormoonpoli.
- SHE Health Clinics infopagina leefstijl poli.
- SHE Health Clinics infopagina overgang en menopauze.
- Spontaan je arm of pols gebroken? Wellicht komt het door botontkalking.
- Wat is het verschil tussen osteoporose en osteopenie?
- Oorzaken van osteoporose bij vrouwen.
- Hoe kunnen vitamine D en omega 3 het risico op auto-immuunziekten verlagen?
- Welke ziektes en klachten ontstaan bij vrouwen door overgewicht of obesitas?
- Krachttraining ideale vorm van sport als je in de menopauze komt.
- Wat zijn de behandelopties als je last hebt van osteoporose?
- Vroeg avondeten is goed voor je gewicht bewijst nieuw onderzoek.
- Déze symptomen kunnen wijzen op sarcopenie (spierverlies).
- 18 vragen over artrose.
- Welke vitamines moet je slikken en welke moet je uit voeding halen?
- Calcium, vitamine D en K voor een gezond hart en sterke botten.
- Vitamines en mineralen zijn goed voor je lichaam én je geest!
- Heb jij hulp nodig bij afbouwen medicijnen?
- Magnesium: minstens 50% van de mensen heeft er een tekort aan!
- Déze 6 medicijnen kunnen een vitaminetekort veroorzaken.
- Waarom extra vitamine D slikken óók in de zomer een goed idee is.
- Maagzuurremmers worden vaak onnodig lang gebruikt.
- Regelmatig last van buikpijn en diarree? Aan déze symptomen herken je de ziekte van Crohn.
- Hoe kunnen vitamine D en omega 3 het risico op auto-immuunziekten verlagen?
- 12 voordelen om als vrouw aan krachttraining te doen.
- Wat is een gezond vetpercentage?
- Waarvoor moet je oppassen als je een magnesiumsupplement gebruikt?
- 8 redenen waarom wandelen goed is voor je gezondheid.
- Medicinale kracht van voeding lijkt op werking van geneesmiddelen.
- Déze 4 tekorten komen vaak voor bij vrouwen (en zo voorkom je ze).
- Symptomen overgang en menopauze per leeftijdsgroep.
- 8 tips met eten tegen gewrichtsklachten.
- Hoe kun je leren omgaan met een chronische ziekte of chronische pijn?
- 6 tips van gynaecologen om je goed voor te bereiden op de overgang.
Bronnen: Volksgezondheid en Zorg, Osteoporose Medischonline, Plus Magazine, Osteoporose Vereniging, NVTG, NHS, Gezondnu, SHE Health Clinics
