Osteoporose en osteopenie: wat zijn de verschillen?

4 december 2023

Osteoporose en osteopenie hebben beide iets te maken met de kwaliteit van de botten. Vandaar ook dat de namen zo op elkaar lijken: osteon betekent namelijk bot. Beide aandoeningen komen vooral bij vrouwen vaak voor en beide zorgen ervoor dat je sneller een botbreuk oploopt.

Wat is precies het verschil tussen de twee en wat kun je er tegen doen? In dit artikel leggen we het aan je uit, geven we inzicht in symptomen, mogelijke behandelingen, preventie en beantwoorden we de meest gestelde vragen over osteopenie en osteoporose.

Wat is osteoporose?

Vrijwel iedereen krijgt bij het ouder worden te maken met botontkalking/osteoporose. Hierdoor ontstaat een lagere botdichtheid en verhoogt het risico op botbreuken. Bij vrouwen komt osteoporose meer voor dan bij mannen. Circa 68% (2/3) van de osteoporose patiënten is vrouw! Vrouwen hebben door de hormonale veranderingen tijdens en na de overgang een verhoogd risico. In Nederland krijgt 1 op de 3 vrouwen na haar 55ste jaar osteoporose en het is daarmee één van de meest voorkomende chronische aandoeningen bij vrouwen in ons land.

Osteoporose wordt in de volksmond ook wel botontkalking genoemd, al is dat niet het enige wat er gebeurt. De botten verliezen massa door ontkalking, maar veranderen ook van structuur. De combinatie van die twee factoren zorgt voor botten die brozer zijn, waardoor je sneller botten breekt of last kunt krijgen van een ingezakte wervelkolom. Eenmaal verdwenen bot, groeit bij osteoporose niet (voldoende) meer aan. Osteoporose wordt ook wel een sluipende ziekte genoemd. Het is een aandoening die zich kan manifesteren in ieder willekeurig bot van het lichaam. Osteoporose kan niet genezen worden, maar kan wel worden voorkomen.

Verschillende factoren dragen bij aan de ontwikkeling van osteoporose.

Leeftijd: Zoals eerder vermeld neemt het risico toe met de leeftijd, vooral bij postmenopauzale vrouwen.
Geslacht: Vrouwen zijn vatbaarder voor osteoporose dan mannen.
Hormoonspiegels: Lage oestrogeenspiegels bij vrouwen en lage testosteronspiegels bij mannen kunnen bijdragen aan botverlies.
Familiegeschiedenis: Een familiegeschiedenis van osteoporose kan je risico verhogen.
Dieetfactoren: Een dieet met weinig calcium en vitamine D kan je botten verzwakken.
Keuzes in levensstijl: Roken, overmatig alcoholgebruik en een zittende levensstijl kunnen allemaal bijdragen aan de ontwikkeling van osteoporose.

Lees ook: Waarom kun je tijdens de menopauze meer last krijgen van botontkalking?

Voorkomen van osteoporose

We kunnen er zelf veel aan doen om onze botten sterk en gezond te houden. Met veranderingen in de levensstijl, voldoende beweging, gezonde voeding en medicatie kan verdere afname van de botkwaliteit verminderd worden. Daarom zijn preventie, een tijdige detectie en een doeltreffende behandeling van groot belang.

Lees ook: Calcium, vitamine D en K voor een gezond hart en sterke botten.

Oorzaak osteoporose

De oorzaken voor osteoporose zijn uiteenlopend. Iedereen krijgt op oudere leeftijd wat zwakkere botten, maar sommigen hebben een genetische aanleg waardoor dat proces éxtra snel gaat. Vrouwen hebben – door de afname van het vrouwelijke geslachtshormoon oestrogeen – na de overgang een aanzienlijk grotere kans op osteoporose. Er wordt dan namelijk meer bot en spiermassa afgebroken dan er aangemaakt wordt; je botmassa en spiermassa neemt daardoor een stuk sneller af. Ook secundaire oorzaken, zoals een onderliggende aandoening als de ziekte van Crohn of diabetes of het gebruik van bepaalde medicatie, vergroot de kans op osteoporose. Ten slotte speelt ook je levensstijl en voeding een rol bij het behouden van gezonde botten en spiermassa.

Lees ook: Oorzaken van osteoporose bij vrouwen.

Osteopenie

En hoe zit dat dan bij osteopenie? Osteopenie betekent eigenlijk minder bot. Je botten zijn zwakker (en van minder goede kwaliteit) dan ze idealiter gezien zouden moeten zijn, maar nog níet zo zwak als ze zijn bij osteoporose. Eigenlijk is osteopenie dus een soort voorstadium van osteoporose: de botten zijn verzwakt, maar niet zo ernstig dat die diagnose gesteld kan worden. Wel is het risico op botbreuken groter én kan je osteoporose ontwikkelen. Hoewel osteopenie niet te genezen is, is het wel een teken dat je botten achteruit gaan en je dit dus moet (proberen te) remmen.

