Depressief zonder zon? Misschien heb je Seasonal Affective Disorder

2 januari 2023

Je kent het vast wel: mensen die grote last ondervinden van de wisseling van de seizoenen of die niet goed functioneren als er te weinig zon is. Vaak hebben ze daarmee een goed excuus om met regelmaat op (zon)vakantie te gaan naar een land of gebied waar het seizoen op dat moment beter bij hen past. Vaak is dit geen slecht verzonnen excuus van deze mensen en hebben ze echt last van een Seasonal Affective Disorder (SAD) of een winterdepressie.

Seasonal Affective Disorder is een gemoedstoestand die onder invloed van de wisseling van seizoenen verstoord raakt. De problemen bij SAD kunnen variëren van een licht vermoeid gevoel tot een zware depressie. Termen die in dit verband genoemd worden zijn voorjaarsmoeheid, najaarsmoeheid en winterdepressie. Voor alle vormen geldt dat voornamelijk een gebrek aan (zon)licht de klachten veroorzaakt.

Hoe vaak komt SAD of winterdepressie voor?

Meer dan 1,3 miljoen mensen in Nederland hebben in meer of mindere mate last van een depressieve stemming tijdens het najaar, de winter en het vroege voorjaar. Ongeveer 480.000 Nederlanders lijden aan Seasonal Affective Disorder (SAD), zoals we een winterdepressie (winterblues) officieel noemen. Opvallend genoeg hebben vrouwen vier keer zo vaak last van een winterdepressie als mannen! Mogelijk heeft dat te maken met schommelingen in de vrouwelijke hormonen. Helaas kun je een winterdepressie niet voorkomen.

Lees ook: Tips om positief te blijven in de komende donkere maanden.

Oorzaken van Seasonal Affective Disorder

Naar de oorzaken van SAD wordt nog gezocht, maar het lijkt samen te hangen met de biologische klok die beïnvloed wordt door de hoeveelheid licht. Via het netvlies komt zonlicht binnen, dat chemische processen in de hersenen op gang brengt. Dit gebeurt in de pijnappelklier, die zich in het midden van de hersenen bevindt. De stoffen die daar aangemaakt worden regelen onze biologische klok. Het hormoon melatonine is zo’n stof en deze veroorzaakt slaperigheid. Mogelijk is de aanmaak van melatonine bij mensen met een winterdepressie verstoord, maar onderzoek heeft dat nog niet bevestigd.

Zeer waarschijnlijk is het serotoninegehalte bij mensen met een seizoensgebonden depressie uit balans, net als bij mensen met een ‘gewone’ depressie. Deze neurotransmitter regelt onder andere het gevoel van welbevinden.

Lees ook: Flinke dip of last van depressie? Zo herken je de verschillen.

Symptomen bij Seasonal Affective Disorder en winterdepressie

De symptomen van een winterdepressie en een ‘normale’ depressie lijken erg op elkaar: vermoeidheid, somberheid, moeite met concentreren en de neiging om je terug te trekken. Er zijn ook duidelijke verschillen. Meest kenmerkend is natuurlijk dat patiënten met een winterdepressie in de zomer helemaal geen klachten ervaren, maar wel nagenoeg elk jaar in de herfst en winter. Verder lijden mensen met een ‘gewone’ depressie vaak aan slapeloosheid en een gebrek aan eetlust. Bij een winterdepressie is het juist andersom; sommige patiënten slapen wel veertien uur per dag en zijn dan nog niet uitgeslapen. Bovendien hebben ze een grote behoefte aan eten, vooral koolhydraatrijk en zoet voedsel. Daardoor komen ze in de winter vaak aan.

Lang hadden we het vermoeden dat een tekort aan melatonine – het hormoon dat onze biologische klok regelt – een winterdepressie kon veroorzaken. Daarvoor is echter geen hard bewijs.

Voorjaars- en najaarsmoeheid zijn lichtere vormen van Seasonal Affective Disorder en gaan gepaard met symptomen als vermoeidheid, lusteloosheid en concentratieverlies. Mensen die last hebben van een winterblues of winterdepressie ervaren deze symptomen gedurende de hele winterperiode. Alleen voelen zij zich nog slechter dan patiënten die aan voorjaarsmoeheid lijden, dan spreek je van SAD. De drie meest opvallende symptomen van een winterdepressie zijn:

Een verstoord slaappatroon.
Een verstoord eetpatroon (over het algemeen meer en koolhydraatrijk willen eten. Minder willen gaan eten is eerder een kenmerk van een niet seizoensgebonden depressie).
Een depressief gevoel waar geen aanwijsbare reden voor lijkt te zijn.