Vaak is het niet nodig om medicatie te slikken, maar krijg je wel advies om je levensstijl te veranderen bij osteopenie. Zo is het belangrijk om voldoende te bewegen en dit op de juiste manier te doen. Hoewel zwemmen en fietsen heel goed zijn voor je conditie, is het voor je botten juist belangrijk om tegen de zwaartekracht in je botten te belasten. Daarom kun je in dit geval beter (ook) gaan hardlopen, wandelen, tennissen en/of aan krachttraining doen. Daarnaast is voeding met voldoende calcium en vitamine K bij zowel osteoporose en osteopenie heel belangrijk, net als vitamine D. Je hebt deze stoffen nodig voor de aanmaak en het behoud van gezonde botten en spieren.

Lees ook: Langer leven dankzij krachttraining.

Verschil osteoporose en osteopenie

Osteoporose en osteopenie zijn dus beide aandoeningen waarbij de botten in kwaliteit achteruit gegaan zijn: niet alleen is er sprake van botontkalking maar ook de structuur van de botten is minder sterk. Het verschil tussen de twee zit voornamelijk in de ernst van de aandoening. Osteopenie kan gezien worden als een voorstadium van osteoporose.

Lees ook: Waarom hebben 50+ vrouwen extra vitamine D nodig?

Botontkalking gaat vaak samen met aderverkalking

Verschillende studies hebben aangetoond dat botontkalking (osteoporose / osteopenie) vaak samen gaat met aderverkalking, met name in vrouwen na de overgang. Dit heeft te maken met de extra inname van calcium die in plaats van in de botten, in de aderen terecht kan komen (soms veroorzaakt door een gebrek aan vitamine K en omega 3 vetzuren). Dat kan zorgen voor een verharding van de vaatwand en heet aderverkalking. Bloedvaten worden nauwer, waardoor de bloeddruk stijgt en het hart extra hard moet werken. Met een groter risico voor hart- en vaatziekten als gevolg. Met de juiste voeding, supplementen en leefstijl kan de aderverkalking grotendeels worden voorkomen of worden beperkt.

Lees ook: Vitamine K2: belangrijk voor gezondheid, doch vaak komen we tekort!

Juiste voeding en supplementen tegen botontkalking

Voor de opbouw en het stevig houden van je botten en tanden heb je vitamine D nodig, net als calcium en vitamine K. Ook magnesium is betrokken bij veel verschillende processen in je lichaam en werkt vaak samen met calcium. Vitamine D en K zijn verantwoordelijk voor je calciumhuishouding en zorgen ervoor dat calcium wordt opgeslagen in de botten. Een sterke combinatie dus. Je krijgt vitamine K1 vooral binnen via groene groenten. In kaas en kwark zit vitamine K2. Beide vormen hebben dezelfde werking, maar vitamine K2 heeft de voorkeur voor de botten. Calcium, of kalk, komt vooral voor in melkproducten, zoals kaas en melk, maar zit in ook groente, noten en peulvruchten.

Voor vitamine D ben je vooral aangewezen op de zon, omdat je lichaam door middel van zonlicht vitamine D aanmaakt in de huid. Een kwartier per dag in de zon zitten is voor de meeste volwassenen voldoende. Maar naarmate je ouder wordt, lukt het helaas minder goed om zelf vitamine D aan te maken. Daarom adviseert de Gezondheidsraad vrouwen boven de 50 jaar om dagelijks minimaal 10 microgram vitamine D in te nemen. Iedereen boven de 70 heeft minimaal 20 microgram per dag nodig.

Lees ook: Waarom extra vitamine D slikken óók in de zomer een goed idee is.

Botdichtheidsmeting

Om de juiste diagnose te kunnen stellen, wordt onder andere gebruik gemaakt van een DEXA-scan. Dat is een speciaal apparaat dat de botdichtheid kan meten; daarbij wordt de hoeveelheid mineralen in het bot van de heup en wervels gemeten. Die gemeten botdichtheid wordt uitgedrukt in de T-score. Is die score tussen de +1 en -1? Dan is er geen probleem. Bij een score tussen -1 en -2,5 is er sprake van osteopenie. Alles lager dan -2,5 is osteoporose.

Het vrouwelijke radiologieteam bij SHE Health Clinics is gespecialiseerd in het maken van een DEXA-scan (osteporose-scan / botdichtheidsmeting) bij vrouwen.

Osteoporose en osteopenie: wat zijn de verschillen?