Lees ook: Is té weinig vakantie slecht voor je gezondheid?

Daarnaast kun je last krijgen van de volgende symptomen:

Extreme vermoeidheid.
Veel behoefte aan slaap, zelfs als men al meer dan normaal slaapt.
Een verschuiving van het dag-nachtritme, waarbij men steeds later op de dag zich “wakker” voelt.
Het gevoel hebben niet meer in balans te zijn.
Minder behoefte aan sociale contacten (opdoen), soms zelfs afsluiting voor de buitenwereld.
Somberheid.
Hoofdpijn.
Moeilijk in slaap vallen.
Stress.
Gevoelens van nutteloosheid.
Libidoverlies.

Lees ook: Wat zijn de symptomen van een verborgen depressie?

Behandeling van Seasonal Affective Disorder

Middels een behandeling met lichttherapie en/of verblijf in de zon, kan de belangrijkste oorzaak van Seasonal Affective Disorder worden weggenomen, namelijk het gebrek aan zonlicht. Lichttherapie beïnvloedt de biologische klok positief. Ook een winterdepressie wordt daarom vaak met licht behandeld.

Er wordt bij lichttherapie gebruikgemaakt van volspectrumlicht lampen. Dit licht is samengesteld uit alle kleuren van de zon en het heeft de intensiteit van zonlicht op een normale heldere dag. Bij 80% van de winterdepressie-patiënten verdwijnen de klachten na een kuur van een half uur per dag. Lichttherapie wordt gegeven in ziekenhuizen met een afdeling biologische psychiatrie en bij sommige RIAGG’s. Een doorverwijzing van de huisarts is daarvoor nodig. Er zijn ook mensen met een Seasonal Affective Disorder die alleen te helpen zijn met antidepressiva (medicijnen tegen depressie) of met psychotherapie. Daarvoor kun je terecht bij SHE Health Clinics.

Lees ook: 21 tips tegen een dip of depressie.

Wat kun je zelf doen bij winterdepressie of Seasonal Affective Disorder?

Afgezien van lichttherapie en/of een regelmatig verblijf in de zon (zonvakantie), kun je de klachten bij een Sasonal Affective Disorder of winterdepressie tegengaan door voldoende te bewegen. Een eiwitrijk dieet kan ook helpen. Door beiden krijg je namelijk extra energie. Daarnaast kun je gebruikmaken van melatonine-supplementen. Dit heeft een positief effect op je biologische klok en help je slaapritme te optimaliseren. Ook kun je bij een winterdepressie extra vitamine D slikken.

Als natuurlijk supplement kun je Sint-Janskruid gebruiken. Het moet, net als farmaceutische antidepressiva, enige weken worden ingenomen voordat de werking blijkt. Er is aangetoond dat St. Janskruid chemische stoffen bevat die verwant zijn aan gangbare antidepressiva, en er is in diverse meta-analysen, waaronder een Cochrane review een duidelijk effect ten opzichte van placebo gevonden bij depressieve klachten.

Lees ook: Lichaamsbeweging is bij matige depressie net zo effectief als antidepressiva.

Psychologische hulp nodig?

Ben je een vrouw en heb je last van Seasonal Affective Disorder, winterdepressie, burn-out verschijnselen, relatieproblemen of zit je om een andere reden niet lekker in je vel? Een afspraak met een ervaren vrouwelijke psycholoog bij SHE Health Clinics kan uitkomst bieden. In gesprekken met één van onze vrouwelijke psychologen probeer je er samen achter te komen waar de precieze oorzaak van je problemen ligt en kijk je hoe je dit kunt verbeteren. Vervolgens wordt er een multidisciplinair behandelplan voor je opgesteld. Veelal maken leefstijl, voeding, beweging en psychotherapie onderdeel uit van zo’n multidisciplinair behandelplan.

Wil je meer informatie of een afspraak maken met een vrouwelijke psycholoog bij SHE Health Clinics? Neem dan a.j.b. rechtstreeks contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.

Lees ook: Hoe ga je om met psychische klachten bij jezelf of vriendinnen?

Meer lezen over depressie en gezonde leefstijl?