Behandeling osteoporose en osteopenie

Er zijn diverse behandelingsopties, waaronder: aanpassing leefstijl, beweging, voeding, supplementen en medicijnen. Enkele van de meest voorgeschreven medicijnen zijn:

Bisfosfonaten: Bisfosfonaten zijn een klasse geneesmiddelen die het botverlies kunnen vertragen en zelfs de botdichtheid kunnen verhogen. Ze worden vaak oraal of intraveneus voorgeschreven. Bekende voorbeelden zijn Alendronaat en Zoledroninezuur.
Hormoonvervangingstherapie (HRT): Voor postmenopauzale vrouwen kan hormoonvervangingstherapie helpen om de botdichtheid op peil te houden. Oestrogeentherapie wordt vaak gebruikt, maar het is essentieel om de risico’s en voordelen af te wegen met je zorgverlener.
Denosumab: Denosumab is een injecteerbaar geneesmiddel dat helpt om botverlies te verminderen. Het wordt twee keer per jaar toegediend en kan een goede optie zijn voor mensen die andere behandelingen niet verdragen.
Teriparatide: Teriparatide is een synthetische vorm van bijschildklierhormoon en helpt de botvorming te stimuleren. Het wordt meestal voorgeschreven bij ernstige gevallen van osteoporose.
Calcium en vitamine D supplementen: Jouw behandelend arts kan je calcium- en vitamine D-supplementen aanraden om ervoor te zorgen dat je voldoende voedingsstoffen binnenkrijgt voor gezonde botten.

Lees ook: Wat zijn de behandelopties als je last hebt van osteoporose?

Veel gestelde vragen over osteopenie en osteoporose

Dit zijn de meest gestelde vragen over osteopenie en osteoporose, evenals beknopte antwoorden.

Wat is het verschil tussen osteopenie en osteoporose?

Osteopenie is een aandoening waarbij de botdichtheid lager is dan normaal maar nog niet laag genoeg om als osteoporose te worden gediagnosticeerd. Osteoporose is ernstiger en duidt op een significante afname van de botdichtheid, waardoor de botten fragiel en vatbaar voor fracturen worden.

Wat veroorzaakt osteoporose?

Osteoporose wordt meestal veroorzaakt door een combinatie van genetische factoren, veroudering, hormonale veranderingen (vooral bij vrouwen na de menopauze), onvoldoende lichaamsbeweging, gebrek aan calcium en vitamine D, roken en overmatig alcoholgebruik.

Hoe wordt osteoporose gediagnosticeerd?

Een botdichtheidsmeting (DEXA-scan) wordt vaak gebruikt om de botdichtheid te meten en de diagnose osteoporose te stellen. Andere factoren, zoals levensstijl en medische geschiedenis, worden ook in overweging genomen.

Wat zijn de risicofactoren voor het ontwikkelen van osteoporose?

Risicofactoren omvatten leeftijd, geslacht (vrouwen hebben een hoger risico), familiegeschiedenis van osteoporose, roken, overmatig alcoholgebruik, lage lichaamsmassa, een sedentaire levensstijl en bepaalde medische aandoeningen.

Wat zijn de symptomen van osteoporose?

Osteoporose ontwikkelt zich vaak zonder merkbare symptomen totdat een fractuur optreedt. Fracturen, vooral in de heup, wervelkolom en pols, zijn veelvoorkomende tekenen van osteoporose.

Hoe kan osteoporose worden voorkomen?

Preventie omvat het handhaven van een gezonde levensstijl met voldoende calcium, vitamine K2, magnesium en vitamine D, regelmatige lichaamsbeweging, krachttraining (vooral gewichtdragende oefeningen), vermijden van roken en beperken of stoppen van alcoholinname.

Wat is de beste behandeling voor osteoporose?

Behandeling omvat vaak medicijnen om botverlies te vertragen of de botdichtheid te verhogen. Daarnaast worden calcium- en vitamine D-supplementen aanbevolen. Regelmatige lichaamsbeweging en voldoende eiwitinname zijn ook belangrijk.

Kan osteoporose worden genezen?

Hoewel osteoporose niet volledig kan worden genezen, kunnen behandeling en levensstijlaanpassingen het risico op fracturen verminderen en de algehele botgezondheid verbeteren.

Op welke leeftijd moeten vrouwen worden gescreend op osteoporose?

Screening wordt vaak aanbevolen voor postmenopauzale vrouwen vanaf de leeftijd van 65 jaar. Eerder screenen kan nodig zijn als er specifieke risicofactoren aanwezig zijn.

Is osteoporose alleen een probleem voor vrouwen?

Hoewel vrouwen een hoger risico lopen, kunnen ook mannen osteoporose ontwikkelen. Leeftijd, genetica en andere risicofactoren zijn van invloed op de botgezondheid bij zowel mannen als vrouwen.

Meer informatie of afspraak maken?

Wil je meer informatie of een afspraak maken met een vrouwelijke internist of radioloog bij SHE Health Clinics? Neem dan a.j.b. rechtstreeks contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.

Meer lezen over osteoporose en een gezonde leefstijl?